შესავალი
წელს ზუსტად 10 წელი გადის 2013 წლის 17 მაისის ძალადობრივი მოვლენების შემდეგ, როდესაც ჰომოფობიასა და ტრანსფობიასთან ბრძოლის საერთაშორისო დღეს, ეკლესიის მიერ მობილიზებულმა ძალადობრივმა ჯგუფებმა, აქციის აღსანიშნავად შეკრებილი მონაწილეები - ლგბტქ+ აქტივისტები, თემის მხარდამჭერები და უფლებადამცველები სასტიკად დაარბიეს. ხელისუფლებას საჭირო ზომები არ მიუღია იმისათვის, რათა აქციის მონაწილეებს შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლებით ესარგებლათ. 17 მაისს გამოვლენილი ძალადობის მსხვერპლებს დღემდე არ აქვთ დაზარალებულის სტატუსი. მოგვიანებით - 2021 წლის 5 ივლისს, აგრესიის შეკავების მცდელობის საპირისპიროდ, თავად პრემიერმა წაახალისა ძალადობა, რასაც ასევე მოჰყვა უმძიმესი შედეგები.
თუ დავაკვირდებით, პოლიტიკური ჰომოფობია ქართულ რეალობაში სხვადასხვა ფორმით უკვე დიდი ხანია არსებობს, თუმცა ის განსხვავებულ სიმძაფრეს იძენდა ბოლო წლების განმავლობაში. თუკი ლოკალურ პროცესებს გლობალურის ნაწილად, საკუთრივ კი, ტრანსნაციონალური ფენომენის - მემარჯვენე პოპულისტური მოძრაობის აღზევების კონტექსტში განვიხილავთ, საერთო მახასიათებლების გამოვლენასაც შევძლებთ. პოლიტიკური რეჟიმები მემარჯვენე პოპულისტურ რიტორიკას და ტექნიკებს მმართველობის კრიზისის დროს მიმართავენ ხოლმე. პოპულისტური რეჟიმების მკვლევრები ამ პროცესებს ლიბერალური დემოკრატიის კრიზისს და ანტილიბერალიზმის - სამოქალაქო ლიბერალიზმის უარყოფის ტენდენციებს უკავშირებენ და ისეთ კოორდინირებულ ძალისხმევად განიხილავენ, რომელიც ლიბერალურ ფასეულობებს დემოკრატიის სახელით უთხრის ძირს.
2010 წლიდან მემარჯვენე პოპულისტური დისკურსის მზარდი ხილვადობა შესამჩნევია მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში, მაგრამ განსაკუთრებით მძაფრად რუსეთსა და აღმოსავლეთ და ცენტრალური ევროპის რამდენიმე ქვეყანაში. როგორც აღნიშნულ კონტექსტებში, ასევე ჩვენთანაც, მემარჯვენე კონსერვატიული დისკურსი ხშირად ისეთ მგრძნობიარე თემებს ეხება, როგორიცაა ოჯახის ინსტიტუტი და ტრადიციული ფასეულობები, რელიგიური ღირებულებები, გენდერული იდენტობის და სექსუალობის საკითხები. კონსერვატიული ჯგუფების გავრცელებული მთავარი გზავნილები ხშირად მიზოგინური და ჰომოფობიური შინაარსისაა და მათი მხრიდან თავდასხმების მთავარი სამიზნე ადამიანების უფლებებისა თუ თანასწორობის სხვადასხვა საკითხია.
ფემინისტი მკვლევრები მემარჯვენე პოპულისტურ და ანტიგენდერულ აქტორებს შორის კავშირებსა და მიმართებებზე ამახვილებენ ყურადღებას, ვინაიდან „გენდერი“ მემარჯვენე დისკურსისთვის ერთ-ერთი ცენტრალური ცნებაა. სწორედ ე.წ. „გენდერის იდეოლოგიას“ სახავენ კონსერვატიული ჯგუფები ხალხის მთავარ მტრად და მის წინააღმდეგ ტრადიციული ღირებულებების დაცვის მოტივით იბრძვიან.
საქართველოში მემარჯვენე პოპულიზმი, რომლის განუყოფელი ნაწილიცაა პოლიტიკური ჰომოფობია, დროთა განმავლობაში ახალ ფორმებსა და შინაარსს იძენდა. ის როგორც რუსეთის, ისე ევროპის მემარჯვენე პოპულისტური მთავრობების, პოლიტიკური ლიდერების რიტორიკას იმეორებს და ადგილობრივ კონტექსტს წარმატებით არგებს. თუ ადრე ამ კუთხით მმართველი პოლიტიკური კლასის პოზიცია ბუნდოვანი იყო, ამჯერად ის ღიად და მკაფიოდ პოზიციონირებს ანტიდასავლური და ანტილიბერალური რიტორიკით. იმის ფონზე, რომ, განსაკუთრებით ბოლო პერიოდში, ხელისუფლება ზედმიწევნით იმეორებს ადგილობრივი კონსერვატიული, ძალადობრივი ჯგუფების ენას, საინტერესოა, რამ განაპირობა ამგვარი სწრაფი კონსერვატიული შემობრუნება და პოლიტიკური ჰომოფობიის ახალი ტალღა.
