1. შესავალი

ავტოკრატიზაციის მესამე ტალღის ერთ-ერთი მთავარი მახასიათებელია დემოკრატიული არჩევნების გზით არჩეული ხელისუფლების მიერ იმავე ინსტიტუტების მიზანმიმართული დასუსტება იმგვარად, რომ სახელმწიფო მოჩვენებითად დემოკრატიული დარჩეს, თუმცა ლიდერისთვის შესაძლებელი გახდეს ძალაუფლების განუსაზღვრელი ვადით შენარჩუნება.[1] ძალაუფლების კონსოლიდაციის პროცესში არადემოკრატიული ხელისუფლებისთვის მთავარი დასაყრდენი სამართლებრივი მექანიზმებია, რომელთა სტრატეგიულად გამოყენება დემოკრატიულ ინსტიტუტებზე შეტევას ფორმალურად კანონიერ ხასიათს ანიჭებს. დემოკრატიული გზით არჩეული, თუმცა ავტორიტარული განზრახვების მქონე ხელისუფლება კონსტიტუციონალიზმისა და სამართლის უზენაესობის დისკურსისა და მის წიაღში არსებული სამართლებრივი მექანიზმების ინსტრუმენტალიზებისა და ბოროტად გამოყენების გზით ძირს უთხრის კონსტიტუციონალიზმისა და ლიბერალური დემოკრატიის ძირითად ღირებულებებს და მათგან საბოლოოდ შინაარსისგან დაცლილ, ზედაპირულ საფარველს ტოვებს, რომელიც საზოგადოების ხანგრძლივად შეცდომაში შეყვანასა და ლიდერის ძალაუფლების ლეგიტიმაციას ისახავს მიზნად.[2] წინამდებარე ბლოგი სწორედ სამართლებრივი მექანიზმების გამოყენებით დემოკრატიის თანდათანობითი დასუსტების სტრატეგიას მიმოიხილავს, რომელსაც სხვაგვარად ავტოკრატიულ ლეგალიზმსაც უწოდებენ.

2. ავტოკრატიული ლეგალიზმის კონცეფცია

არადემოკრატიული ხელისუფლების მიერ კონსტიტუციური წესრიგის მოშლა კონსტიტუციურ-სამართლებრივი მექანიზმების გამოყენებით ავტოკრატიზაციის ერთ-ერთი გავრცელებული საშუალებაა, რომელსაც ავტოკრატიული ლეგალიზმის სახელით მოიხსენიებენ.[3] ის ძირითადად ჰიბრიდული რეჟიმებისთვის არის დამახასიათებელი.[4] ეს ტერმინი პირველად 2015 წელს მეცნიერმა ხავიერ კორალესმა გამოიყენა ვენესუელაში ჰუგო ჩავეზის მმართველობის დროს დემოკრატიის ხარისხის სწრაფი გაუარესების პროცესის ასახსნელად.[5] ზოგიერთი მკვლევარი იმავე მოვლენას ავტორიტარულ კონსტიტუციონალიზმსაც უწოდებს.[6] ავტოკრატიული ლეგალიზმი ემსახურება დემოკრატიული კონსტიტუციური სისტემის ავტორიტარულად გარდაქმნას, პოლიტიკური ლიბერალიზმის ღირებულებებთან ბრძოლას და დემოკრატიის მაჟორიტარიანული გაგების დამკვიდრებას. ეს მეთოდი არადემოკრატიული ლიდერების მთავარი დასაყრდენი იყო ან არის ისეთ (ყოფილ) ჰიბრიდულ ან (უკვე) ავტორიტარულ რეჟიმებში, როგორებიცაა: პოლონეთი, უნგრეთი, თურქეთი, ინდოეთი, სინგაპური, ფილიპინები, ვენესუელა და რუსეთი.[7]

ავტოკრატიული ლეგალიზმის კონცეფცია გამოსადეგი შეიძლება იყოს საქართველოში მიმდინარე ავტოკრატიზაციის პროცესის აღსაწერადაც. 2012 წელს „ქართული ოცნებაც“ ხელისუფლებაში არჩევნების გზითა და დემოკრატიული რეფორმების დაპირებით მოვიდა. თუმცა, როგორც ბოლო წლების დაკვირვება აჩვენებს, ძალაუფლების კონსოლიდაციის მიზნით ის სწორედ სამართლებრივ ბერკეტებსა და მანიპულაციებს იყენებს და საკუთარი ავტოკრატიული მისწრაფებების შესანიღბად დემოკრატიის მშენებლობას, ევროინტეგრაციას, სუვერენიტეტის, მშვიდობის თუ სამართლის უზენაესობის დაცვის მიზნებს ასახელებს.

