ინტერვიუს ავტორები: მარიამ ჯაჭვაძე და თამარ მშვენიერაძე

თანამედროვე ფსიქიატრიაში ადამიანი მთლიანად შემოვიდა ფოკუსში, თავისი ბიო-ფსიქო-სოციალური მთლიანობით. ამან გამოაჩინა ის, რომ მხოლოდ დაავადების სიმპტომების მკურნალობა, ანუ მხოლოდ ბიოლოგიური მიდგომა სრულიად არასაკმარისია.

გიორგი ბაქანიძე 2009 წლიდან გერმანიაში ფსიქიატრად მუშაობს. სამედიცინო განათლება საქართველოში აქვს მიღებული. მაგისტრის ხარისხი ჰოლანდიაში, მაასტრიხტის უნივერსიტეტში მიიღო. მედიცინის მეცნიერებათა დოქტორის ხარისხი დაიცვა ბერლინის საუნივერსიტეტო კლინიკაში. იკვლევდა ფსიქოზური აშლილობების გენეტიკას. უმუშავია როგორც ზოგად , ასევე მოხუცებულთა ფსიქიატრიაში, ასევე დახურულ დაწესებულებაში, სადაც ფსიქიკური აშლილობის დიაგნოზის მქონე მსჯავრდებულები მკურნალობენ. ამჟამად მუშაობს ბერლინში ფლიდნერის კლინიკაში და ბერლინის სასამართლოში, ექსპერტ ფსიქიატრის პოზიციაზე.

• რა ტერმინები გაქრა ფსიქიატრიიდან?

არის ტერმინები და დაავადებების დასახელებები, რომლებიც დროთა განმავლობაში სტიგმატიზირდება და აღარ გამოიყენება. ასე სპონტანურად შემიძლია გავიხსენო მაგალითად, გონებრივი ჩამორჩენილობების დახასიათებები; "დებილი", "ოლიგოფრენი", "იდიოტი", ყველა ეს ტერმინი გამქრალია, ახლა მათ ინტელექტუალური ჩამორჩენა ჰქვია და გრადაცია გამოხატულების მიხედვით ხდება. ძველ ტერმინებს იურიდიულ ლიტერატურასა და კანონებში კვლავ ვხვდებით ხოლმე, რადგან კანონები იშვიათად იცვლება და იქ ეს მოძველებული ტერმინები ათწლეულების განმავლობაშია შემორჩენილი, მიუხედავად იმისა, რომ ფსიქიატრიული ლიტერატურიდან, ისინი დიდი ხნის წინ გაქრნენ.

ფსიქიატრია უფრო ცოცხალი და სწრაფად განახლებადი მეცნიერებაა. შეიცვალა მაგალითად ყველასთვის ნაცნობი „ისტერიაც“ ეს იმიტომ მოხდა, რომ ისტერია მომდინარეობს სიტყვიდან „ჰისტერ“ რაც საშვილოსნოს ნიშნავს და მიუთითებდა, რომ ეს ქალის აშლილობაა, რაც გარდა იმისა, რომ არაზუსტია, დისკრიმინაციულიც არის. ახლა ეს ტერმინი ჰისტრიონული აშლილობით შეიცვალა. "ჰისტრიო" ეტრუსკულიდან მოდის და მსახიობს ნიშნავს. ამით ხაზი ესმება იმას, რომ ჰისტრიონული პიროვნული თვისებები; ექსპრესიულობა, ყურადღების ცენტრში ყოფნის სურვილი, ნორმის ფარგლებში, მსახიობებისთვის არის დამახასიათებელი. ამგვარად ეს ტერმინი არ გამოარჩევს ერთ რომელიმე სქესს და არ არის დისკრიმინაციული.

• შეიძლება ერთ დღეს შიზოფრენიასაც გადაერქვას სახელი?

შიზოფრენიას მხოლოდ იაპონიაში ჰქვია სხვა სახელი. სხვა ქვეყნებში, თუ არ ვცდები, კვლავაც ეს დასახელებაა შემორჩენილი. სიმართლე რომ გითხრათ, ფსიქიატრების ძალისხმევა უფრო იმისკენ არის მიმართული, რომ დაავადებებს სახელები კი არ გადავარქვათ, არამედ თავისთავად ეს აშლილობები გავათავისუფლოთ სტიგმისგან. მარტო სახელის გადარქმევა არ შველის ამას და მნიშვნელოვანია, რომ საზოგადოების განათლებასა და ინფორმირებულობაში ჩაიდოს ენერგია და სახსრები და ამ გზით ვებრძოლოთ სტიგმას.