წინამდებარე სტატია ეთმობა მკვლევრების, აქტივისტების და ექსპერტების რეფლექსიას და მოსაზრებებს, რომლებიც საქართველოში ჰომოფობიის პოლიტიკური ინსტრუმენტალიზების დინამიკას აკვირდებიან და შეისწავლიან როგორც აკადემიურ სივრცეში, ისე მის გარეთაც.
ინტერვიუში მონაწილე მკვლევრები და აქტივისტები არიან:
ანა რეხვიაშვილი - გენდერის, ფემინისტურ და ქალთა კვლევების პროგრამის დოქტორი (იორკის უნივერსიტეტი); მარიამ ქაჯაია - ქვიარ აქტივისტი; ეკატერინე აღდგომელაშვილი - მრჩეველი გენდერის საკითხებში, ქალთა ინიციატივების მხარდამჭერი ჯგუფი (WISG); ირა სილანტევა - ქვიარ აქტივისტი; მალხაზ სალდაძე - ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი.
1. როგორ ფორმებს და შინაარსს იძენდა პოლიტიკური ჰომოფობია საქართველოში და როგორ იცვლებოდა დინამიკა ამ კუთხით? როგორი იყო ხელისუფლებების რიტორიკა და მიდგომები?
ეკატერინე აღდგომელაშვილი
ჰომოფობიის პოლიტიკურ ინსტრუმენტალიზაციაზე როცა ვსაუბრობთ, ამგვარი დასკვნის საფუძველს, პირველ რიგში, მაძლევს მედიამასალების კვლევა. ამგვარი პოლიტიკური დატვირთვა ამ საკითხებს 90-იანი წლებიდან ენიჭება და თანდათან ძლიერდება. შემდეგ სიხშირეც იმატებს და სიმძაფრეც მედიაში ვარდების რევოლუციამდე. თუ შეადარებთ, ეს არის ხელისუფლებაში ძალაუფლების გადანაწილების პროცესი და შინაარსობრივადაც რომ გავყვეთ, სიძულვილის ენა ძირითადად მიმართული იყო არა უშუალოდ თემის წევრების მიმართ, არამედ პოლიტიკური ოპონენტების წინააღმდეგაც. მიუხედავად ამისა, თავისთავად ცხადია, რომ თუნდაც ოპონენტის წინააღმდეგ მისმა გამოყენებამ გააღვიძა და გააძლიერა საზოგადოებაში არსებული ნეგატიური განწყობები.
2003 წლის შემდეგ მინელდა ჰომოფობიური სიძულვილის ენა და რაღაც პერიოდი - 2005 წლამდე, დარჩა იუმორისტულ გადაცემებში, თუმცა კი პოლიტიკური დატვირთვა გარკვეულწილად გამოეცალა. სადღაც 2005 წლიდან ისევ იწყებს აღმასვლას და 2007 წლისკენ არის მეორე პიკი.
ამ პერიოდში, ერთი მხრივ, ეკლესია გახდა ამ ჰომოფობიური ნარატივის ძირითადი მაწარმოებელი და, მეორე მხრივ, მაშინდელი ოპოზიცია. ჰომოსექსუალობის „დაავადების“ პერსპექტივიდან გაგება გარყვნილების შესახებ დისკურსმა ჩაანაცვლა. მაგრამ ოპოზიციონერი პოლიტიკოსებისა და ეკლესიის თანხვედრაში ამ საკითხებმა სრულიად სხვა განზომილება შეიძინა და ჩართული აღმოჩნდა ეთნონაციონალისტურ დისკურსში. ეს ჩარჩო კი მთლიანად ანტიდასავლური გახდა.
ნაციონალურ მოძრაობას რაც შეეხება, მისი პოზიცია სტერილური იყო, მას არ ჰქონია ასე ღიად გამოხატული ჰომოფობიური პოზიცია, მაგრამ არც საწინააღმდეგო ნარატივი გაუტარებია. ყოველ შემთხვევაში, ცდილობდნენ, რომ არ ესაუბრათ ამ საკითხებზე. შემდეგ ნაციონალებს დასავლურობის იმიჯი მიებათ და ერთმანეთისაგან მტრის ხატს ქმნიდნენ ორი გზით - ნაციონალური მოძრაობისთვის რუსეთი იყო მტერი და ოპოზიცია - რუსეთის აგენტი. თავის მხრივ, ოპოზიცია მთავრობას წარმოსახავდა როგორც პროდასავლურს, რომელიც გარყვნილების დაკანონებას უჭერდა მხარს.