ავტოკრატიული ლეგალიზმის პარადოქსულობა (და სიყალბე) მდგომარეობს ხელისუფლების შესაძლებლობაში, სამართლებრივი ტაქტიკების გამოყენებით თანდათანობით გამოფიტოს და გააუვნებელყოს დემოკრატიული ინსტიტუტები, თუმცა ამავდროულად ფორმალურად დარჩეს კონსტიტუციური წესრიგის ფარგლებში და შეინარჩუნოს დემოკრატიული კამუფლაჟი (მაგ. ჩაატაროს უსამართლო, მაგრამ თავისუფალი არჩევნები). პოლიტიკური რეჟიმის ამგვარმა მდგომარეობამ ხშირად შეიძლება წონასწორობასაც მიაღწიოს და ხანგრძლივად შეინარჩუნოს სტაბილურობა დემოკრატიის ან ავტორიტარიზმისკენ მკვეთრი ტრანზიციის გარეშე.[8]

ავტოკრატიული ლეგალიზმის გზით პოლიტიკური რეჟიმის თვითგადარჩენის უნარი დემოკრატიას, პოლიტიკურ ლიბერალიზმსა და კონსტიტუციონალიზმს შორის არსებული შინაგანი დაძაბულობიდან მომდინარეობს. დემოკრატია მმართველობის ისეთი ფორმაა, რომელიც ლიდერის ხალხის წინაშე ანგარიშვალდებულებას გულისხმობს, ხოლო კონსტიტუციონალიზმი სახელმწიფო მოწყობის ისეთი სისტემაა, რომელიც ხელისუფლებას დამატებით უწესებს თვითშეზღუდვის ვალდებულებას ხელისუფლების დანაწილების, სამართლის უზენაესობის და ინდივიდუალური უფლებებისა და თავისუფლებების პატივისცემის პრინციპების მეშვეობით.[9] კლასიკური დემოკრატიის მოდელი თავისთავად შეიცავს „უმრავლესობის ტირანიის“ რისკსა და ტოტალიტარიზმის პოტენციალს. სწორედ ამ საფრთხეების გააზრებასა და შეზღუდვას ისახავს მიზნად ლიბერალური დემოკრატიის ნორმატიული იდეალი, რომელიც დემოკრატიული წარმომადგენლობისა და კონსტიტუციონალიზმის პრინციპებს აერთიანებს. ავტოკრატიული ლეგალიზმის მეშვეობით არადემოკრატიული ხელისუფლებები ლიბერალურ დემოკრატიას სწორედ კონსტიტუციონალიზმისა და ლიბერალიზმის ელემენტებისგან „ათავისუფლებენ“ და აყალიბებენ არალიბერალური დემოკრატიის მოდელს, რომელიც, რეალურად ავტორიტარიზმის ზღვარზე დგას, თუმცა, მათი მტკიცების მიხედვით, დემოკრატიის „ჭეშმარიტ“ და „სახალხო“ ფორმას წარმოადგენს.[10]

ლიბერალიზმისა და კონსტიტუციონალიზმისგან დემოკრატიის „გათავისუფლება“ ძირითადად ორი ფორმით გამოიხატება: (1) ლიბერალური კონსტიტუციური მოდელი იცვლება ან ადაპტირდება იმგვარად, რომ ის რეალურად უგულებელყოფს კონსტიტუციონალიზმის ისეთ ძირითად კომპონენტებს, როგორებიცაა კანონის უზენაესობა და ძალაუფლების შეკავებისა და გაწონასწორების მექანიზმები და (2) არადემოკრატიული ხელისუფლება, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ მას პოპულისტური მიდრეკილებებიც აქვს, ღიად ესხმის თავს ლიბერალურ ღირებულებებს (მაგ. უმცირესობების უფლებები და სეკულარიზმი) და საზოგადოებას ალტერნატივად სთავაზობს რადიკალურ მემარცხენე (მაგ. ჩავიზმო ვენესუელაში) ან მემარჯვენე (მაგ. ორბანიზმი უნგრეთში) იდეალებს.[11]