• როგორ უყურებს დღეს კლინიკური ფსიქიატრია ადამიანს?

თანამედროვე ფსიქიატრიაში ადამიანი, მთელი თავისი ბიოლოგიური, ფსიქოლოგიური და სოციალური ერთიანობით წამოვიდა წინა პლანზე. მეტი ყურადღება ექცევა ადამიანის განცდებს, მის დამოკიდებულებას საკუთარ დაავადებასთან. მეტად ვეხმარებით, თვითონ დაავადების და მისი შედეგების მიერ გამოწვეული სტრესის დაძლევაში. ბევრი დრო ეთმობა მედიკამენტების გვერდით მოვლენებზე ლაპარაკს. დიდი მნიშვნელობა შეიძინა ფსიქოთერაპიამაც, არა მარტო ისეთი აშლილობების დროს, რომლებიც ტრადიციულად ფსიქოთერაპიის საგნად მიიჩნეოდა. მაგალითად, შფოთვითი აშლილობები, არამედ ფსიქოზების დროსაც. ადრე ითვლებოდა, რომ შიზოფრენიის დიაგნოზის მქონე ადამიანს არ სჭირდება ფსიქოთერაპია, სინამდვილეში ასე არ არის. იმ მომენტიდან, როდესაც ადამიანი გამოვა ფსიქოზის მწვავე ფაზიდან და მოწესრიგებული აზროვნების და აღქმის უნარები დაუბრუნდება, უკვე შეიძლება ფსიქოთერაპიის დაწყება. ეს მას ძალიან ეხმარება იმის გაგებაში თუ რასთან აქვს საქმე, როგორ გაუმკლავდეს და როგორ იცხოვროს ამ ხშირად ქრონიკული აშლილობის თანხლებით. მოკლედ, ადამიანი მთლიანად შემოვიდა ფოკუსში თავისი ბიო-ფსიქო-სოციალური მთლიანობით და ამან გამოაჩინა ის, რომ მხოლოდ დაავადების სიმპტომების მკურნალობა, ანუ მხოლოდ ბიოლოგიური მიდგომა სრულიად არასაკმარისია.

ზოგადად, ის რაც კლინიკაში, ანუ სტაციონარში ხდება ფსიქიატრიის ძალიან პატარა ნაწილია, სტაციონარული მკურნალობის დროც მნიშვნელოვნად შემცირდა. ადრე ექვსთვიანი ან ერთწლიანი სტაციონარული მკურნალობა ნორმად ითვლებოდა, ახლა საშუალოდ ორიდან ექვს კვირამდე რჩება პაციენტი სტაციონარში. ფსიქიატრია გავიდა კლინიკის ფარგლებიდან და მაქსიმალურად ინტეგრირდა საზოგადოებაში. ამისთვის ბევრნაირი დამხმარე ინსტიტუციაა საჭირო; საცხოვრისები, სადაც ადამიანს სხვადასხვა ინტენსივობის მოვლას სთავაზობენ. ზოგიერთი მათგანი ძალიან ავტონომიურია და იქ მცხოვრებ ადამიანებს მხოლოდ დღის განმავლობაში ეხმარება ან უვლის პროფესიონალი. ცხადია, გვაქვს უფრო ინტენსიური მოვლის საცხოვრისებიც.

გარდა ამისა, არის სახელმწიფო სტრუქტურები, მაგალითად, სოციალური ფსიქიატრიის სამსახური, რომელიც ადამიანებს სახლში ემსახურება. არის მრავალგვარი თერაპიული დაწესებულება, სადაც ადამიანებს ასაქმებენ; სახელოსნოები, სახელოვნებო სტუდიები და სხვა.