„ქართული ოცნება“ ასეთი ერთგვაროვანი არ არის და არც მისი პოლიტიკაა ერთგვაროვანი მისი მმართველობის განმავლობაში. ხელისუფლებაში მოსვლისას „ქართული ოცნება“ კოალიცია იყო. ჰყავდათ ძალიან ჰომოფობი წევრებიც, რომლებიც აკეთებდნენ ჰომოფობიურ განცხადებებს, ამავე დროს, ბიძინა ივანიშვილი იყო პირველი პოლიტიკოსი, რომელმაც ღიად განაცხადა წინასაარჩევნო გამოსვლაში, რომ, რა თქმა უნდა, ლგბტ ადამიანებიც ისეთივე მოქალაქეები არიან, როგორც სხვა მოქალაქეები და რომ იგივენაირი უფლებებით უნდა სარგებლობდნენ. სხვა განცხადება ამ თემაზე მას არ გაუკეთებია, თუმცა მაშინ ეს ძალიან დიდი ამბავი იყო. შემდეგ ანტიდისკრიმინაციული კანონი მიიღეს, თუმცა ეს საკანონმდებლო ცვლილებები ევროპეიზაციის ჩარჩოში გატარდა და ნაკლებად იყო რეალური პოლიტიკური ნების შედეგი. ამის საპირწონედ, სასწრაფოდ მიაყოლეს საკონსტიტუციო ცვლილება, რომლის თანახმადაც, ქორწინება ქალისა და კაცის ურთიერთობად განისაზღვრა.
მომდევნო პერიოდის დინამიკას რომ გავყვეთ, როგორც ვთქვი, ეთნონაციონალისტური შინაარსი და დატვირთვა ანტიდასავლურობის ჩარჩოში მოექცა და აი, ასე მდორედ გადაედინა ანტიდასავლური - ანტილიბერალურში.
მალხაზ სალდაძე
ჰომოფობია არის კულტურის ნაწილი და, მათ შორის, ყოფითი კულტურის ნაწილი, იმიტომ რომ არასდროს ყოფილა სივრცე, რომელშიც ლგბტქ ადამიანებს საკუთარი თავის გამოხატვის და თვითრეალიზების შესაძლებლობა მიეცემოდათ. დასავლურ ცივილიზაციებში სახელმწიფოს ჩამოყალიბება იმგვარად წარიმართა, რომ შესაძლებელი გახდა ამ სივრცეების მოპოვება და გაჩენა. ჩვენ ეს არ გაგვივლია. საქართველო ძალიან დიდხანს იყო რუსეთის იმპერიის ნაწილი, მერე საბჭოთა კავშირის ნაწილი, ერთი იყო მართლმადიდებლური იმპერია, მეორე - ინდოქტრინებული პოლიტიკური სისტემა, ტოტალიტარული, რომელიც არ ტოვებდა სივრცეს ამა თუ იმ განსხვავებული იდენტობისთვის. მას შემდეგ, რაც საქართველო დაადგა დამოუკიდებელი და თან ლიბერალური დემოკრატიის მშენებლობის გზას, რა თქმა უნდა, ეს საკითხიც წამოიჭრა.
საზოგადოებრივ სიჭრელეს, რომელიც ყოველთვის იყო, საბჭოთა სახელმწიფო უბრალოდ არ უთმობდა საჯარო სივრცეს, მაგრამ ეს სიჭრელე ახლა უკვე ითხოვს საჯარო სივრცეში ასახვას, სახელმწიფო კი თრგუნავს ამას, იმიტომ რომ ამ კულტურული პლასტის გადალახვა წარმოუდგენელი ხდება. მარტივად რომ ვთქვათ, ეს არის ბრძოლა ჩვენს წარმოსახვით იდეალურ საჯარო სივრცესა და საჯარო სივრცეს შორის, რომელშიც განმსაზღვრელია ძალაუფლების მქონე პირთა და ინსტიტუციათა პარტიკულარისტული ხედვები, თუ როგორი უნდა იყოს ეს საჯარო სივრცე.
ამიტომ ეს კონფლიქტი მიმდინარეობს არა უნივერსალური ღირებულებების საფუძველზე, არამედ კერძო წარმოდგენების საფუძველზე, რომელშიც ადამიანები, რომლებიც ფლობენ სახელმწიფო ძალაფლებას ან რელიგიური ინსტიტუციები, რომლებიც ცდილობენ კონტროლი იქონიონ სახელმწიფო ძალაუფლებაზე, თავიანთ პარტიკულარისტულ ხედვებს ამკვიდრებენ, როგორც ერთადერთ შესაძლებელს, თუ როგორი უნდა იყოს საჯარო სივრცე. ამ მხრივ, როდის შეიძლება წარმოვიდგინოთ, რომ საქართველოში იყო ღიაობა ლგბტქ თემის მიმართ? არც არასდროს.
