შესავალი

2025 წლის 19 თებერვალს „ქართულმა ოცნებამ“ პარლამენტში დაარეგისტრირა საკანონმდებლო ცვლილებათა პაკეტი,[1] რომელიც მმართველობის სხვადასხვა სფეროში მნიშვნელოვან გადაწყვეტილებათა მიღების პროცესში არასამთავრობო სექტორის სავალდებულო ჩართულობის წესს ცვლის.

„ქართული ოცნების“ ინიციატივა თავისი შინაარსით ფაქტობრივად აუქმებს სამოქალაქო საზოგადოებისა და სახელმწიფოს ანგარიშვალდებული და გამჭვირვალე საქმიანობით დაინტერესებული მოქალაქეების ჩართულობას  საჯარო გადაწყვეტილებათა მიღების სხვადასხვა პროცესში. უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ აღნიშნული საკანონმდებლო პაკეტი, სავარაუდოდ, არ მოიცავს სამოქალაქო საზოგადოებასთან სახელმწიფოს თანამშრომლობის ყველა ფორმას, თუმცა ჯერჯერობით უცნობია, იგეგმება თუ არა ამ პაკეტის გაფართოება და მისთვის ყოვლისმომცველი ხასიათის მინიჭება.

ზოგადად, ზემოაღნიშნული საკანონმდებლო ინიციატივა ბოლო წლების პრაქტიკის ოფიციალური აღიარებაა, რადგან „ქართული ოცნება“ უკვე დიდი ხანია აღარ თანამშრომლობს  სამოქალაქო ორგანიზაციების წარმომადგენლებთან და აღარ ითვალისწინებს მათ ხედვებსა და  რეკომენდაციებს. ამასთან, ეს გადაწყვეტილება „ქართული ოცნების“ მიერ 2023 წელს „რუსული კანონის“ ინიცირებით დაწყებული პროპაგანდისტული და ცილისმწამებლური კამპანიის პირდაპირი გაგრძელებაა, რომელიც სამოქალაქო ორგანიზაციებს სხვა ქვეყნების თუ ორგანიზაციების ინტერესების სასარგებლოდ მოქმედებაში ადანაშაულებს და „უცხო ქვეყნის აგენტებად“ მოიხსენიებს. ამის დამადასტურებელია ცვლილებათა პაკეტში შემავალი საკანონმდებლო პროექტების განმარტებითი ბარათები, სადაც მითითებულია, რომ „დღეს არსებულმა რეალობამ ცხადყო, რომ კანონმდებლობით გათვალისწინებული არასამთავრობო ორგანიზაციების მონაწილეობის სავალდებულოობა ვერ ასრულებს იმ რეალურ მიზანს, რასაც ემსახურებოდა კანონმდებლის ნება“. პარლამენტის რეგლამენტში შეტანილი ცვლილებების განმარტებით ბარათში კი უფრო ვრცლად არის განმარტებული „ქართული ოცნების“ მოტივები, რომლის თანახმადაც, “ბოლო დროინდელმა ვითარებამ, მათ შორის USAID-ის გარშემო მსოფლიო მასშტაბით განვითარებულმა მოვლენებმა გამოავლინა, რომ არასამთავრობო ორგანიზაციათა ჩართულობა საჯარო გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში აფერხებს სახელმწიფოს ეფექტიან ფუნქციონირებას“. დამატებით, განმარტებით ბარათში განვითარებულია პროპაგანდისტული ნარატივები იმის შესახებ, რომ სამოქალაქო ორგანიზაციები სხვა ქვეყნებიდან ფინანსდებიან და ემსახურებიან გარე ძალების პოლიტიკურ და ეკონომიკურ დღის წესრიგს. შესაბამისად, მიჩნეულია, რომ მათი „სავალდებულო მონაწილეობა“, შესაძლოა, საფრთხეს უქმნიდეს ქვეყნის სუვერენიტეტსა და დემოკრატიული პროცესების გამჭვირვალობას.