მოკლედ, ეს ინფრასტრუქტურა არსებობს იმისთვის, რომ საავადმყოფოდან გაწერილ ადამიანს საზოგადოებაში დაბრუნებაში შეუწყოს ხელი. რადგან მას ხშირად დაქვეითებული აქვს კოგნიტური ფუნქციები, არ ჰყოფნის კონცენტრაცია იმისთვის, რომ მაგალითად საბანკო გადარიცხვები ან მიმოწერა აწარმოოს სხვადასხვა სახელმწიფო სამსახურთან, პრობლემები აქვს სოციალურ ცხოვრებაშიც; არ ჰყავს მეგობრები, მხარდამჭერები, არის სრულიად იზოლირებული. ამგვარად მას კლინიკის შემდეგაც სჭირდება ხელშეწყობა. კლინიკის გარეთ ფსიქიატრიული სერვისი ფსიქიატრიის ძალიან დიდი ნაწილია, რომელიც ჩვენდა საუბედუროდ საქართველოში საერთოდ არ არსებობს. საქართველოში ძალიან შეზღუდულია ფსიქიატრიის გაგება.

ფსიქიატრიის თანამედროვე გაგება ასე ჟღერს: ესაა ბიო-ფსიქო-სოციალური მეცნიერება. ფსიქიატრიას აქვს ბიოლოგიური, ფსიქოლოგიური და სოციალური მხარე.

საქართველოში მთელი ფსიქიატრია ბიოლოგიურ ასპექტამდეა დაყვანილი. აქცენტი გადატანილია მძიმე ფსიქოზების მკურნალობაზე. მძიმე ფსიქოზს ვერ უგულვებელჰყოფ, ასეთ მწვავე პაციენტს გადაუდებელი სტაციონარული მკურნალობა სჭირდება, რაც საქართველოში ავად თუ კარგად მოგვარებულია. მაგრამ არსებობს ფსიქიატრიულ დაავადებათა მთელი სპექტრი, რომელთა მქონე ადამიანები საერთოდ არ მიდიან ფსიქიატრთან, ისინი ფსიქიატრიულ რადარზეც ვერ ხვდებიან საქართველოში, სტიგმის გამო, გამოუცდელობის ან დაუფინანსებლობის გამო.

• არანებაყობლობით შემზღუდავ მეთოდებს მთლიანად შეელია თანამედროვე ფსიქიატრია?

ამგვარი ელემენტი ფსიქიატრიიდან არ გამქრალა, კვლავაც გვაქვს შემთხვევები, როდესაც ადამიანი იმდენად არის ფსიქოზის გავლენის ქვეშ, რომ არ არის პასუხისმგებელი თავის მოქმედებაზე. ასეთ დროს ვალდებულები ვართ მისი იზოლირება, დაფიქსირება ან ნების საწინააღმდეგო მედიცირება მოვახდინოთ. ასეთი ღონისძიებები ძალიან მკაცრად კონტროლდება და განიხილება როგორც უკანასკნელი მეთოდი, მას შემდეგ, რაც ყველა სხვა არაშემზღუდავი თერაპიის მცდელობა უშედეგო აღმოჩნდა.

კანონმდებლობა, რომელიც ამ გადაწყვეტილებას არეგულირებს წლიდან წლამდე მკაცრდება. ამისთვის სპეციალური პერსონალი არ გვყავს, მაგრამ გვაქვს სიგნალიზაციის სისტემა, რომლის ამოქმედებისთანავე სხვა სტაციონარებში მომუშავე პერსონალიც შემთხვევის ადგილზე იკრიბება და ერთად ცდილობს პაციენტის დამშვიდებას, უკიდურეს შემთხვევაში ერთობლივი ძალებით ხდება პაციენტის გაკავება.

კანონი, რომელიც არანებაყოფლობით მკურნალობას არეგულირებს, გერმანიის მიწებზე განსხვავდება. ბერლინში მოქმედი კანონმდებლობით, თუ პაციენტი გარშემომყოფთათვის ან საკუთარი თავისთვის საშიშროებას წარმოადგენს, მორიგე ექიმს აქვს უფლება ის მისი ნების საწინააღმდეგოდ 24 საათის განმავლობაში დატოვოს სტაციონარში. რის შემდეგაც, სწორედ ამ 24 საათის განმავლობაში მას აფასებს კიდევ ერთი ფსიქიატრი სოციალური ფსიქიატრიის სამსახურიდან. თუ ისიც ხედავს პაციენტის ნების საწინააღმდეგო მკურნალობის აუცილებლობას, მოსამართლის სახელზე განცხადებას წერს. საბოლოო გადაწყვეტილებას მოსამართლე იღებს. შესაბამისად, სტაციონარში პაციენტის არანებაყოფლობითი მკურნალობის გადაწყვეტილება ეტაპობრივად, სამი ინსტანციის გავლის შემდეგ მიიღება, ერთპიროვნულად ვერავინ აიძულებს ადამიანს იმკურნალოს.