ანა რეხვიაშვილი
მახსოვს, რომ 2010-იანების დასაწყისამდე პოლიტიკურ ჰომოფობიას ოპოზიციონერი პოლიტიკოსის დისკრედიტაციის მიზნით მიმართავდნენ, შემდეგ, როდესაც მემარჯვენე პოზიციის არტიკულაცია დაიწყეს, უფრო ღიად და დასაბუთებულად, რაღაც კონკრეტულმა ჯგუფებმა, მაგალითად, ეკლესიამ, გაჩნდა ჰომოფობიის პოლიტიკურად გამოყენების მეთოდი. მაგრამ მე ყოველთვის ტრანსნაციონალური ანალიზისკენ ვიხრები, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ლოკალური პროცესები და ლოკალური ჰომოფობიები არ არსებობს, მაგრამ ეს ჰომოფობიური დისკურსები ერთმანეთისგან არის ნასესხები და რა პერიოდში რა ტიპის დისკურსი შემოდის, რა კონკრეტულ არგუმენტებს იყენებენ, ჩემი აზრით, ეს საერთაშორისო პოლიტიკური კონტექსტით არის განსაზღვრული. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ არ არსებობს ადგილობრივი მიმღებლობა, ამ დისკურსების მისაღებად და დასამუშავებლად. მაგრამ, ვთქვათ, 2012 წელს ყველაზე აქტუალური ჰომოფობიური პროპაგანდის დისკურსი იყო, იმიტომ რომ მაშინ მიიღო რუსეთმა ჰომოფობიური პროპაგანდის კანონი, მემარჯვენე ჯგუფები მსოფლიოს მასშტაბით იკრიბებიან, რაღაც ტიპის მესიჯბოქსს და არგუმენტაციას ათანხმებენ და ამაში რუსეთს მართლაც დიდი როლი აქვს, მაგრამ მარტო რუსეთი არ არის მნიშვნელოვანი აქტორი. ჰომოსექსუალობის პროპაგანდის დისკურსი - ჩვენ უნდა დავიცვათ ჩვენი სამშობლო და ჩვენი მომავალი ჰომოსექსუალობის პროპაგანდისგან - ყველაზე ძლიერი 2013 წელს იყო. ჩემი აზრით, იმ დროს ეს იყო ცენტრალური დისკურსი.
წლების განმავლობაში, ეს დისკურსი, სავარაუდოდ, შეიცვალა. ახლა ღარიბაშვილი რომ ანტიგენდერულ კონფერენციაზე გამოდის, ანტიგენდერული დისკურსი ჰომოფობიურ დისკურსს ჰგავს, მაგრამ იგივე არ არის. ანტიგენდერული დისკურსი, პირველ რიგში, რუსეთიდან არ მოდის. ანტიგენდერული დისკურსი ერჩის ძირითადად ფემინისტებს, გენდერზე მომუშავე ადამიანებს, მაგრამ ჰომოფობიისა და ტრანსფობიის გამოყენებით.
ანტიგენდერული დისკურსი 90-იანი წლებიდან იწყება. კათოლიკურმა ეკლესიამ კონკრეტულად გენდერის ცნებას დაარტყა, მერე ნელ-ნელა აიტაცა სხვადასხვა ჯგუფმა და, რა თქმა უნდა, თავისი ლოკალური სახე მიიღო. ანტიგენდერული დისკურსის ისტორია ცოტა განსხვავებულია. ვფიქრობ, ჩვენთან ეს დისკურსი ჯერჯერობით არ ყოფილა ძალიან ძლიერი. თუ კარგად გამოერკვევიან ამ ანტიგენდერულ დისკურსში, სავარაუდოდ, გენდერს, როგორც დისციპლინას, და ფემინისტებს, სხვანაირად შეუტევენ. რა თქმა უნდა, რუსეთიც იყენებს ამას, მაგრამ ისტორიულად პუტინის იდეოლოგების დალაგებული არ არის. ჰომოსექსუალობის პროპაგანდის დისკურსი რუსულია და უფრო მეტად ლგბტ ორგანიზაციებისა და მათი საჯარო გამოსვლების წინააღმდეგ არის მიმართული.
2. ბოლო დროს მემარჯვენე პოპულიზმი მმართველი გუნდის ოფიციალური პოლიტიკური რიტორიკის ნაწილი გახდა. რატომ ეყრდნობა მმართველი ძალა ანტიდემოკრატიულ, ანტილიბერალურ რიტორიკას განსაკუთრებით ბოლო პერიოდში? მუშაობს თუ არა ეს ხერხი?