საჯარო გადაწყვეტილებათა მიღების პროცესებიდან სამოქალაქო საზოგადოებისა და დაინტერესებულ პირთა ჩართულობის ოფიციალურად გამორიცხვა საქართველოში ავტორიტარიზმის კონსოლიდაციის მიმართულებით გადადგმული მორიგი  ნაბიჯია. მსგავსი პოლიტიკა ეწინააღმდეგება თანამედროვე დემოკრატიული მმართველობის საბაზისო საფუძვლებს, ღია მმართველობის, ჩართულობისა და სახელმწიფოს საზოგადოებრივი ანგარიშვალდებულების პრინციპებს. ეს იმ ფონზე, როდესაც გასულ წლებში საქართველო ერთ-ერთ მოწინავე ადგილს იკავებდა ღია მმართველობის პრინციპების დაცვის თვალსაზრისით. კერძოდ, ქვეყანა 2011 წლიდან ღია მმართველობის პარტნიორობის (OGP) წევრია და გაერთიანების ძირითადი პრინციპების შესრულების მიზნით არაერთი ვალდებულება ჰქონდა აღებული, მათ შორის 2023-2025 წლების ციკლის ფარგლებში. თუმცა ე.წ. „რუსული კანონის“ მიღების შემდეგ, რომელიც თავად პარტნიორობის მიერ შეფასდა როგორც დისკრიმინაციული, სამოქალაქო საზოგადოებისა და მედიის მასტიგმატიზებელი,  ჯერ არასამთავრობო ორგანიზაციებმა დატოვეს ამ პარტნიორობის საბჭო, შემდეგ კი საქართველოს წევრობა რისკის ქვეშ დადგა. დამატებით, მსგავსი საკანონმდებლო ცვლილებები პირდაპირ ეწინააღმდეგება საქართველოსა და ევროკავშირს შორის დადებულ ასოცირების ხელშეკრულებას და მის შესასრულებლად შემუშავებულ 2021-2027 წლების ასოცირების დღის წესრიგს, რომელიც ერთ-ერთ მნიშვნელოვან ნაწილად მოიაზრებს ღია მმართველობის რეფორმების გაგრძელებას, ევროპული საჯარო ადმინისტრირების პრინციპებისა და საუკეთესო პრაქტიკის შესაბამისად, სახელმწიფოსა და სამოქალაქო საზოგადოებას შორის ღია დიალოგისა და სამოქალაქო საზოგადოების ჩართულობის ხელშეწყობას პოლიტიკის შემუშავების, მონიტორინგისა და შეფასების პროცესებში.

საკანონმდებლო ცვლილებების მიმოხილვა

19 თებერვალს რეგისტრირებული საკანონმდებლო ცვლილებათა პაკეტით გათვალისწინებული შეზღუდვები შინაარსის მიხედვით სამ ძირითად მიმართულებად შეიძლება დაიყოს:

1. მმართველობის პროცესში მონაწილეობის შეზღუდვა და ამ გზით ხელისუფლების საზოგადოებრივი ანგარიშვალდებულების დასუსტება;
2. კონკრეტულ თანამდებობის პირთა არჩევის პროცესში სამოქალაქო სექტორის წარმომადგენლების სავალდებულო მონაწილეობის გაუქმება;
3. საკონსულტაციო პროცესებში სამოქალაქო ორგანიზაციების ჩართულობისა და მონაწილეობის შესაძლებლობების გაუქმება.

ქვემოთ თითოეული ამ მიმართულებით გატარებული ცვლილებები იქნება მიმოხილული და კრიტიკულად გაანალიზებული.

სახელმწიფო მმართველობის პროცესში მონაწილეობის შეზღუდვა და ხელისუფლების საზოგადოებრივი ანგარიშვალდებულების დასუსტება

1. საქართველოს პარლამენტის რეგლამენტის^[2] თანახმად, საპროკურორო საბჭოს 2 წევრს, ასევე მოსამართლეთა სადისციპლინო კოლეგიის 2 წევრს და იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს 5 წევრს პარლამენტი ირჩევდა კონკურსის საფუძველზე უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულებების პროფესორებისა და მკვლევრებისაგან, ადვოკატთა ასოციაციის წევრებისაგან ან/და არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირების მიერ წარდგენილი კანდიდატურებისგან.^[3] ინიციირებული ცვლილებებით, საპროკურორო საბჭოსა და სადისციპლინო კოლეგიის წევრთა კანდიდატურების წარმდგენ სუბიექტებად დარჩნენ მხოლოდ საგანმანათლებლო დაწესებულებები და ადვოკატთა ასოციაცია. იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს შემთხვევაში კი სრულად შეიცვალა წევრთა არჩევის წესი და პარლამენტი საბჭოს არამოსამართლე წევრებს აირჩევს ფრაქციის ან პარლამენტის უფრაქციო წევრთა არანაკლებ შვიდ კაციანი ჯგუფის წარდგინებით.