საინტერესოა, რომ ბოლო წლებში „ქართული ოცნების“ მმართველობა ორივე ამ კრიტერიუმს დიდწილად აკმაყოფილებს. დემოკრატიული რეფორმების განხორციელება, რომელსაც 2012 წლიდანვე ფორმალური და ზედაპირული ხასიათი ჰქონდა, საბოლოოდ ხელისუფლების მიერ ფაქტობრივად ყველი დემოკრატიული ინსტიტუტის მიტაცებით დასრულდა. ლიბერალურ ღირებულებებზე თავდასხმა კი მშვიდობის, სუვერენიტეტის, რელიგიის, ნაციონალიზმისა და ტრადიციების დაცვის სახელით
„ქართული ოცნების“ პოლიტიკური იდენტობისა და 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნების კამპანიის ცენტრალურ ნაწილად ყალიბდება.

3. პოლიტიკური ინსტიტუტების თანდათანობითი დამორჩილება

ავტოკრატიული ლეგალიზმის მეშვეობით დემოკრატიული ინსტიტუტების მიტაცების ტაქტიკები საკმაოდ ერთგვაროვანია და სხვადასხვა სახელმწიფოში მსგავსი ფორმებით ვლინდება. ამ ტაქტიკების შედარებითი ანალიზი შესაძლებლობას იძლევა, რომ არადემოკრატიული ლიდერების ქცევის რეალური მიზნები და რეჟიმის ტრაექტორია იქამდე გახდეს საზოგადოებისთვის შეცნობადი, სანამ დემოკრატიის გადარჩენა ჯერ კიდევ შესაძლებელია.

ერთ-ერთი პირველი ნაბიჯი, რომელსაც არადემოკრატიული ლიდერები ძალაუფლების კონსოლიდაციის მიზნით დგამენ, საკონსტიტუციო სასამართლოებზე თავდასხმაა. 2010 წელს ხელისუფლებაში მოსვლიდან მალევე ვიქტორ ორბანმა კონსტიტუციური ცვლილებების მეშვეობით საკონსტიტუციო სასამართლოში მოსამართლეთა რაოდენობა 11-დან 15-მდე გაზარდა და საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ განსჯადი გახადა ინდივიდუალური საჩივრებიც, რასაც სასამართლოს საქმეებით გადატვირთვა უნდა გამოეწვია.[12] 2013 წლიდან, სასურველი კადრებით სასამართლოს საბოლოოდ შევსების შემდეგ, უნგრეთის საკონსტიტუციო სასამართლო პოლიტიკურად სენსიტიურ საქმეებზე თითქმის ყოველთვის პროსახელისუფლებო გადაწყვეტილებებს იღებს.[13] მანამდე მსგავსი სცენარით განვითარდა მოვლენები თურქეთშიც, სადაც ასევე კონსტიტუციაში ცვლილებების შეტანის გზით 2012 წელს საკონსტიტუციო სასამართლოში მოსამართლეთა რიცხვი 11-დან 17-მდე გაზარდა.[14] აღსანიშნავია, რომ თავისთავად მოსამართლეთა რაოდენობის გაზრდა ავტორიტარული მისწრაფების ნიმუშად არ უნდა ჩაითვალოს, რადგან, შესაძლოა, საქმეთა სიმრავლის გამო მართლაც არსებობდეს მოსამართლეთა რაოდენობის გაზრდის ობიექტური საჭიროება. ამგვარი გადაწყვეტილების ავტორიტარული ბუნება სხვა ნაბიჯებთან ერთობლიობაში ვლინდება და კონტექსტის გათვალისწინებით ცხადი ხდება, რომ არადემოკრატიული ხელისუფლება რეფორმირების საჭიროებას მხოლოდ საბაბად იყენებს და სამართლებრივი მანიპულაციებით ნიღბავს დამოუკიდებელი ინსტიტუტების მოთოკვის რეალურ სურვილს.[15]

