ნახატი: კარლო კაჭარავა

„როდესაც მე ვარ მშიერი, ეს არის მატერიალური პრობლემა. ხოლო როცა ჩემი მეზობელია მშიერი, ეს უკვე სულიერი პრობლემაა. ანუ ჩემი შიმშილი მატერიალურია, ხოლო სხვისი შიმშილი სულიერი პრობლემაა ჩემთვის“ - წერდა ნიკოლაი ბერდიაევი.

პერუელი ღვთისმეტყველი გუსტავო გუტიერესი მოიხმობს რა ბერდიაევის ზემოთქმულ სიტყვებს და იქვე დასძენს: „ჩვენ გვაქვს უამრავი სულიერი პრობლემა ლათინურ ამერიკაში“.

...

საშობაო და სააღდგომო ეპისტოლე ეს არის საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის უმაღლესი მწყემსთავრის სადღესასწაულო მიმართვა სამწყსოსადმი, რომლებიც მის კანონიკურ ტერიტორიაზე ცხოვრობენ და მართლმადიდებლური რწმენით ერთობაში არიან ადგილობრივ ეპისკოპოსთან და თვით პატრიარქთან. ეპისტოლეს უპირველეს ადრესატად მოიაზრებიან მართლმადიდებელი სასულიერი და საერო პირნი, სხვადასხვა ეთნოსის, წლოვანებისა თუ სქესის მართლმადიდებელი ქრისტიანები. შემდგომ კი ყველა კეთილი ნების ადამიანი.

თავისთავად ეპისტოლეს მთავარი მიზანია ახაროს შობის ან აღდგომის დღესასწაული, გადასცეს მისი საღვთისმეტყველო და სულიერი შინაარსი, გაახსენოს მართლმადიდებელ მორწმუნეს იესო ქრისტეს მიწიერი ცხოვრების დაბადების და მკვდრეთით აღდგომის დატვირთვა. მაგრამ გარდა სულიერისა ეკლესიის მწყემსთავარი ვალდებულია სახარებისეული თვალსაზრისიდან მიმოიხილოს ბოლოდროინდელი მოვლენები და გამოწვევები, რომელიც უშუალოდ მის სულიერ შვილებს ეხება.

ბოლო წლებში პატრიარქის ეპისტოლეები მსგავსად წლევანდელი საშობაო გზავნილისა ხაზგასმით უკუაგდებს ამქვეყნიურ პრობლემებთან ქრისტიანული რწმენით კონფრონტაციასა ან თუნდაც მოკრძალებულ ანალიზს. საშობაო ეპისტოლე თამამად ბრძანებს: "მორ­წმუ­ნე­ნი ვართ, თუ ურ­წმუ­ნო­ნი, რო­დე­საც თუნ­დაც ამ­ქვეყ­ნი­ურ ჩვენს უკე­თეს მო­მა­ვალ­ზე ვფიქ­რობთ, აუ­ცი­ლებ­ლად წა­მო­იჭ­რე­ბა მრა­ვა­ლი კი­თხვა, მათ შო­რის იმის შე­სა­ხებ, თუ რო­გორ დავძლი­ოთ სი­ღა­ტა­კე, უმუ­შევ­რო­ბა, დევ­ნილ­თა პრობ­ლე­მე­ბი, რო­გორ აღ­ვიდ­გი­ნოთ ტე­რი­ტო­რი­უ­ლი მთლი­ა­ნო­ბა? ... მაგ­რამ, ასე­ვე, წა­მო­იჭ­რე­ბა სხვა კი­თხვე­ბიც, რომ­ლე­ბიც მუ­დამ აწუ­ხებ­და კა­ცობ­რი­ო­ბას: რა­ტომ და­ვი­ბა­დეთ? რა­ტომ ვკვდე­ბით? ვინ მოგ­ვცა სი­ცო­ცხლე? რა არის იგი? რის­თვის ვართ მო­წო­დე­ბულ­ნი?"