ყველა ჩამოთვლილ კოლეგიურ ორგანოში სხვადასხვა საზოგადოებრივი ჯგუფის წარმომადგენლების ყოფნა და ამ ორგანოების საქმიანობაში მათი ჩართულობა უმნიშვნელოვანეს ფუნქციას ასრულებდა პოლიტიკურ და საზოგადოებრივ ინტერესთა დაბალანსებისა და სახელმწიფო ორგანოების საზოგადოებრივი ანგარიშვალდებულების, მათი საქმიანობის გამჭვირვალობის ხელშეწყობის მიმართულებით.

აღნიშნულის კარგი მაგალითია იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს 2017-2021 წლების საქმიანობა, როდესაც აქ არჩეული საბჭოს არამოსამართლე წევრები, რომლებიც დამოუკიდებლები და კრიტიკულად იყვნენ განწყობილი საერთო სასამართლოების სისტემაში არსებული არაფორმალური გავლენების მიმართ, უდიდეს როლს ასრულებდნენ საბჭოს საქმიანობის გამჭვირვალობის უზრუნველყოფასა და საზოგადოების ინფორმირებაში, რამაც სისტემაში არსებული პრობლემების მნიშვნელოვანი ნაწილი დღის სინათლეზე გამოიტანა.

ცალკე აღნიშვნის ღირსია დამატებითი ცვლილება იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს წევრების შერჩევის პროცესში, რომელიც სრულად გამორიცხავს ყველა ზემოთ ჩამოთვლილი საზოგადოებრივი ჯგუფის ჩართულობას და კანდიდატურების წარდგენას მხოლოდ პარლამენტის შიდა პოლიტიკურ ჯგუფებსა და პროცესებს უქვემდებარებს. ამგვარი ცვლილება აშკარა წინააღმდეგობაშია სასამართლო თვითმმართველობის მსგავსი მოდელისთვის დადგენილ ევროპულ და ევროსაბჭოს სტანდარტებთან, რომელიც სასამართლო თვითმმართველობის ორგანოებში მოსამართლეებთან ერთად არამოსამართლე, საზოგადოებრივი და აკადემიური წრეების წარმომადგენელთა ყოფნას ითვალისწინებს, რაც ამცირებს სასამართლოში კორპორატივიზმისა და კრონიზმის რისკებს.

2. გადაწყვეტილებათა მიღებაში ჩართულობის მიმართულებით კიდევ ერთი ცვლილება ეხება იურიდიული დახმარების სამსახურის ეფექტიანი ფუნქციონირებისათვის შექმნილი კოლექტიური ორგანოს - იურიდიული დახმარების საბჭოს დაკომპლექტებას. კერძოდ, საბჭოს 9 წევრიდან 3-ს ნიშნავს სახალხო დამცველი. ამასთან, 2 წევრს სახალხო დამცველი არჩევდა ღია კონკურსის წესით, ადამიანის უფლებათა დაცვის სფეროში საქმიანობის განმახორციელებელი არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირების წარმომადგენლებისგან და საქართველოს უმაღლეს საგანმანათლებლო დაწესებულებებში მოღვაწე სამეცნიერო სფეროს წარმომადგენლებისაგან. ინიციირებული ცვლილებებით, აღნიშნული წევრების შერჩევა მოხდება მხოლოდ საგანმანათლებლო დაწესებულებების წარმომადგენლებისგან. ^[4] ამგვარი ცვლილებაც მნიშვნელოვნად უკან გადადგმული ნაბიჯია, რადგან საბჭო შემადგენლობის მიღმა ტოვებს იმგვარ ორგანიზაციებს, რომლებსაც პრაქტიკული გამოცდილება აქვთ სამართალწარმოების მიმართულებით, კარგად იციან ამ სფეროში არსებული გამოწვევები თუ საჭიროებები და მნიშვნელოვანი წვლილის შეტანა შეუძლიათ იურიდიული დახმარების სამსახურის ეფექტიანი ფუნქციონირების პროცესში.