• როგორ ისმება დღეს დიაგნოზი?

ფსიქიკური აშლილობები ძალიან განსხვავდება ერთმანეთისგან. როგორც წესი ფსიქიატრიული დიაგნოზი ხალხში შიზოფრენიასთან, ანუ მწვავე ფსიქოზთან ასოცირდება. სინამდვილეში შიზოფრენია მთელი ფსიქიატრიული სპექტრის მხოლოდ მცირე ნაწილია. ფსიქიატრთან, მითუმეტეს ამბულატორიულ რეჟიმში, ხშირად მოდიან პაციენტები ისეთი დაავადებებით, როგორიც არის შფოთვა, დეპრესია, აკვიატებები და ა.შ. თუ სპეციალისტი არ ხარ, ან თუ ადამიანმა თვითონ არ გაგიზიარა თავისი მდგომარეობის შესახებ, შესაძლოა ვერც შეატყო, რომ მას ფსიქიკური პრობლემა აქვს. ასეთი აშლილობების დიაგნოსტირება ხდება დეტალური ანამნეზის აკრეფით და ფსიქოპათოლოგიური სურათის აღწერით; ამ დროს პაციენტის აფექტურ-ემოციური სფერო ფასდება, შინაარსობრივი და ფორმალური აზროვნება, კოგნიტური ფუნქციები, ენერგია, ძილი და ა.შ.

შემდეგ ეუბნები, რომელ დიაგნოსტიკურ კატეგორიაში ჯდება მისი პრობლემა და მკურნალობის რა საშუალებები არსებობს. ასეთი პაციენტები თვითონ მოდიან ექიმთან და მათი ინტერესია, რომ გამოჯანმრთელდნენ, ამიტომ მათთან დიალოგი უფრო ადვილია. როცა ფსიქოზურ პაციენტთან გვაქვს საქმე, განსაკუთრებით თუ ეს მისი პირველი ფსიქოზური ეპიზოდია, მათგან ბევრს ხშირად არ სჯერათ, რომ ავად არიან. მათი ბოდვითი აზრები და ჰალუცინაციები იმდენად რეალურია, რომ უჭირთ დაჯერება, რომ ეს დაავადების გამოვლინებებია. ამიტომ არ უნდათ წამლის მიღებაც. ზოგ შემთხვევაში პაციენტი წამლის მიღებაზე მხოლოდ იმიტომ გვთანხმდება, რომ დამშვიდდეს, ნაკლებად ღელავდეს, მიუხედავად იმისა, რომ მას დაავადების არ სჯერა. ასეთ დროს პაციენტთან მუშაობა და თერაპიული ურთიერთობის ჩამოყალიბება, რა თქმა უნდა, უფრო რთულია. მიუხედავად ამისა, ფსიქიატრი გულწრფელი უნდა იყოს პაციენტთან, ასეთ დროს მისი მთავარი ამოცანაა პაციენტთან ხიდის და კავშირის პოვნაა, რათა დაარწმუნოს იგი მკურნალობის უპირატესობაში.

დიაგნოზი ცხადია არ არის განაჩენი, საქართველოში მქონია ასეთი შემთხვევა, ვახსენე თუ არა დიაგნოზი, მტრად გადავიქეცი. შეურაცხყოფად მიიღეს, აღარ ვიცოდი რა მექნა. არადა, ეს არის ჩემი, როგორც ექიმის ამოცანა.

• რა ადგილი უჭირავს წამალს მკურნალობაში?