პატრიარქის გზავნილი საჯაროდ აღიარებს თუ როგორ ხედავს ეკლესიის უმაღლესი მმართველი (ან მმართველთა ჯგუფი) მორწმუნეების დღევანდელ ყოფას. ეპისტოლეს ციტატიდან ჩანს საქართველოში მართლმადიდებელი ქრისტიანებისათვის მნიშვნელოვანი პრობლემების ჩამონათვალი: „სიღატაკე, უმუშევრობა, დევნილები, ტერიტორიული მთლიანობა“. თუმცა თითქოსდა ეგზისტენციალური კითხვები, რომელსაც ეპისტოლე სულიერ საკითხებად მოიხსენიებს ამქვეყნიურ საზრუნავებს უნდა ჩრდილავდეს. ეპისტოლეს ლოგიკით მართლმადიდებელი ქრისტიანი - მორწმუნე, მღვდელი თუ ეპისკოპოსი უნდა გაექცეს სოციალურ გამოწვევებს, ან ეკლესიისაგან (სულიერი კრებულისაგან) მარტო დარჩეს პირისპირ გაჭირვებასთან, დევნილობის სიმძიმესთან, ოკუპაციასთან, უმუშევრობასთან...

აქვე დაისმის სამართლიანი შეკითხვა: რა შეუძლია ეკლესიას? ის ხომ პოლიტიკურ ინსტიტუციას, საქველმოქმედო ორგანიზაციას, სახელმწიფოს ან თუნდაც სამხედრო შენაერთს არ წამოადგენს?! შევეცდები ამ კითხვას ქრისტიანული ტრადიციისა და საღვთისმეტყველო მემკვიდრეობიდან მივაგებო შესაბამისი პასუხი.

ქრისტიანულ ეკლესიას შესაბამისად ქრისტიანულ ღვთისმეტყველებას ორი სასაუბრო ენა გააჩნია. ესაა: შინაგანზე ანუ გულზე ორიენტირებული, ე.წ. კონტემპლატიური და ის მოიაზრებს: ლოცვას, მარხვას, საეკლესიო საიდუმლოებებში თანამონაწილეობას... მეორე ენა კი პროფეტული, ანუ წინასწარმეტყველურია. ის მომდინარეობს ძველაღთქმისეული წინასწარმეტყველთა გამოცდილებიდან და ისეთ საყოველთაო საკითხებს მიემართება, როგორიცაა სამართლიანობა, ტანჯვა, სიღარიბე, უთანასწორობა, ომი, მშვიდობა...

ძველაღთქმისეული წინასწარმეტყველები ხალხისადმი საღვთო ნებისა და ჭეშმარიტების განმცხადებელნი იყვნენ. მათი კრიტიკული თვალსაზრისი ხშირად მიუღებელი იყო, თუმცა ყველა დროში ყველა საზოგადოებისათვის ჰუმანური თანაცხოვრებისაკენ მიმართულ და კონკრეტული შედეგის მომტანად ითვლებოდა.

ძველაღთქმისეულ წინასწარმეტყველთა გამოცდილება რამდენიმე კატეგორიად შეძლება გაიშალოს.

ა) წინასწარმეტყველები გაბატონებულ რელიგიურ წესრიგისა და კულტმსახურების კრიტიკოსები:

„მძულს, მეზიზღება თქვენი დღესასწაულები და ვეღარ ვსუნთქავ თქვენს ზეიმებში! აღარ ვიღებ თქვენს აღსავლენებს და ძღვენებს, ზედაც არ ვუყურებ ნასუქალ ხარებს, სამადლობელ მსხვერპლად რომ მწირავთ.განმარიდეთ თქვენი სიმღერების ხმაურს, თქვენი ქნარის ხმის მოსმენა აღარ მსურს“ (ამოს 5, 21-23).

ბ) წინასწამრმეტყველები ჩაგვრისა და ეკონომიკური უთანასწორობის კრიტიკოსები:

„ისწავლეთ სიკეთის კეთება, ეძიეთ სამართალი; გაამხნევეთ ჩაგრული, სამართლიანად განიკითხეთ ობოლო, გამოესარჩლეთ ქვრივს“ (ესაია 1,17)

„ისმინეთ ეს, ღარიბ-ღატაკთა შთამთქმელნო და ქვეყნის ბეჩავთა დამღუპველნო; რომ ამბობთ: როდის გავა ახალმთვარობა, რომ გავყიდოთ პური, და შაბათი, რომ გავაღოთ ბეღლები, შევამციროთ ეფა, გავზარდოთ შეკელი და ვიტყუოთ მრუდე სასწორითო. ვიყიდოთ ვერცხლით ბეჩავნი და წყვილი ხამლით ღარიბ-ღატავნი, პურის განაცხრიბოი კი გავყიდოთო?“ (ამოს 8,4-6).