მარიამ საჯაია
მგონია, რომ უფლებებზე საუბარი, მათ შორის, ჰომოფობიური ენის გამოყენებაც, ძალიან მიზანმიმართულად ხდებოდა პარტიული დღის წესრიგების ხელშესაწყობად, როგორც ეს დღესაც ხდება - სხვადასხვა ინტერეს-ჯგუფების სახით, რომლებიც სრულიად დაცლილები არიან ძირითადად გეი ადამიანების, ქვიარ ადამიანების საჭიროებების გაზიარებისგან. ეს მიდგომები, როგორც წესი, საარჩევნო პროცესებთან და პოლიტიკური ძალაუფლების შენარჩუნებასთან არის დაკავშირებული. და აქ ეკლესიის როლიც მნიშვნელოვანია. ეკლესია ერთ-ერთი წამყვანი ძალაა, რომელსაც პარტიებისთვის პოლიტიკური მომხრეების გარანტიების მიცემა შეუძლია. რაც მახსოვს, არცერთი პოლიტიკური პარტიული ძალა არასდროს არ ყოფილა დაინტერესებული ქვიარების პრობლემების მოგვარებით ან მოსმენით, უფრო პირიქით.
პოლიტიკურ ჰომოფობიას ახლა იმიტომ მიმართავენ, რომ ნაცადი ხერხია. ამ ჰომოფობიური რიტორიკით „ქართულმა ოცნებამ“ კანონში ჩაწერა, რომ ქორწინება ქალისა და კაცის ურთიერთობაა. იმ საარჩევნო პერიოდში ფონს გავიდნენ ასეთი არაფრის მომცემი დაპირებებითა და აღსრულებით. ახლაც ცდილობენ, ხალხში არსებული წინააღმდეგობა ვიღაც „შეშლილი ბავშვების“, „სატანისტი ქვიარების“ წინააღმდეგობად შეფუთონ. კიდევ უფრო დამამძიმებელი დისკურსის შექმნით, ისევ ქვიარების მძიმე მდგომარეობის გაშავებას ცდილობენ.
ირა სილანტევა
როგორც წესი, ასეთ მეთოდებს იყენებენ უკვე გაბანკროტებული პოლიტიკოსები და პოლიტიკური ძალა. სწორედ ამ დროს სჭირდებათ ხოლმე უმცირესობა, რომლისგანაც ქმნიან საფრთხობელას და რომელთან ბრძოლაშიც ხმებს იგროვებენ. ბოლო წლების განმავლობაში, ესენი არიან ქვიარ ადამიანები. ამას სხვადასხვა მედიასაშუალებით ან მედიააქტორებით აკეთებენ. თან, თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ 5 ივლისის ქვეყანა ვართ, როდესაც ღარიბაშვილი მარშის დაწყებამდე გამოვიდა და პრაიდ მარშის მონაწილეები რადიკალურ ოპოზიციად მონიშნა. აქტივისტები და სათემო ორგანიზაციები წლობით გავურბოდით რომელიმე პოლიტიკურ ჯგუფთან აფილირებას, ზუსტად იმის გამო, რომ მმართველ ელიტას არ გამოვეყენებინეთ, ზუსტად ეს გააკეთა ღარიბაშვილმა იმ დღეს, როცა განაცხადა, რომ ყველა აქტივისტი რადიკალური ოპოზიციიდან იყო.
პოლიტტექნოლოგიებს იყენებენ და ზომავენ განწყობებს, მერე მედიის საშუალებით ქმნიან ამ განწყობებს, რომ მოვლენ გეები და თქვენს შვილებს გეებად აქცევენ. გარდა ამისა, ყველაზე სავალალო რაც მგონია, რუსული კანონის უკან გაწვევის შემდეგ, კობახიძე გამოვიდა და პირველად „ლგბტ პროპაგანდა“ ახსენა. ეს იმას ნიშნავს, რომ თუკი მანამდე ასე თუ ისე ცდილობდნენ გარკვეული პოლიტკორექტულობა დაეცვათ, ახლა მკაფიოდ დაიწყეს ულტრამემარჯვენე, ალტინფოს ტერმინოლოგიის გამოყენება. რაც იმის ნიშანია, რომ, სავარაუდოდ, კიდევ უფრო გაამწვავებენ სიტუაციას.
მალხაზ სალდაძე
ახლა, ჩემი აზრით, ეს იმიტომ დასჭირდათ, რომ თავიანთი პოლიტიკური კონიუნქტურა აქვთ, რომელიც რუსეთსა და ევროკავშირს შორის არჩევანს გულისხმობს. შეიძლება ვცდები, მაგრამ მიუხედავად იმისა, რომ მათ თავის დროზე გადადგეს ნაბიჯები ევროპულ სივრცეში საქართველოს ინტეგრაციისთვის, ახლა უკვე ამუხრუჭებენ ამ სწრაფვას.