თანამდებობის პირთა არჩევის პროცესში სამოქალაქო სექტორის წარმომადგენლების მონაწილეობის გაუქმება

1. სპეციალური საგამოძიებო სამსახურის უფროსის, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სამსახურის უფროსის, ასევე ანტიკორუფციული ბიუროს უფროსის შესარჩევად პრემიერ-მინისტრის მიერ შექმნილ საკონკურსო კომისიების წევრები აღარ შეიძლება იყვნენ სახალხო დამცველის მიერ იმ არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირის წევრთაგან ღია კონკურსის წესით ან უკონკურსოდ შერჩეული, სათანადო ცოდნისა და გამოცდილების მქონე პირები.^[5]
2. ცესკოს წევრობის კანდიდატურების შერჩევა ხდება ღია კონკურსის წესით, პარლამენტის თავმჯდომარის მიერ შექმნილი საკონკურსო კომისიის მიერ. რეგლამენტის თანახმად, საკონკურსო კომისიის შემადგენლობაში „უნდა ყოფილიყვნენ სამოქალაქო საზოგადოების (მათ შორის, აკადემიური წრეების) წარმომადგენლები. ინიციირებული ცვლილებებით, კომისიაში „მათ შორის შეიძლება იყვნენ [მხოლოდ] აკადემიური წრეების წარმომადგენლები“. ცვლილებებით სამოქალაქო საზოგადოების მონაწილეობა ამ პროცესშიც უქმდება.
3. საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრის კანდიდატურა შეირჩევა ღია კონკურსით, პარლამენტის თავმჯდომარის მიერ დაკომპლექტებული საკონკურსო კომისიის მიერ. პარლამენტის რეგლამენტის თანახმად, კომისიის შემადგენლობაში შედიოდნენ სამოქალაქო საზოგადოებისა და აკადემიური წრეების წარმომადგენლები. ინიციირებული ცვლილებით კი სამოქალაქო საზოგადოება დაკონკრეტდა, როგორც აკადემიური წრე.
4. მომხმარებელთა ინტერესების საზოგადოებრივი დამცველის შესარჩევ საკონკურსო კომისიაში პარლამენტის რეგლამენტი აღარ მოიაზრებს არასამთავრობო სექტორის წარმომადგენლის მონაწილეობას^[6].

აღნიშნული ცვლილებებით უქმდება სამოქალაქო ორგანიზაციების უკვე ირიბი მონაწილეობა საჯარო მმართველობის პროცესში, რაც კონკრეტული თანამდებობის პირების ღია კონკურსის წესით არჩევის პროცესში მათ მონაწილეობას გულისხმობს. აქვე მნიშვნელოვანი  და საგულისხმოა ის ფაქტიც, რომ ჩამოთვლილი თანამდებობის პირები პოლიტიკური ხელისუფლებისგან დამოუკიდებელი ორგანოების წარმომადგენლები არიან, რომლებმაც ხშირ შემთხვევაში სწორედ ამ უკანასკნელის ეფექტიანი ანგარიშვალდებულება უნდა უზრუნველყონ. მეტიც, საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრის არჩევის პროცესში საზოგადოებრივი ორგანიზაციების წარმომადგენლების მონაწილეობა, ვფიქრობთ, აუცილებელიც კია, რამდენადაც ეს მაუწყებელი სწორედ საზოგადოების ინტერესებს უნდა ემსახურებოდეს, სადაც, ცხადია, საზოგადოების მრავალფეროვანი ჯგუფების ინტერესების მაქსიმალურად დაბალანსება მოიაზრება. შესაბამისად, ნათელია, რომ ამ პროცესებიდან სამოქალაქო სექტორის სრულად ჩახსნა „ქართული ოცნების“ მხრიდან აღნიშნული პირების არჩევის პროცესში პოლიტიკური გავლენების ზრდას უწყობს ხელს და ამისთვის უფრო ხელსაყრელ შესაძლებლობას ქმნის.