საკონსტიტუციო სასამართლოს შემდეგ მიტაცების მთავარი ობიექტია საერთო სასამართლოების სისტემა. მთავარი სტრატეგია სასამართლო სისტემის ადმინისტრირებაზე პასუხისმგებელი ორგანოების ხელმძღვანელობაში მენეჯერულ პოზიციებზე რეჟიმის ერთგული ადამიანების შერჩევაა, რომლებიც პოლიტიკური კუთვნილების მიხედვით დანიშნავენ და გაათავისუფლებენ მოსამართლეებს.[16] გარდა ამისა, მსგავსი რეფორმები, ერთი შეხედვით, ადმინისტრაციულია, და არა პოლიტიკური, ამიტომ ფართო საზოგადოების ყურადღებას ნაკლებად იქცევს. კიდევ ერთი ეფექტური მეთოდია მოსამართლეთა საპენსიო ასაკის დაწევა. ამ რეფორმის დამსახურებით უნგრეთის ქვედა ინსტანციის სასამართლოებში ადგილების ნახევარზე მეტი გამოთავისუფლდა და, შესაბამისად, შესაძლებელი გახდა სასამართლო სისტემის ხელისუფლების ერთგული მოსამართლეებით შევსება.[17] დანიშვნისა და შერჩევის წესის ცვლილება ასევე გზავნილია სასამართლო სისტემაში დარჩენილი მოსამართლეებისთვის, რომ ადაპტირდნენ შეცვლილ პოლიტიკურ რეალობასთან, შესაბამისად, ზოგჯერ კადრების ცვლილება შეიძლება აღარც გახდეს საჭირო.[18]

სასამართლოს გაკონტროლების მიზნით ფორმალურ-სამართლებრივი ტაქტიკების გამოყენება „ქართული ოცნებისთვის“ ნაცადი პრაქტიკაა.  ხელისუფლების ერთ-ერთი მთავარი და პირველი სამიზნე საკონსტიტუციო სასამართლო იყო. ჯერ კიდევ "ქართული ოცნების" ხელისუფლებაში მოსვლის პირველ წლებში ე.წ. გახმაურებული საქმეების განხილვის პროცესში მოსამართლეებზე პოლიტიკური ზეწოლა მიმდინარეობდა, ხოლო მას შემდეგ, რაც რამდენიმე ახალი მოსამართლის დანიშვნის საჭიროება დადგა, კანდიდატების დანიშვნის პროცესი დახურულად და არაგამჭვირვალედ მიმდინარეობდა და საბოლოოდ მოსამართლეები არა კვალიფიკაციის, არამედ პოლიტიკური კუთვნილების ნიშნით დაინიშნნენ.[19] ამ პროცესების შემდეგ უკიდურესად შემცირდა საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ ხელისუფლების მიმართ კრიტიკული გადაწყვეტილებების რაოდენობა.

 ფორმალური კანონიერების საბურველით ინსტიტუციების დამორჩილების პოლიტიკა წარმატებული აღმოჩნდა საერთო სასამართლოების შემთხვევაშიც, სადაც იუსტიციის უმაღლესი საბჭოში წევრების დანიშვნის წესი მხოლოდ მოჩვენებითად გამოხატავს სხვადასხვა ჯგუფის ინტერესებს. სინამდვილეში, კანდიდატები არა კვალიფიკაციით, არამედ პოლიტიკური კუთვნილებით შეირჩევიან საბჭოში, რომელიც თავის მხრივ, ასევე არამერიტოკრატიულად ნიშნავს მოსამართლეებს.[20] უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეების შერჩევა პოლიტიკური ნიშნითა და ხარვეზიანი პროცედურით, დამოუკიდებელი მოსამართლეების დასასჯელად დისციპლინური სამართალწარმოების, იძულებითი მივლინების და სხვა ბუნდოვანი სამართლებრივი პროცედურების გამოყენების შესაძლებლობა კიდევ უფრო ზრდის ხელისუფლების პოლიტიკურ გავლენას მართლმსაჯულების სისტემაზე.[21]