თუ გსურს ეს უნიფიცირებული მართლმადიდებლური ეკლესიის ხედვაზე მორგებული საჯარო სივრცე იყოს, მაშინ ასეთი სივრცეა რუსეთი. გეოპოლიტიკურ ჭრილში შემოდის ეს თემა, მიუხედავად იმისა, რომ აბსოლუტურად არ არის გეოპოლიტიკური თემა, მაგრამ ეს არის ალტერნატივები, რომელსაც საზოგადოებას სთავაზობენ. გინდათ იყოთ მრავალფეროვანი საზოგადოება, რომელშიც იგულისხმება არაიერარარქიული და თანასწორი ურთიერთობები სხვადასხვა იდენტობის ჯგუფებს შორის, მათ შორის, ლგბტქ ჯგუფთან, მაშინ ეს არის ევროკავშირი, მაგრამ თუკი ის გსურთ, რასაც უკვე მიჩვეულები ხართ, მაშინ ევროკავშირი არ არის ასეთი ადგილი. ამდენი ხნის განმავლობაში არ ყოფილა არაიერარქიული ურთიერთობები იდენტობის ჯგუფებს შორის, ანუ, ქართველ მართლმადიდებელს თავისი თავი ყოველთვის სხვა იდენტობის ჯგუფებს მიკუთვნებულ ადამიანებზე მაღლა წარმოედგინა, აქ არ იგულისხმება მხოლოდ ლგბტქ ჯგუფი. ლგბტქ საერთოდ, ტაბუირებული თემა იყო. ახლა ეუბნება, გინდათ, რომ არ იყოს ეს იერარქიები? მაშინ უნდა დათმოთ თქვენი პრივილეგიები, ევროკავშირი ამას გთხოვთ, მაშინ ეს თქვენთვის პრობლემაა.
ეკა აღდგომელაშვილი
ჰომოფობიური ნარატივის გამოყენებით, დღეს „ქართული ოცნება“ პრაქტიკულად ალტინფოს ართმევს მომხრეებს. ვფიქრობ, ეს იმით უნდა აიხსნას, რომ მან ძალიან მკვეთრად დაიწყო საკუთარი პროდასავლელი ამომრჩევლის დაკარგვა ბოლო არჩევნების შემდეგ. არსებობს, რა თქმა უნდა, მეორე ახსნაც, რომ ეს იყო გამიზნული სვლა რუსეთისაკენ. უბრალოდ, ძალიან დაჩქარდა მოვლენები. ამ ვერსიის სასარგებლოდ არის არგუმენტებიც, რომლებსაც ვერ უარვყოფთ, რომ 2016 წლიდან მაქსიმალურად ანტიდასავლური, ჰომოფობიური პოლიტიკის მქონე ადამიანები აღმოჩნდნენ თანამდებობებზე. პრაქტიკულად აღმოჩნდა, რომ ოცნებამაც „დაიფერთხა“ როგორც კოალიციამ პროდასავლური ძალები და ვინც დარჩა, ის დარჩა. მესამე ვარიანტია, რომ რადგან ამომრჩეველს კარგავენ, ამომრჩეველთან ერთად მხარდაჭერასაც კარგავენ დასავლეთიდან. ერთადერთი გზა, რომელიც დარჩენიათ, რუსეთია. ყოველ შემთხვევაში, ეს სამი ვერსია დიდად არ უპირისპირდება ერთმანეთს.
ვფიქრობ, რომ ეს სურათი კიდევ უფრო გაამძაფრა უკრაინის მოვლენებმა, უფრო გაამკვეთრა და ვეღარც ხელისუფლებამ მოახერხა გაწელვა და ბუნდოვან პერსპექტივაში ჩატოვება. საზოგადოებაც და დასავლეთიც მისგან მკაფიო პასუხს ელოდებოდა და ვეღარ შეძლეს გაფანტულად ამ საკითხის დატოვება.
3. ბოლო კვლევების მიხედვით საზოგადოებაში შეიმჩნევასოციალური ჰომოფობიის შემცირება და უფლებრივი დისკურსის გაძლიერება.
რა არის ამ პოზიტიური დინამიკის ამხსნელები, მიზეზები და ფაქტორები? დღეს პოლიტიკური ჰომოფობიის გამოყენება ხომ არ არის ამ პოზიტიური დინამიკის დაზიანება და მის წინააღმდეგ წასვლაც?
მარიამ საჯაია
აქ ალბათ მნიშვნელოვანი როლი აქვთ შესრულებული სათემო ორგანიზაციებს, რომლებიც ხალხთან მუშაობენ ცნობიერების ამაღლებაზე, აძლიერებენ ქვიარებს და ეხმარებიან გამორკვევაში, მათ შორის, ურთიერთობების გამორკვევაში ჰომოფობ ოჯახებთან, მაგალითად, სამსახურებში, უნივერსიტეტებში, კლასებში და ასე შემდეგ. აქვე უნდა აღინიშნოს ქვიარ- მეგობრული მედიების როლიც, რომლებიც ამოდიოდნენ საჭიროებიდან, ანუ მედიაპროდუქტის მომზადებისას, ახერხებდნენ მეტ-ნაკლებად გაეზიარებინათ რეალური საჭიროებები. ნაციონალური მედიები კი სენსაციის ენით საუბრობენ, რაც ხელოვნურად იწვევს კამათს და განხეთქილებას.