ჩართულობისა და მონაწილეობის შესაძლებლობების გაუქმება

1. ცვლილებათა პროექტით, სახალხო დამცველს აღარ აქვს ვალდებულება, დისკრიმინაციის საკითხებზე ითანამშრომლოს საერთაშორისო სახელმწიფო, საერთაშორისო და ადგილობრივ არასამთავრობო ორგანიზაციებთან, ასევე სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლებთან. კანონპროექტით ასეთი თანამშრომლობის სუბიექტებს წარმოადგენენ სახელმწიფო და საზოგადოებრივი ორგანიზაციები და აკადემიური წრეების წარმომადგენლები[7]. აქ, ერთი მხრივ, საგულისხმოა, რომ თანამშრომლობის ვალდებულების გაუქმება მიემართება როგორც ადგილობრივ სამოქალაქო ორგანიზაციებს, ასევე საერთაშორისო სახელმწიფოებსა და ორგანიზაციებსაც. შესაბამისად, ეს შეზღუდვა გაცილებით ფართოა და მიზანში მხოლოდ ადგილობრივ არასამთავრობო სექტორს არ იღებს. საფიქრებელია, რომ აღნიშნული შეზღუდვა პირდაპირ კავშირშია „ქართული ოცნების“ პოპულისტურ ნარატივებთან და 19 თებერვალს პარლამენტში რეგისტრირებულ კიდევ ერთი საკანონმდებლო ცვლილებათა პაკეტთან, რომელიც ქართული კანონმდებლობიდან გენდერულად მგრძნობიარე ტერმინების სრულად ამოღებას ითვალისწინებს. მეორე მხრივ, გაუგებარია, რას გულისხმობს კანონმდებელი ტერმინ „საზოგადოებრივ ორგანიზაციებში“, რომლებთან თანამშრომლობა სახალხო დამცველისთვის კვლავ ძალაში რჩება. კანონმდებლობა ფორმალურად ერთმანეთისგან არ განასხვავებს საზოგადოებრივ და არასამთავრობო ორგანიზაციებს, ორივე მათგანი არასამეწარმეო არაკომერციული იურიდიული პირის ფორმით იქმნება, შესაბამისად, გაურკვეველია ინიცირებული შეზღუდვების პირობებში, რომელია ის ორგანიზაციები, რომლებსაც კონსულტაციებში მონაწილეობის შესაძლებლობა უნარჩუნდებათ.
2. სამოქალაქო მრჩეველთა საბჭოში, რომელიც მუნიციპალიტეტის მერის/რაიონის გამგებლის სათათბირო ორგანოა, სავალდებულო აღარ არის არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენელთა ყოფნა. სამოქალაქო მრჩეველთა საბჭოს შემადგენლობას ამტკიცებს მერი/გამგებელი მხოლოდ მეწარმე იურიდიული პირებისა და მუნიციპალიტეტის მოსახლეობის წარმომადგენლებისგან.[8] მრჩეველთა საბჭო თვითმმართველობის დონეზე გადაწყვეტილების მიღების პროცესში საზოგადოებრივი და დაინტერესებულ პირთა მონაწილეობის ერთ ერთი საბაზისო ინსტრუმენტია, სადაც არასამთავრობო ორგანიზაციების როლი კრიტიკულად მნიშვნელოვანია. ამ ინსტრუმენტის მნიშვნელობას თავად თვითმმართველობის კოდექსი ცხადყოფს, რომლის მიხედვითაც მუნიციპალიტეტის გამგებელი/მერი ვალდებულია, სამოქალაქო მრჩეველთა საბჭოს განსახილველად წარუდგინოს მუნიციპალიტეტის ბიუჯეტისა და სხვა მნიშვნელოვანი ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტების პროექტები, გეოგრაფიული ობიექტების სახელდების შესახებ წინადადებები, სივრცითი დაგეგმარების დოკუმენტები, აგრეთვე, სხვა ინფრასტრუქტურული და სოციალური პროექტები. შესაბამისად, ეს მექანიზმი მუნიციპალიტეტის ცხოვრების სხვადასხვა სფეროში არამხოლოდ საკონსულტაციო, არამედ გადაწყვეტილებათა მიღების პროცესში მონაწილეობის მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტია ადგილობრივი