ძალაუფლების კონსოლიდაციის კიდევ ერთი საშუალებაა დამოუკიდებელი პოლიტიკური ინსტიტუტების უფროს მმართველ რგოლში ერთგული პირების დანიშვნა. ამგვარად შერჩევის პროცედურების საკუთარ ინტერესებზე მორგება და ოპოზიციური პარტიების მონაწილეობის გამორიცხვა საკმარისი გარანტიაა ამ ინსტიტუტების კონტროლისა და საჯარო ბიუროკრატიის პოლიტიზაციის ნორმალიზებისთვის.[22] ეს განსაკუთრებით შეეხება არჩევნების ჩატარებასთან დაკავშირებულ კანონმდებლობასა და საარჩევნო ადმინისტრაციის ფორმირების წესს, პოლიციას, პროკურატურასა და მედიის მარეგულირებელ ინსტიტუტებს. ზოგიერთ რთულად დასამორჩილებელი პოლიტიკური ინსტიტუტი, შესაძლოა, რეორგანიზაციის საბაბით საერთოდ გაუქმდეს ან სხვა, ნაკლებად ავტონომიური ინსტიტუტის დაქვემდებარებაში მოექცეს.[23] ეს უკანასკნელი მიდგომა გამოიყენა „ქართულმა ოცნებამ“ სახელმწიფო ინსპექტორის სამსახურის დასამორჩილებლად.[24] სხვა ფორმალურად დამოუკიდებელი ინსტიტუტების ხელმძღვანელობაში კი (მაგალითად, სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახური, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სამსახური, ცენტრალური საარჩევნო კომისია) „ქართულ ოცნებასთან“ დაახლოებული პირები ერთპიროვნულად, ოპოზიციისა და სამოქალაქო საზოგადოების ჩართულობის გარეშე არიან დანიშნული. გარდა ამისა, 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნებამდე რამდენიმე თვით ადრე, „ქართულმა ოცნებამ“ გააუქმა ცენტრალური საარჩევნო კომისიის (ცესკო) თავმჯდომარის ოპოზიციონერი მოადგილის თანამდებობა და საარჩევნო ადმინისტრაციაში გადაწყვეტილების მაღალი კვორუმით მიღების წესი, რითაც ფაქტობრივად გამორიცხა არჩევნების ადმინისტრირებაში ოპოზიციის რეალური ჩართულობა.[25] ამასთან, „ქართული ოცნება“ მტკიცედ ეწინააღმდეგება 5%-იანი საარჩევნო ბარიერის დაწევას, რომელიც ფორმალურად დემოკრატიულია, თუმცა ქართული პოლიტიკური კონტექსტის გათვალისწინებით, პოლიტიკური პოლარიზაციის გაღვივების წყაროა და ხელს უშლის პოლიტიკური პლურალიზმის განვითარებას.[26]

4. რამე კანონი დაირღვა?! - ავტოკრატიული ლეგალიზმის ინსტრუმენტები

ავტოკრატიული ლეგალიზმის კიდევ ერთი გამოვლინებაა სამართლიანობისა და სამართლებრივი პრინციპების პროცედურულ და ფორმალისტურ მდგომარეობამდე დაყვანა იმგვარად, რომ ისინი ცარიელდება შინაარსისა და იმ პოლიტიკური ღირებულებებისგან, რომელთა დასაცავადაც ის ლიბერალურ კონსტიტუციურ წესრიგში ჩვეულებრივ გამოიყენება. მაგალითად, პარლამენტისთვის კანონის მიღების ლეგიტიმურობისთვის საკმარისია მინიმალური პოზიტივისტური კრიტერიუმების დაცვა, ხოლო სასამართლოები პოლიტიკურად სენსიტიური საქმეების განხილვას ფორმალურ-სამართლებრივი მიზეზებით აჭიანურებენ ან დაუშვებლად აცხადებენ.[27] კანონშემოქმედების პროცედურის ინსტრუმენტალიზების არქეტიპული მაგალითია „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ (შემდგომში „რუსული კანონი“) კანონპროექტის მესამე მოსმენით განხილვა იურიდიულ საკითხთა კომიტეტის სხდომაზე, რომელიც მხოლოდ 1 წუთი გაგრძელდა.[28] პოლიტიკურად სენსიტიური საქმეების განხილვის არაგონივრულად გაჭიანურება კი უკვე წლებია, რაც საკონსტიტუციო სასამართლოს საქმიანობის დამახასიათებელი ერთ-ერთი მთავარი ნიშანი გახდა.[29]