რთული კითხვაა, იმიტომ რომ მასზე ერთმნიშვნელოვანი პასუხი არ არსებობს. მთლიანობაში ფსიქოფარმაკოლოგიას დიდი ადგილი უჭირავს ფსიქიკური დაავადებების მკურნალობაში. ზოგიერთი აშლილობა უკეთესად ექვემდებარება მედიკამენტებით მკურნალობას ვიდრე სხვები. მაგრამ ასეთ შემთხვევებშიც დიდ როლს თამაშობენ ინდივიდუალური ფაქტორებიც. მაგალითად პაციენტმა, რომელის აშლილობაც პრინციპში ადვილად ექვემდებარება მედიკამენტოზურ მკურნალობას, შეიძლება ერთი წამალი ვერ აიტანოს, ძლიერი გვერდითი მოვლენების გამო. მეორე წამალმა შეიძლება უბრალოდ არ იმოქმედოს და ა.შ. ასეთ დროს უნდა ვეძებოთ და შევურჩიოთ ისეთი მედიკამენტი, რომელიც ეფექტურიც იქნება და გვერდით მოვლენებსაც არ გამოიწვევს. ხშირად ვერ ხერხდება ასეთი მედიკამენტის პოვნა და სხვა მედიკამენტების დამატება, ანუ კომბინაციური თერაპიის დანიშვნა გვიწევს. არის შემთხვევები, როდესაც საერთოდ ვერ ვპოულობთ ეფექტურ მედიკამენტოზურ მკურნალობას, ანუ პაციენტი თერაპიისადმი რეზისტენტულია.

• რა წამლებზე თქვა უარი თანამედროვე ფსიქიატრიამ?

მოძველებულად ითვლება მაგალითად, პირველი ანტიფსიქოზური მედიკამენტი, ქლორპრომაზინი, რომელიც ამინაზინის სახელით არის პოსტსაბჭოთა სივრცეში ცნობილი. ის გერმანიაში აღარ გამოიყენება, საქართველოში, როგორც ვიცი ჯერ კიდევ ინიშნება.

თუმცა, ასე ცალსახად არც ამ საკითხს უნდა შევხედოთ. ბევრი ძველი თაობის მედიკამენტი კიდევ იხმარება, მათ შორის გერმანიაშიც, რადგან მათ არ დაუკარგავთ აქტუალობა.

მედიკამენტების განვითარებამ ის მოიტანა, რომ ახალი თაობის მედიკამენტებს ნაკლები გვერდითი მოვლენები აქვთ, მათი ეფექტიანობა სამწუხაროდ დიდად არ გაზრდილა. ფსიქოფარმაკოლოგიაში არის ერთი დაუწერელი კანონი: მონოთერაპია; ანუ შეძლებისდაგვარად უნდა ვეცადოთ, რომ ერთი მედიკამენტი დავნიშნოთ, რომ ორგანიზმი არ დავტვირთოთ.

უნდა ვეცადოთ, რომ პაციენტს შევურჩიოთ მინიმალური ეფექტური დოზა; ეს ნიშნავს, რომ დოზა, რომელსაც ვნიშნავთ არც უაზროდ მაღალი იყოს და არც ისეთი დაბალი, რომ არ იმოქმედოს. თუ წამალს არაადეკვატურად დაბალი დოზით ვნიშნავთ, მაშინ ის არ მოქმედებს და ტყუილად ტვირთავს პაციენტის ღვიძლს… ამ ორი პრინციპის დაცვა აუცილებელია.

მინახავს დანიშნულებები საქართველოდან, სადაც ერთდროულად არის დანიშნული ხუთი სხვადასხვა ფსიქოფარმაკოლოგიური მედიკამენტი. დანიშნულებას რომ კითხულობ, უნდა გაიგო, როგორ ფიქრობდა ექიმი ამის დანიშვნის დროს. დანიშნულების მიღმა უნდა ჩანდეს ექიმის ლოგიკა რის მიხედვითაც ის ამ დანიშნულებას წერს.

ცხადია არსებობს პრაქტიკაა, როცა რამდენიმე მედიკამენტს ნიშნავ ერთდროულად, რადგან მანამდე უკვე დანიშნე ერთი ჯგუფის მედიკამენტი, რომელმაც არ იმოქმედა შემდეგ გადახვედი სხვა ჯგუფზე, მაგრამ მანაც არ იმოქმედა. ასეთ დროს უკვე ლეგიტიმურია სხვა მედიკამენტის დამატება მოქმედების გასაძლიერებლად. საქართველოში ხშირად ფსიქიატრთან პირველივე ვიზიტის შემდეგ პაციენტი ბრუნდება დანიშნულებით, სადაც ხუთი სხვადასხვა მედიკამენტი წერია და ამ მედიკამენტების ნაწილი არაადეკვატურად დაბალი დოზითაა დანიშნული. გაუგებარია, რატომ და რა კლინიკური ლოგიკით გადაწყვიტა ექიმმა ასე.

• რა როლი აქვს მკურნალ ფსიქიატრს ადამიანის ცხოვრებაში კლინიკის მიღმა?