სწორედ ეს გამოცდილება შეითვისა ეკლესიამ ძველაღთქმისეული წინასწარმეტყველთა მემკვიდრეობიდან და ყოველ დროში ქრისტეს კრებული და მათი მწყემსთავარნი უნდა იყვნენ გულმხურვალე რეალისტები, რომლებიც არსებულ უსამართლო ყოფას არათუ თვალს აარიდებენ, ან ენას მოუჩლიქავენ, არამედ გაბედულ მაგალითად იქცევიან საზოგადოების სამართლიანი და გულმოწყალე თანაცხოვრების პრაქტიკისათვის, რომელიც არასოდეს მოადუნებს ყურსა და თვალს ადამიანთა ღირსების შელახვისა თუ ჩაგვრის შემთხვევაში.

მიუხედავად პანდემიისა და მისგან გამოწვეული მძიმე ადამიანური, სოციალური და ემოციური ზიანისა, ეპისტოლეს ტექსტში სიტყვა პანდემია სულ ერთხელ არის ნახსენები. ეპისტოლე ღიად აცხადებს: „ამქვეყნიურ გამოწვევებზე უნდა ვიფიქროთ“, თუმცა იქვე განსაზღვრავს მის მეორეხარისხოვან მნიშვნელობას და მხოლოდ „სულიერ საკითხებს“ მიაპყრობს თვალს. თითქოსდა დავიწყებულია სულიერი ღვაწლისა და სათნოებების მომუშაკების პრინციპი, რაც სწორედ ამქვეყნიურ სავალ გზაზე შემხვედრი სიმძიმეების ტვირთვაში გამოიხატება. ამაზე მიგვითითებს მოციქული იაკობი, როცა შეგვაგონებს: „როგორც სხეული მკვდარია სულის გარეშე, ასევე რწმენაც მკვდარია საქმეთა გარეშე“ (იაკ1, 26).

„რა თქმა უნდა, თი­თო­ე­ულ ჩვენ­განს ჩვე­ნი ჯვა­რი გვაქვს სა­ტა­რე­ბე­ლი, მაგ­რამ არის სა­ერ­თო გან­საც­დე­ლე­ბიც. მა­გა­ლი­თად, დღეს პან­დე­მი­აა ასე­თი. ხალ­ხი და­ით­რგუ­ნა მუდ­მი­ვი უარ­ყო­ფი­თი ინ­ფორ­მა­ცი­ით, ჩა­კეტვით, სიკვდი­ლი­ა­ნო­ბით ... მარ­თა­ლია, მსხვერ­პლი დი­დია და სიფრ­თხი­ლე ყოვ­ლა­და­უ­ცი­ლე­ბე­ლი, მაგ­რამ სასოწარკვე­თას არ უნდა მი­ვე­ცეთ და არც შევ­შინ­დეთ“ - მოგვიწოდებს წლევანდელი საშობაო ეპისტოლე.

საშობაო გზავნილში აღნიშვნის ღირსი ვერ გახდნენ პანდემიის განმავლობაში ყველაზე მეტად სულიერ და ხორციელ ღვაწლში მყოფნი მოყვასის სნეულთა მკურნალების - ექიმების, ექთნების და სანიტრების უდიდესი დამსახურება, რომელიც ქრისტიანული უმაღლესი სათნოებისა და უპირატესი მცნების მოყვასის მსახურებად შეიძლება იქნას დანახული. სამედიცინო პერსონალთან ერთად არაფერია ნათქვამი იმ ადამიანებზე, ვინც საკუთარი ნებასურვილით ორგანიზირებდა პანდემიის შედეგად დაზარალებული თანამოქალაქეების მხარდასაჭერ სოციალურ მსახურებას. საეკლესიო ენაზე დიაკონიად წოდებული დახმარებისა და სოლიდარობის ეს მრავლისმომცემი გამოცდილება, რომელიც ასეთ მძიმე ჟამს ესოდენ საჭიროა ეპისტოლეში ერთ სტრიქონშიც არაა მოქცეული, არათუ ხაზგასმული და წინ წამოწეული. ეს მაშინ, როდესაც მარტირიასა და ლიტურგიის გვერდით, დიაკონია ქრისტიანული ეკლესიის ერთერთი არსობრივ-განმსაზღვრელი ღერძია. ეკლესიისათვის მსახურების პირველი მაგალითი თვით ქრისტეა „ძე კაცისა არ მოსულა იმისათვის რომ ემსახურონ, არამედ იმისათვის, რომ თავად ემსახუროს“(მთ 20,28), ხოლო პირველ ქრისტიანულ საკრებულოებში ამგვარი საჭიროებებისათვის ადამიანების გამორჩევა და სოციალური მსახურების ორგანიზირება ჩვეული ამბავი იყო: „ამოირჩიეთ თქვენგან შვიდი სარწმუნო, სულიწმიდით და სიბრძნით აღსავსე კაცი და ისინი გავამწესოთ ამ საქმეზე“ (საქ6.3) - ვხვდებით საქმე მოციქულთა წიგნში, სადაც ქვრივების ყოველდღიური მსახურებისათვის დიაკონები იქნენ გამორჩეულნი.