აქვე აღსანიშნავია, რომ ფორმალური კანონიერების ერთ-ერთი მთავარი კრიტერიუმი - კანონის სიცხადე და განჭვრეტადობა - ხშირად მიზანმიმართულად არის დარღვეული, რათა ხელისუფლებას საჭიროების შემთხვევაში კანონის გამოყენების ფართო დისკრეცია ჰქონდეს. ასეთი მიდგომის მაგალითია „რუსული კანონით“ გათვალისწინებული მონიტორინგის მექანიზმი, რომელიც იმდენად ზოგადი და ბუნდოვანია, რომ პოლიტიკური ნების არსებობის შემთხვევაში დრაკონული და ტოტალიტარული კონტროლის პოტენციალს ატარებს. გარდა ამისა, ხელისუფლება ხშირად ახალი კანონის მიღების ნაცვლად უკვე არსებულ კანონებს ბოროტად ინტერპრეტირებს, ან მასში ისეთ ხარვეზებსა და სუსტ წერტილებს პოულობს, რომლებიც მოწინააღმდეგეების მიმართ შერჩევითად გამოყენების შესაძლებლობას იძლევა. სწორედ ამიტომ, „უბრალოდ ისე ხდება“, რომ კანონი განსაკუთრებულად მკაცრია ხელისუფლების მოწინააღმდეგეების მიმართ, მაგრამ საერთოდ არ ვრცელდება მის მომხრეებზე. მაგალითად, „რუსული კანონის“ წინააღმდეგ გამართულ საპროტესტო აქციებზე ჯებირის დაზიანების ბრალდებით დაკავებულ ორ ადამიანს 6 წლამდე თავისუფლების აღკვეთა ემუქრება, მაშინ, როცა მშვიდობიან დემონსტრანტებზე განხორციელებული ძალადობის ფაქტებზე ფორმალურად დაიწყო გამოძიება, მაგრამ მრავალი მტკიცებულების მიუხედავად, არცერთი სამართალდამცავის პასუხისმგებლობა არ დამდგარა.[30]

ხშირად ავტოკრატიული ლეგალიზმის ტაქტიკების კასკადურად გამოყენება განსაკუთრებით ეფექტურია: მოსახლეობა დემოკრატიაზე შეტევის პარალელურ ეპიზოდებზე რეაგირებას ვერ ახერხებს და ლიდერი ავტორიტარიზმის დაკანონებას იქამდე ასწრებს, სანამ  საზოგადოება მასობრივ მობილიზაციას შეძლებს. მაგალითად, პოლონეთში ყველა ძირითად პოლიტიკურ თანამდებობაზე პირების დანიშვნის წესის შეცვლა და შესაბამისი პირების დანიშვნა 3 თვეზე ნაკლებ დროში მოხდა, ხოლო უნგრეთის, ვენესუელას და ეკვადორის კონსტიტუციური ჩარჩოს სრულ ტრანსფორმაციას საშუალოდ 18 თვე დასჭირდა.[31] საქართველოშიც, 2024 წლის აპრილი-მაისის განმავლობაში ქვეყანაში დემოკრატიის სწრაფი უკუსვლა დაიწყო სავალდებულო კვოტირების გაუქმებით, რომელსაც მალევე მოჰყვა ლგბტ პროპაგანდის წინააღმდეგ მიმართული საკონსტიტუციო კანონპროექტი, „რუსული კანონის“ ხელახალი ინიციირება და „ოფშორების შესახებ კანონის“ დაჩქარებული წესით მიღება. იგივე სტრატეგიის გამოყენების კიდევ ერთი მაგალითია 2021 წლის მიწურულს ერთმანეთის პარალელურად, საზოგადოებრივი ჩართულობისა და კონსულტაციების გარეშე და დაჩქარებული წესით, „საერთო სასამართლოების შესახებ“ ორგანული კანონიდან მანამდე შეტანილი პოზიტიური ცვლილებების ერთბაშად ამოღება და სახელმწიფო ინსპექტორის სამსახურის გაუქმება.[32]