გერმანიაში ყველა ფსიქიატრიულ კლინიკას აქვს თავისი პოლიკლინიკა. ასევე არსებობს ფსიქიატრიული პრაქსისები, სადაც ამბულატორიული პაციენტები კონსულტაციაზე მიდიან. ასეთ პოლიკლინიკებში სხვადასხვა პროფესიონალისგან შემდგარი გუნდი მუშაობს. პირველ რიგში ფსიქიატრი იკვლევს პაციენტის ჯანმრთელობას, მის სოციალურ და ფსიქოლოგიურ მდგომარეობას და იმის მიხედვით თუ რა ტიპის დამატებითი დახმარება სჭირდება მას, ჩართავს შესაბამისი პროფესიის კოლეგას. მაგალითად გაგზავნის სოციალურ მუშაკთან, რომ მან ხელი შეუწყოს სოციალური პრობლემის მოგვარებაში. აქ ძლიერი ბიუროკრატიაა, ბევრი ფურცელია შესავსები. ამას სერვისის მომხარებლები მარტო ვერ ახერხებენ, კონცენტრაცია არ ჰყოფნით, ამიტომ სოციალური მუშაკები ეხმარებიან ყველაფერში. სოციალური მუშაკი ადამიანს სხვადასხვა ტიპის თერაპიული დაწესებულების პოვნაშიც ეხმარება. თუ აღმოჩნდა, რომ პაციენტს ფსიქოთერაპია სჭირდება, ჩაუნიშნავს შეხვედრას ფსიქოლოგთან. ამ პროცესს სწორედ ფსიქიატრი უწევს კოორდინაციას, მაგრამ ის არ იღებს გადაწყვეტილებებს მარტო და დირექტიულად. ის თანამშრომლობს კოლეგებთან და მათი აზრის გათვალისწინებით უძღვება თერაპიულ პროცესს.

საქართველოში ფსიქიატრიის ეს უმნიშვნელოვანესი, ამბულატორიული კომპონენტი ძალიან სუსტად არის წარმოდგენილი იმიტომ, რომ არ არსებობს შესაბამისი ინფრასტრუქტურა და დაფინანსება.

• რა სპეციფიკა აქვს ხანდაზმულთა მკურნალობას კლინიკურ ფსიქიატრიაში?

გერონტოფსიქიატრია ჰქვია ხანდაზმულთა ფსიქიატრიას,რომელიც არ ვიცი რატომ, მაგრამ ცალკე დარგად ვერ ჩამოყალიბდა საქართველოში. გერმანიაში ის ფსიქიატრიის ქვედარგია, და თავისი სპეციფიკა აქვს, რომლის ცოდნაც აუცილებელი თუ არა სასურველია ნებისმიერი ფსიქიატრისთვის. მიუხედავად იმისა რომ, დემენციის დიაგნოზის დასმა არ არის რთული, მნიშვნელოვანია დიფერენციაცია დემენციის ტიპებს, და ასევე ფსევდოდემენციას შორის. მათ სხვადასხვა მიმდინარეობა ახასიათებთ და მკურნალობაც განსხვავდება ერთმანეთისგან. გერმანიაში სპეციფიკური მკურნალობა მხოლოდ ალცჰაიმერის ტიპის დემენციისთვის არსებობს. დანარჩენი დემენციების დროს მხოლოდ სიმპტომატური მკურნალობაა შესაძლებელი. ხანდაზმულ ასაკში ზოგადად უფრო დაბალი დოზებით ინიშნება წამლები. აგრეთვე ყურადღება უნდა მიექცეს ისეთ გვერდით მოვლენებს, რომლებსაც იგივე მედიკამენტები ახალგაზრდა პაციენტებში არ იწვევენ. ასეთმა გვერდითმა მოვლენებმა ხანდაზმულებში შეიძლება სერიოზული გართულებები, მათ შორის დელირიუმიც გამოიწვიოს.

დემენცია მძიმე და საკმაოდ ტრაგიკული დაავადებაა, რომლის ეფექტური მკურნალობა შეუძლებელია. ამიტომ ექიმის მოვალეობაში ისიც შედის, რომ მან პაციენტის ნათესავებსა და მის მოვლაში უშუალოდ ჩართულ ადამიანებს აუხსნას რასთან აქვთ საქმე. ახლა რომ ასეთი მდგომარეობაა, როგორი იქნება ის ერთი წლის შემდეგ. რას უნდა მიექცეს პაციენტის მოვლისას ყურადღება და ა.შ. ეს საკითხიც მოიკოჭლებს საქართველოში, იმიტომ რომ ბევრი გერონტოფსიქიატრი არ გვყავს.