აქტიური მოქალაქეებისათვის და ორგანიზაციებისათვის. სამწუხაროდ,  ეს შესაძლებლობა მათ სრულად უუქმდებათ. ამასთან დამატებით გასათვალისწინებელია, რომ მრჩეველთა საბჭოები ორმაგად მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ უმცირესობებით კომპაქტურად დასახლებულ რეგიონებში. იმ რეალობაში სადაც უმცირესობები გადაწყვეტილების მიღების თუ საკონსულტაციო პროცესებში პრაქტიკულად არ არიან ჩართულები და გარიყული არიან არათუ საზოგადოებრივი და პოლიტიკური პროცესებიდან, არამედ მათი თემისთვის მნიშვნელოვანი პროცესებიდანაც კი, თვითმმართველობის დონეზე სამოქალაქო სექტორის მონაწილეობის შეზღუდვა საკანონმდებლო დონეზე გააღრმავებს მათი გამოტოვების და გარიყულობის მავნე პრაქტიკას. 
3. ტრეფიკინგის მსხვერპლი, დაზარალებული არასრულწლოვანის ინტერესებისა და საჭიროებების გათვალისწინებით, მისი დახმარებისა და რეაბილიტაციის მიზნით სახელმწიფო დაწესებულებები აღარ ითანამშრომლებენ არასამთავრობო ორგანიზაციებთან. ნაცვლად ამისა, პროგრამების განხორციელება საზოგადოებრივ ორგანიზაციებთან ერთად მოხდება[9]. აღნიშნული საკანონმდებლო ინიციატივა მნიშვნელოვანი დახმარებისა და გარანტიების გარეშე ტოვებს პირველ რიგში სწორედ ტრეფიკინგის მსხვერპლს ინდივიდებს, რადგან არასამთავრობო ორგანიზაციები ტრეფიკინგის მსხვერპლებისთვის ისტორიულად მნიშვნელოვანი სერვისების მიწოდებას უზრუნველყოფდნენ. შესაბამისად, სახელმწიფოც აქტიურად მუშაობდა ამ ორგანიზაციებთან, მათ შორის გაფორმებული მემორანდუმების პირობებში და მათთან თანამშრომლობის გაღრმავება სახელმწიფო სამოქმედო გეგმების ნაწილი იყო. ამასთან, აღნიშნულ ცვლილებაში კვლავ მეორდება საკანონმდებლო ტერმინების ბუნდოვანება და გაურკვეველია, არასამთავრობო ორგანიზაციების შეზღუდვის პირობებში, რომელ საზოგადოებრივ ორგანიზაციებზეა საუბარი, რომლებთან თანამშრომლობის ვალდებულებაც სახელმწიფოს უნარჩუნდება.
4. სადაზღვევო და ნებაყოფლობით კერძო საპენსიო საქმიანობაზე სახელმწიფო ზედამხედველობის დამოუკიდებელ სამსახურთან არსებულ საკონსულტაციო ფუნქციების მქონე სამეთვალყურეო საბჭო შემადგენლობაში პრემიერ-მინისტრი წარადგენდა 2 ექსპერტს სამოქალაქო სექტორიდან. საკანონმდებლო ცვლილებებით, სავალდებულო აღარ არის ეს ექსპერტები სამოქალაქო ორგანიზაციების წარმომადგენლები იყვნენ.[10] - აღნიშნული ინიციატივაც საჯარო მმართველობის კიდევ ერთი მნიშვნელოვან სფეროში გამორიცხავს არასამთავრობო სექტორის ჩართულობასა და სახელმწიფოს ეფექტიანი საზოგადოებრივი ანგარიშვალდებულების კონტროლის შესაძლებლობას.
5. საჯარო შესყიდვების პროცესში თუკი საჯარო დაწესებულება ითვალისწინებს შესასყიდი ობიექტის გარემოსდაცვით თუ სოციალური მახასიათებლებს, მას შეუძლია მოითხოვოთ, რომ ამ ობიექტს ჰქონდეს შესაბამისი აღმნიშვნელი ეტიკეტი („ეკო“, „ბიო“ და ა.შ), რომელიც დამტკიცებული უნდა ყოფილიყო იმგვარი პროცესით, რომელში მონაწილეობაც შეეძლო ყველა დაინტერესებულ პირს, მათ შორის არასამთავრობო ორგანიზაციებს. საკანონმდებლო ცვლილებებით, არასამთავრობო ორგანიზაციების ამგვარი მონაწილეობითი შესაძლებლობა აღარ აქვთ.[11]