ავტოკრატიული ლეგალიზმის მიმდევარი ლიდერები თავიანთი ქმედებების გასამართლებლად და რეალური მიზნების შესანიღბად ხშირად ბოროტად იყენებენ კონსტიტუციონალიზმის, დემოკრატიის, სამართლიანობის იდეებს. ისინი კრიტიკოსებს ფარისევლებს უწოდებენ და ამტკიცებენ, რომ სამართლებრივი ცვლილებები დემოკრატიული სისტემის გაუმჯობესებას ემსახურება და „ხალხის“ ნების გამოხატულებაა, თუმცა მათ რიტორიკაში „ხალხი“ ჰომოგენური, მხოლოდ ხელისუფლების მხარდაჭერებისგან შემდგარი ჯგუფია, რომელიც არ მოიცავს „გარე“ და „მტრულ“ ძალებად მონიშნულ რეჟიმის მოწინააღმდეგეებს, ასევე არატრადიციულ ჯგუფებსა და უმცირესობებს. შესაბამისად, თავისი ქმედებების გამართლებას ხელისუფლება მხოლოდ საკუთარი „ხალხის“ თვალში ცდილობს და სხვა ჯგუფებთან დიალოგის, ან მათი ინტერესების გათვალისწინებას რეჟიმის სტაბილურობისთვის საჭიროდ არც მიიჩნევს. სწორედ ამიტომ, მთელი რიგი პოლიტიკურ-სამართლებრივი ცვლილებები, რომლებიც ოპოზიციასა და მრავალფეროვან ჯგუფებთან თავისუფალი და არგუმენტირებული მსჯელობით უნდა მიიღებოდეს, ამის ნაცვლად დაჩქარებულად, რეალური დიალოგისა და ოპონენტების ჩართულობის გარეშე ხორციელდება. შესაბამისად, პარლამენტი, როგორც საკანონმდებლო ორგანო და საჯარო დელიბერაციის მთავარი პლატფორმა, სრულად კარგავს პოლიტიკურ მნიშვნელობას და „კანონების მწარმოებელი ქარხანა“ ხდება.[33]

დასკვნა

დემოკრატიისთვის ავტოკრატიული ლეგალიზმის მთავარი საფრთხე იმაში მდგომარეობს, რომ ხელისუფლების გადაწყვეტილებები თითქმის ყოველთვის აკმაყოფილებს ფორმალური კანონიერების კრიტერიუმებს და მათი მიღება ყოველთვის გამართლებულია კონსტიტუციონალიზმის, დემოკრატიის, ადამიანის უფლებებისა თუ სხვა საჯარო სიკეთეების დაცვის მოტივებით. შესაბამისად, ჩვეულებრივი მოქალაქეებისთვის განსაკუთრებით რთულია დემოკრატიის დისკურსითა და სამართლებრივი ფორმალიზმით შეფარული ავტოკრატიული განზრახვების ამოცნობა. გარდა ამისა, სამართლებრივი გზებით ავტორიტარიზმის დაკანონება, როგორც წესი, დროთა განმავლობაში, თანდათანობით ხდება, ამიტომ მოქალაქეებისთვის დემოკრატიის უკუსვლა საყოველთაოდ ნათელი მხოლოდ მაშინაა, როდესაც ხელისუფლება აშკარად ავტორიტარული მეთოდების გამოყენებას (მაგ. მასობრივი ძალადობა, ფორმალური კანონიერების აშკარა უგულებელყოფა, ცენზურა) იწყებს. ასეთ დროსაც კი ხშირად რთულია იმის იდენტიფიცირება, ზუსტად როდიდან დაიწყო დემოკრატიაზე შეტევა, რადგან ბევრი არადემოკრატიული ლიდერი არჩევნების მოგებას სწორედ დემოკრატიული რეფორმების დაპირებით ახერხებს. სწორედ ამიტომ, აუცილებელია, რომ საზოგადოება ფხიზლად დააკვირდეს დემოკრატიის სახელით მოქმედი არადემოკრატიული ლიდერების ქცევას და დემოკრატიულ ინსტიტუტებზე პირველივე შეტევისთანავე დაანახოს ხელისუფლებას, რომ საზოგადოებისთვის ნათელია ხელისუფლების რეალური ავტორიტარული განზრახვები და  ინსტრუმენტალისტური დამოკიდებულება კონსტიტუციონალიზმისა და სამართლის უზენაესობის მიმართ.

გაზიარება