ანა რეხვიაშვილი
ჩემი აზრით, ამ მიმართულებით ყველამ ძალიან ბევრი ვიმუშავეთ, ეს დისკურსი რომ შეიქმნა, ვიღაცებმა რომ გაბედეს, ეთერში რომ გვეთქვა, რომ ყველა ადამიანი ადამიანია, ნელ-ნელა გავტეხეთ სექსუალობის ეს ტაბუირებული თემა. აქ არ მინდა იმის თქმა, რომ პოლარიზებამ ხელი შეუწყო ჰომოფობიის შემცირებას. ასევე გააძლიერა რაღაც ტიპის ჰომოფობია. მეორე მხრივ, ინტერნეტმაც იმუშავა, კინომ, ნეტფლიქსზე სერიალი აღარ გადის გეი პერსონაჟის გარეშე. ასე არ იყო 2000-იანი წლების დასაწყისში. ზოგადად, დისკურსი იცვლება და ადამიანები იცვლებიან. საჯარო დისკურსი ძალიან არის შეცვლილი მსოფლიო დონეზე, ჰომოსექსუალობა თანამედროვე პოპ-კულტურის ნაწილია.
მაგრამ, ჩემი აზრით, საზოგადოებრივი ჰომოფობია მაინც და მაინც არ არის სანდო ინდიკატორი იმისა, იქნება თუ არა პოპულარული მემარჯვენე დისკურსი. იმიტომ, რომ მემარჯვენე დისკურსი უფრო ურტყამს ძირეულ იდენტობას, ერთან მიკუთვნებულობას და ასე შემდეგ. ჰომოფობი როცა ხარ, მაინც და მაინც მემარჯვენე დისკურსთან დიდი აფილირება შეიძლება არ გქონდეს. ან მემარჯვენე დისკურსში იყო და ჰომოფობი შეიძლება არ იყო ვიღაც კონკრეტული ადამიანების მიმართ. მემარჯვენე დისკურსი მთლიანად უფრო მეტია, ვიდრე ეს ინდივიდუალიზებული ჰომოფობიური შეხედულებები.
ეკატერინე აღდგომელაშვილი
ძირითადი აქტორები, რა თქმა უნდა, გავლენას ახდენენ საზოგადოებაზე, მაგრამ რაღაცები მაინც იცვლება. ჯერ ერთი ის, რომ პოლიტიკოსების მიმართ ნდობა უკიდურესად დაბალია. ეკლესიის მიმართ ნდობაც აჩვენებს კლების ტენდენციას. თუმცა, ამ პირობებში ნდობა არცერთი სხვა ინსტიტუტის მიმართ არ იზრდება და საბოლოოდ არ ვიცი ეს როგორ აისახება საზოგადოებაზე. ყოველ შემთხვევაში, ესეც მოახდენდა გავლენას. გარდა ამისა, ღირებულებათა იერარქიაში ორჯერ შემცირდა იმათი რიცხვი, ვინც ღირებულებად პირველ სამეულში ასახელებდა რელიგიას. კიდევ ერთი განმსაზღვრელია ასაკობრივი განსხვავება. რაც უფრო ახალგაზრდაა, მით უფრო ნაკლებად ამჟღავნებს ჰომოფობიურ განწყობებს. ბოლო კვლევამ აჩვენა, რომ პირველ ასაკობრივ ჯგუფში ვინც მოხვდნენ (18-24 წლის), 2000-იანებში დაბადებულები, ჰომოფობია საერთოდ არ გვხვდება. პირიქით, ისინი ყველაზე ხშირად უთითებდნენ, რომ არჩევანია, თვითგამოხატვის ნაწილად აღიქვამენ და თან პოზიტიურად აფასებენ. მე მგონია, რომ პირველი ასაკობრივი ჯგუფის შემოსვლამ კვლევებში ძალიან შეცვალა სურათი. ეს თაობა, წინა თაობისგან განსხვავებით, საინფორმაციო ტექნოლოგიების წყალობით, უფრო მეტად არის ნაზიარები გლობალურ სამყაროს და თავი მის ნაწილად მიაჩნია.
4. რა შემხვედრი სტრატეგია უნდა ჰქონდეთ აქტივისტურ პროგრესულ ჯგუფებს მზარდი პოპულიზმის პირობებში?