უმძიმესი პანდემიის ჟამს, როდესაც დღეში ვერაგი ვირუსით ათეულობით ადამიანი იღუპება და ვაქცინაციის პროცესი არცთუ სახარბიელოდ მიმდინარეობს, არსებობდა სამართლიანი მოლოდინი, რომ ეკლესიის მწყემსთავარი ქრისტიანული პოზიციებიდან შეაფასებდა ამ მოვლენას. მოითხოვდა რა სიცოცხლის გაფრთხილებას, ვინაიდან სახარება ერთ სიბრტყეში განალაგებს პირადი, სხვისი და ღვთის სიყვარულსა და მსახურებას (მთ 22, 37-38). მაცხოვარმა ეს უპირველეს და ყველაზე დიდ მცნებად უმემკვიდრევა საქრისტიანოს.

აგრეთვე მართებული აქცენტი იქნებოდა, თუ ეპისტოლე და ზოგადად საეკლესიო ცენტრი აქტიური სახე-ხატი გახდებოდა პანდემიის ჟამს დაზარალებული, უმუშევრად დარჩენილი, ან სნეულებაშეყრილი ათასობით ჩვენი თანამოქალაქის მსახურებისა და თანალმობის. ამისათვის მხოლოდ რამდენიმე მოწოდებისშემცველი სიტყვა და სოციალური აქტივობების ორგანიზირებაც კი კმარა, კერძოდ გაჭირვებაში ჩავარდნილი ადამიანების დახმარების მოწოდება და უმალვე ერთიასად გაიზრდებოდა მართლმადიდებელი ქრისტიანების დიაკონისეული მოტივაცია.

თავისთავად არავინ უარყოფს მართლმადიდებელი ეკლესიის შიგნით არსებულ სოციალურ პრაქტიკას, თუმცა ეს არასოდეს გამხდარა არსობრივი და განმსაზღვრელი საპატრიარქოს საეკლესიო პოლიტიკისა. ჩვენ შევხვდებით დიაკონიის პრაქტიკას, რომლის ინიციატორი უმრავლეს შემთხვევაში არა საპატრიარქო ან რომელიმე ადგილობრივი ეპისკოპოსია, რომელთა პირდაპირი ვალდებულებაა იყვნენ „ობოლთა მშობელნი, სნეულთა მკურნალნი, შიშველთა შემმოსველნი, გაჭირვებულთა მეოხნი...“ მსგავსად ბასილი დიდის, იოანე ოქროპირის, იოანე მოწყალესი... არამედ პირადი ნებასურვილით ინიცირებული ცალკეული სამრევლოები, მღვდელმსახურები ან მორწმუნენი. მაგალითად 511 წელს შემდგარი ორლეანის ადგილობრივი კრება ადგენდა, რომ საეპისკოპოსოს შემოსავლის მეოთხედი, ხოლო ადგილობრივი სამრევლოს მესამედი გაჭირვებულთა უზრუნველსაყოფად უნდა ყოფილიყო გადადებული. უმაღლეი საეკლესიო ხელისუფალთა სოციალურ პასუხისმგებლობაზე საეკლესიო კანონთა აქტებში მრავლადაა მითითებული. თავისთავად ომის თუ ეპიდემიების ჟამს ეკლესია სოციალური მსახურების ჭარბ მობილიზირებას ახდენდა, ამის მაგალითები ხშირია საერო, თუ სამონაზვნო ქრისტიანულ პრაქტიკაში.

მართლმადიდებელი ეკლესია დიაკონისეულ ღვთისმეტყველებაზე საუბრისას მსახურების ორ ფორმას გამოყოფს: მიკროდიაკონია და მაკროდიაკონია.

მიკროდიაკონია უნდა გავიგოთ, როგორც ერთჯერადი მოქმედება რომელიც ამსუბუქებს ან დროებით აყუჩებს სოციალური მსახურების ადრესატის ტკივილს. ამის მაგალითები საქართველოს ეკლესიაშიც ხშირად გვხვდება, როდესაც კონკრეტული სამრევლო ორგანიზირებულად ეხმარება რომელიმე შეჭირვებულ ოჯახს, ან ტაძართან დაფუძნებული უფასო სასადილო ყოველდღიურად ასეულობით ადამიანს კვებავს.