დასკვნის სახით უნდა აღინიშნოს, რომ სახელმწიფო მმართველობის სხვადასხვა სფეროში სამოქალაქო ორგანიზაციების განსხვავებული ფორმებით ჩართულობის ოფიციალურად გაუქმება ერთ-ერთია იმ ანტიდემოკრატიული და ავტორიტარიზმის კონსოლიდაციისკენ მიმართული „საკანონმდებლო რეფორმებიდან“, რომელიც „ქართულმა ოცნებამ“ 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ დააანონსა და მიმდინარე პერიოდში თანმიმდევრულად ახორციელებს. ზემოაღნიშნულ ცვლილებათა ანალიზი ცხადყოფს, რომ მათი რეალური მიზანი, ერთი მხრივ, სამოქალაქო საზოგადოების დამატებითი სტიგმატიზება, მეორე მხრივ, კი მმართველობის და მნიშვნელოვანი თანამდებობის პირების, ორგანოების დაკომპლექტების პროცესში საზოგადოებრივი ჩართულობის, კრიტიკული ხმის მაქსიმალურად გამორიცხვა და ამ პროცესების მთლიანად პარტიულ კონტროლს დაქვემდებარებაა.

მმართველი ძალა მიზანმიმართულად ცდილობს საერთაშორისო სტანდარტებისგან დისტანცირებას და ზრდის ქვეყნის საერთაშორისო იზოლაციას, რამაც შესაძლოა მძიმე ეკონომიკური, სოციალური და საგარეო პოლიტიკურ შედეგები მოიტანოს. მნიშვნელოვანია იმის აღნიშვნა, რომ გატარებული ცვლილებები არა მხოლოდ ევროკავშირში გაწევრიანებისთვის საჭირო ნაბიჯებისა და რეკომენდაციების შესრულებასთან მოდის აშკარა წინააღმდეგობაში, არამედ მანამდე ევროკავშირსა და საქართველოს შორის გაფორმებული ასოცირების  დღის წესრიგთან, რაც კიდევ ერთხელ აჩვენებს “ქართული ოცნების” ინტერესს სრულად მოშალოს და გაანადგუროს ევროინტეგრაციის პროცესი.

საგანგაშოა, რომ სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების მმართველობაში მონაწილეობის შეზღუდვის საფუძვლით ზოგიერთ შემთხვევაში ფუნდამენტურად შეიცვალა კონკრეტული ორგანოების დაკომპლექტების წესი და ის მკვეთრად არადემოკრატიული გახდა. ამ კუთხით განსაკუთრებით ხაზგასასმელია იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს შერჩევის წესის ცვლილება, რომლითაც სასამართლოში გაბატონებული კლანის გავლენები კიდევ უფრო გაძლიერდება და საბჭოს დაკომპლექტებაში საზოგადოებრივი მონაწილეობა სრულად ქრება.

მნიშვნელოვანია ითქვას, რომ აღნიშნული ცვლილებები საბოლოოდ არა მხოლოდ სამოქალაქო ორგანიზაციების, არამედ მთლიანად მოქალაქეების, საზოგადოების სხვადასხვა ჯგუფების დემოკრატიულ მმართველობაში მონაწილეობის შესაძლებლობებს ზღუდავს, რაც ხელისუფლების დემოკრატიულობასა და ანგარიშვალდებულებას არსებითად ამცირებს. სამოქალაქო საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მმართველობის პროცესიდან გამორიცხვა კიდევ უფრო მძიმე გავლენას იქონიებს სოციალურად დაუცველ და მარგინალიზებულ ჯგუფებზე, რომლებისთვის ისედაც რთულია მიიღონ პირდაპირი მონაწილეობა პოლიტიკაში და იყვნენ სათანადოდ წარმოდგენილები და გათვალისწინებულები.

პოლიტიკური პროცესებიდან მოქალაქეების და მათი გაერთიანებების ჩამოშორებას აუცილებლად მოყვება სოციალური და ეკონომიკური უთანასწორობის გაღრმავება, სამართლებრივი დაცვის შესუსტება და სოციალური კონფლიქტების გაღრმავება, რაც როგორც ჩანს, ავტორიტარული რეჟიმისთვის სასურველი პოლიტიკური შედეგია, რადგან ამ პირობებში მმართველი ელიტა უფრო ადვილად გააკონტროლებს რესურსებს, გააძლიერებს სახელმწიფო ინსტიტუტებზე კონტროლს და ნებისმიერ ალტერნატიულ პოლიტიკურ ან სოციალურ ძალას საფუძველშივე დაასუსტებს და გააქრობს.

გაზიარება