ერთ თვეზე მეტი გავიდა, რაც 22 წლის მაჰსა ამინის ტრაგიკულ სიკვდილს ჯერ ირანის ქურთულ რეგიონში და შემდგომ მთელს ქვეყანაში ფართო საპროტესტო ტალღა მოჰყვა. მოქალაქეები საკუთარი სიცოცხლის ფასად აპროტესტებენ სავალდებულო ჰიჯაბის წესს და დემონსტრაციულად წვავენ მას, გამოდიან ანტისახელისუფლებო სლოგანებით და მოითხოვენ სამოქალაქო თავისუფლებლებებს. წინააღმდეგობის მოძრაობამ გადალახა ირანში ეთნიკური, სოციალური, კულტურული საზღვრები; გადავიდა სკოლებსა და უნივერსიტეტებშიც. პროცესს გამოხმაურება ირანის საზღვრებს მიღმა, მათ შორის საქართველოშიც მოჰყვა, რაც მხარდამჭერი პერფორმანსებითა და სოლიდარობის აქციებით გამოიხატა. მიუხედავად იმისა, რომ რეგიონში მიმდინარე მოვლენები ჩვენს საზოგადოებაზეც აირეკლება, მათი მრავალმხრივი ანალიზის მხოლოდ ფრაგმენტული მცდელობები ვნახეთ. ამიტომაც ვსთხოვე ინშაჰ მალიქს ქვეყანაში მიმდინარე სამოქალაქო ამბოხის პოლიტიკური, ფემინისტური და სამოქალაქო ასპექტები ერთად გაგვეანალიზებინა, ვინაიდან მას უშუალო შეხება ჰქონდა ირანთან და იცნობს ამ კულტურას. ინშაჰ მალიქი პოლიტიკის თეორეტიკოსი და გენდერის მკვლევარია. დოქტორის ხარისხი მან ჯავაჰარლალ ნეჰრუს უნივერსიტეტის საერთაშორისო კვლევების სკოლის შედარებითი პოლიტიკისა და პოლიტიკური თეორიის ცენტრში მიიღო. [1]
ლია დეკანაძე: რა პროცესები მიმდინარეობს ახლა ირანში? როგორ ფიქრობთ, სინამდვილეში რის წინააღმდეგ მიმართულ ბრძოლას ვხედავთ ახლა?
ინშაჰ მალიქი: მიმდინარე სამოქალაქო ამბოხი, რომელიც პატიმრობის პირობებში ახალგაზრდა გოგონას, მაჰსა ამინის სიკვდილს შემდეგ დაიწყო, ირანში ზნეობის პოლიციის (Gasht e Irshad) წინააღმდეგ მიზანმიმართული პროტესტის ყველაზე გამოხატულ ფორმას ატარებს. ირანში ჩემი მოგზაურობისა და ქვეყანასთან უშუალო შეხების გამოცდილებიდან გამომდინარე, შემიძლია ვთქვა, რომ ამ ქვეყანას აქვს არსებობის ხანგძლივი ისტორია და რთული ურთიერთობა საკუთარ იდენტობასთან, განსაკუთრებით ისლამურ სახელმწიფოდ გარდაქმნის შემდეგ, რომელიც სასულიერო პირების მმართველობის (Vilayat e Faqih) იდეის გარშემო შეიქმნა. აიათოლა ხომეინის მიერ შექმნილი ახალი დოქტრინა მთელი საჯარო ძალაუფლების მოქალაქეებიდან სასულიერო პირებზე გადაცემის საშუალებას იძლეოდა. ეს არის ახლად შექმნილი სისტემა, მაგრამ თანამედროვე სახელმწიფო მმართველობის არსებითი საკითხების გადასაჭრელად ის საკმარისად განვითარებული არ არის.