მაგრამ ეკლესიის დიაკონიის ფორმები ისეთ სოციალურად უთანასწორო ქვეყანაში როგორიც საქართველოა მეტად გაბედული და ბასრი უნდა იყოს. ამ ყოველივეს ფართო შესაძლებლობას მაკროდიაკონია იძლევა. მის ქვეშ მოაზრებულია ეკლესიის მხრიდან საზოგადოებაში გაბატონებული უსამართლო პოლიტიკურ თუ ეკონომიკურ წესრიგზე საკუთარი პოზიციის მკვეთრად დაფიქსირება, სახარებისეული თვალსაწიერიდან. ამ შემთხვევაში ეკლესია და ქრისტიანები არა მხოლოდ ქველმოქმედების ერთჯერადი, ან მრავალჯერადი მოქმედებებით შემოიფარგლებიან, არამედ სვამენ კითხვებს: თუ რატომ არის ასეთი სიღარიბე? საიდან იბადება ასეთი უთანასწორობა? რატომ არ ყოფნით პენსიონერებს წამლის საყიდლად თანხა? რატომ არ აქვთ ბავშვების ერთ ნაწილს სრულფასოვანი კვებისა თუ სწავლის უფლება? ამ და სხვა მსგავსი მტკივნეული საკითხების გარშემო ეკლესია ბედავს და კითხვებთან ერთად ინსტიტუციონალური და სოციალური ცოდვის კატეგორია შემოაქვს. ამ კუთხით საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია სრულად არის გამოფიტული და პასუხისმგებლობისგან დაცლილი. უფრო მეტიც, ამის მაგივრად საეკლესიო იერარქია პოლიტიკური თუ ეკონომიკური ძალაუფლების სტრუქტურებთან მჭიდრო მეგობრობას არჩევს, ნაცვლად იმისა, რომ სოციალური თუ სტრუქტურული ცოდვის შემოქმედებს დაუსვას მტკივნეული კითხვები და მიუთითოს კონკრეტულ გადაცდომებზე. მაკროდიაკონიის ეს კატეგორია ზემოთმოყვანილი ეკლესიის წინასწარმეტყველური ვალდებულების ტოლფარდად უნდა იქნას დანახული.

და ბოლოს, მაცხოვრისეული კრიტერიუმები არა მხოლოდ ერის ადამიანებს მიემართება, ის ასევე კოლექტიურია და ადრესატი ქრისტიანთა ერთობაა, ანუ ეკლესია. თუმცა ამ გადმოსახედიდან მეტად თამამი იქნება იესოს კითხვები თავად ამ კრებულის თავთან: პატრიარქებთან, მიტროპოლიტებთან თუ მთავარეპისკოპოსებთან.

„რადგან მშიოდა და საჭმელი არ მომეცით, მწყუროდა და არ მასვით, უცხო ვიყავ და არ მიმიღეთ, შიშველ ვიყავ და არ შემმოსეთ, სნეული ვიყავი და არ მინახულეთ, საპყრობილეში ვიყავი და არ მომაკითხეთ. მაშინ მიუგებენ მას და ეტყვიან: უფალო როდის გიხილეთ შენ მშიერი და არ დაგაპურეთ? ან მწყურვალი და არ გასვით? ან სნეული, ან საპყრობილეში მყოფი და არ მოგაკითხეთ?...ჭეშმარიტად გეუბნებით თქვენ: როგორც არაფერი გაუკეთეთ არც ერთს ამ უმცირეთაგანს, არც მე გამიკეთეთ“(მათ25, 42-46).

და ბოლოს

ქრისტეშობა იმედის, მხსნელის, გამათავისუფლებელისა და ღმერთკაცის ისტორიაში შემოსვლისა დღეა, რასაც სახარება ასე ნათლად გადმოგვცემს. ის კურნავს, აპურებს, მკვდრეთით აღადგენს, ნუგეშსცემს, მოუწოდებს სამართლიანობისაკენ, სინანულისკენ, მშვიდობისა და სიყვარულისკენ. ბეთლემს დაბადებული ღმერთკაცი - იესო ნაზარეველი სწორედაც რომ გაბედულად ეკვეთება იმდროინდელ ამქვეყნიურ გამოწვევებს, რომელიც ყოველ დროსა და ეპოქაში ადამიანის სულიერ და მატერიალურ საფიქრალს წარმოადგენს.

გაზიარება