• რას უპასუხებთ სერვისის მომხარებლებს, რომლებსაც უნდათ, რომ მათი ფსიქიკური მდგომარეობა გაწერილი კლასიფიკაციის მიღმა დავინახოთ?

ეს კლასიფიკაცია და აღწერილობები ცხადია ადამიანების მიერ არის ხელოვნურად შექმნილი. სისტემატიზაცია დაავადების კლასიფიკაციისა და შესწავლისთვისაა მნიშვნელოვანი. ეს სისტემატიზაცია ფსიქიატრიულ სფეროში უფრო რთულია ალბათ, ვიდრე ქირურგიაში ან თერაპიაში, სადაც შენ პათოლოგიას რენდგენზე ან სისხლის ანალიზში ხედავ. ფსიქიატრიაში არ არის ასე, არანაირი ობიექტური დიაგნოსტიკის მეთოდი არ არსებობს, გარდა ექიმის შეფასებისა. შესაბამისად, ფსიქიკური დაავადებების კლასიფიკაციაც ხშირად კრიტიკის ქვეშაა და ალბათ, სამართლიანადაც. მაგალითად, შიზოფრენია არის საკმაოდ რთული და ჰეტეროგენური სინდრომი, როდესაც ადამიანს დარღვეული აქვს ფაქტიურად ყველა ფსიქიკური ფუნქცია. მისი დიაგნოსტირებისთვის არ არის საჭირო, რომ ყველა ცნობილი სიმპტომი იყოს გამოვლენილი. ამიტომაა, რომ შიზოფრენიით დაავადებული ორი ადამიანი შეიძლება კლინიკურად ერთმანეთისგან საკმაოდ განსხვავდებოდეს. ამიტომ პაციენტებს უჩნდებათ განცდა, რომ მათ ინდივიდუალურად არ უდგებიან და რაღაც კატეგორიებში სვამენ, რომლებიც მათთვის მთლად გასაგები არ არის. სერვისის მომხმარებელთა ეს პროტესტი აბსოლუტურად მესმის და ვეთანხმები, მაგრამ, მეორე მხრივ, კლასიფიკაციის გარეშე წარმოუდგენელია კვლევა, კვლევის გარეშე კი ვერასოდეს ვისწავლით ეფექტურ მკურნალობას. ასე რომ ფსიქიური დაავადებების კლასიფიკაციას ვერსად გავექცევით. იმედი უნდა ვიქონიოთ, რომ დაავადებების უკეთესად შესწავლა, უკეთესი კლასიფიკაციის საშუალებას მოგვცემს.

ამავე თემაზე:

• "დღეს ჩემთვის ორნაირი ფსიქიატრია არსებობს: ცუდი და კარგი" - ინტერვიუ ბენედეტო სარაჩენოსთან
• "დიაგნოზი შენი სახელი არ არის" - ინტერვიუ მართაინ კოლთან
• "რატომ არ აღელვებს ეს ყველას?!" - ინტერვიუ ეილიონოირ ფლინთან
• "ფსიქიატრია ინტერპრეტაციის ინტერპრეტაციაა" - ინტერვიუ ართურ კლეინმანთან

მასალა მომზადებულია პროექტის - „ქმედუნარიანობის ინსტიტუტის განხორციელების ხელშეწყობა საქართველოში“ - ფარგლებში. პროექტი მხარდაჭერილია „ღია საზოგადოების ფონდების“ (OSF) მიერ და მას ახორციელებენ ორგანიზაციები - „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრი“ (EMC), „პარტნიორობა ადამიანის უფლებებისათვის“ (PHR), „საქართველოს სოციალურ მუშაკთა ასოციაცია“ (GASW) და „გლობალური ინიციატივა ფსიქიატრიაში - თბილისი“ (GIP – Tbilisi).

მასალაში გამოთქმული მოსაზრებები გამოხატავს ავტორების პოზიციას და შესაძლოა არ ასახავდეს „ღია საზოგადოების ფონდების" პოზიციას.