ირა სილანტევა
ერთი, რისი გაკეთებაც შეუძლიათ მწირი რესურსების მქონე აქტივისტებს და აქტივისტურ ჯგუფებს ადამიანებთან ლაპარაკია. . შეეცადონ, რაც შეიძლება მეტ მედიაზე მიუწვდებოდეთ ხელი და უფრო მეტად მიაწოდონ საზოგადოებას ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ ეს არის რაღაც პოლიტიკური თამაში. სხვებთან, სხვა ჯგუფებთან გაუმიჯნავად, მაქსიმალურად დაანახონ, რომ ჩვენ, ქვიარ ადამიანებს, ისეთივე ინტერესები და საჭირობები გვაქვს, როგორც საზოგადოების სხვა დანარჩენ ნაწილს. ჩვენ ამ საზოგადოების ნაწილი ვართ. საერთო ინტერესები და კვეთები გვაქვს. ამას ასევე დავამატებდი, რომ დიდი სიფრთხილეა საჭირო, რომ კვლავ არ ვიქცეთ პოლიტიკურ იარაღად სხვადასხვა ჯგუფის ხელში. აქ არ არის საუბარი მხოლოდ მმართველ პარტიაზე, ვისაც საფთხობელა სჭირდება, არიან ოპოზიციური პარტიებიც და სხვა ეგრეთ წოდებული პროგრესული ჯგუფები, რომლებსაც იმისთვის სჭირდები, რომ საკუთარი ევროპულობა და პროგრესულობა დაანახონ. რეალურად ჩემთვის ცოტა მოჩვენებითი და სასაცილოა იმ ადამიანების ან პოლიტიკური ჯგუფების ეგრეთ წოდებული მხარდაჭერა, რომლებსაც მაინცდამაინც 17 მაისს უნდათ შენთან მოვიდნენ და ფოტო გადაიღონ, მაგრამ როდესაც მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებებია მისაღები, მაშინ არავის ახსოვს ქვიარ ადამიანები.
მარიამ საჯაია
ახლა გენდერულ საკითხებზე მომუშავე აქტივისტური ჯგუფებისთვის მნიშვნელოვანია ხალხთან მუშაობა, იმის ჩვენება თუ ერთად განხილვა, თუ რაში მდგომარეობს სამთავრობო თუ პარტიული ძალების მანკიერება, საჭიროა, რაც შეიძლება ბევრი კრიტიკული ხმის გაჟღერება. ასევე, სხვა აქტივისტური ჯგუფებიც, რომლებიც, მაგალითად, სხვა პრიორიტეტებით მუშაობენ, ხალხთან რაც შეიძლება მჭიდროდ უნდა იყვნენ დაკავშირებულნი. ერთად უნდა ვეცადოთ გამოვნახოთ ძალები, შევქმნათ კოალიციები, რომლითაც ამ პროპაგანდისტულ რიტორიკულ მანქანას დავუპირისპირდებით, ვამხელთ მას და ეფექტიან წინააღმდეგობას გავუწევთ ყველა შესაძლო ფორმით.
მალხაზ სალდაძე
მე მგონია, რომ ამ შემთხვევაში სტრატეგია უბრალოდ შეუძლებელია გქონდეს, იმიტომ, რომ სამოქალაქო სექტორის მარგინალიზება ხდება, ანუ, მწყობრი სტრატეგია შეიძლება არ გქონდეს. მწყობრი სტრატეგია შეიძლება გამოიხატებოდეს პრინციპულობაში, რათა იბრძოლო იმისთვის, რაც მიგაჩნია, რომ სწორია. ვთქვათ, ახდენდე იმის ადვოკატირებას, როგორი უნდა იყოს სინამდვილეში საჯარო სივრცე, რათა შეესაბამებოდეს დემოკრატიულ სტანდარტებს და ადამიანის უფლებების ფუნდამენტურ პრინციპებს. მიმაჩნია, რომ გაჩუმება არ არის სწორი სტრატეგია.
ანა რეხვიაშვილი
რთულია ამის თქმა. ჩემი აზრით, მნიშვნელოვანია იმის განსაზღვრა, აქვს თუ არა სამოქალაქო საზოგადოებას რეალურად იმის შესაძლებლობა და ძალაუფლება, რომ ამ უზარმაზარ ტრანსნაციონალურ მემარჯვენე პოლიტიკას დაუპირისპირდეს თავისი სწორი პოლიტიკით. უნდა ვიცოდეთ, რომ ისევ რაღაც მარგინალურ სივრცეში ვიბრძვით და ამხელა ძალაუფლება არ გვაქვს. ჩემი პოზიციაა, რომ სისტემატურად და მაქსიმალურად უნდა შეეცადო შენი საქმის კეთილსინდისიერად და კარგად კეთებას, რა თქმა უნდა, თვითრეფლექსია ყოველთვის გქონდეს, ასევე, მხოლოდ ელიტებს და საშუალო ფენის ქართველებს, თბილისის ელიტას არ ემსახურებოდე და ეცადო, რომ ინკლუზიური იყო შენს პოლიტიკაში.
ვფიქრობ, მემარჯვენეებთან დაპირისპირების შემთხვევაში, უთანასწორო ბრძოლაა და ყოველთვის რეაქციის პოზიციაში არ უნდა იყო. როცა მუდმივად უპირისპირდები მის ნათქვამს, ამით მის დისკურსში გადადიხარ, ის რასაც ამბობს, შენც იმაზე ლაპარაკობ, ვეღარ შორდები. ჩემი აზრით, ამის ნაცვლად ჩვენი საქმე სინდისიერად უნდა ვაკეთოთ.