ირანული საზოგადოება რთული ორგანიზაციაა და მოქალაქის სტატუსიდან, კლასიდან, კასტისა და რეგიონალური კუთვნილებიდან გამომდინარე, მათ აქვთ ძალიან მრავალფეროვანი შეხედულება იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა განხორციელდეს სახელმწიფო პოლიტიკა. მიმდინარე მოძრაობა აშკარად ეწინააღმდეგება იძულებით ჰიჯაბს და ასევე იზრდება განხეთქილება ხალხში, განსაკუთრებით მათ შორის, ვისაც სურს რეფორმა, მორალის პოლიციის და გენდერული აპარტეიდის გაუქმება, თუ რეჟიმის სრული შეცვლა. მიუხედავად ამისა, არსებობს მკვეთრი განსხვავება დიასპორისა და ირანის შიგნით მცხოვრები ადამიანების შეხედულებებს შორის. ახალგაზრდა ქალის სიკვდილით გამოწვეული სპონტანური მოძრაობა, ფაქტობრივად, ლიდერის გარეშე მიმდინარეობს. იმის მიუხედავად, რომ დიასპორის წარმომადგენელ ირანელებს, როგორიცაა მაგალითად მასიჰ ალინეჯადი, რომელიც ანტირეჟიმულ მოძრაობას ნიუ-იორკიდან, შეერთებული შტატებიდან დისტანციურად ხელმძღვანელობს, ჰყავს მრავალი მხარდამჭერი ირანში, მაგრამ ის უფრო ახალი ამბების წყაროა, ვიდრე რეალური ლიდერი.
ირანის შიგნით გარკვეულ ჯგუფებში დაგროვდა წუხილი, რომ ახალგაზრდა თაობა სხვაგვარად გაიზარდა და არ აფასებს ჰიჯაბის წესების დაცვას ზნეობის პოლიციის მეშვეობით. ამასთანავე, ბევრი რელიგიური ირანელი ხედავს, რომ პოლიტიკური სისტემა არღვევს ისლამის ძირითად პრინციპებსაც და ძირეულად ეწინააღმდეგება მათ რწმენას. ასე რომ, ირანის ქუჩებში ჩვენ ვხედავთ ჰიჯაბით შემოსილი ქალებისა და იმ ქალების გვერდიგვერდ დგომას, რომლებიც ჰიჯაბს წვავენ, გაერთიანებულებს „იძულებითი შემოსვის“ წინააღმდეგ. აღსანიშნავია, რომ რაც უფრო რეპრესიული გახდა ირანის სახელმწიფო დემონსტრანტების მიმართ, მეტმა სიკვდილმა და მკვლელობამ გაზარდა ახალგაზრდა მონაწილეების ბრაზი და იმედგაცრუება და ახლა ონლაინ პოსტებში ისინი ხაზს უსვამენ „რეჟიმის შეცვლის აუცილებლობას“. ამიტომ ვფიქრობ, რომ მოძრაობა მიმართულია სახელმწიფოს ტოტალიტარული ძალაუფლების წინააღმდეგ, ვიდრე რელიგიის, როგორც ასეთის
ლ.დ: ირანში არა მხოლოდ პოეზიასა და ლიტერატურაში, არამედ პოლიტიკაშიც უყვართ სიმბოლოებო და მეტაფორები. როგორ ფიქრობთ, რას ნიშნავს ჰიჯაბის დემონსტრაციული მოხსნა, მისი ცეცხლზე დაწვა და თმის გადაპარსვის სიმბოლები თანამედროვე ირანელი ქალებისთვის?
ინშაჰ მალიქი: მართებულად აღნიშნავთ, რომ ირანულ საზოგადოებაში პოეზია და სიმბოლიზმი ყოველთვის მნიშვნელოვან როლს თამაშობდა. შესაძლოა, ჰიჯაბისთვის ცეცხლის წაკიდება რაღაცის „გაუფასურების“ კულტურული სიმბოლოა, რადგან მან ადამიანის სიცოცხლეზე მეტი მნიშვნელობა შეიძინა. ანალოგიურად, თმა კულტურულად განიხილება, როგორც ქალის ესთეტიკური სილამაზე, რომელიც უნდა იყოს დაცული ან დაფარული და მისი შეჭრა მიუთითებს იმაზე, რომ ქალები თმას მათი დების სიცოცხლეზე მეტად არ აფასებენ და ეს მართლაც სოლიდარობის შთამბეჭდავი გამოხატულებაა.
ლ.დ: Woman, life and liberty - სახალხო აჯანყების მთავარი სლოგანია, რომელშიც წარმოჩენილია „აჯანყებულთა“ მისწრაფებები და იდეალები. ირანში ამ იდეალების მიღწევის რა მოლოდინები და პერსპექტივები არსებობს? იქნება ირანის მომავალი ქალური (female)?
ინშაჰ მალიქი: ქალები ირანის პოლიტიკისთვის ყოველთვის იყვნენ ცენტრალური ფიგურები, განსაკუთრებით მის რევოლუციურ იდეალებში. 1979 წლის ირანის რევოლუციაში ქალები იბრძოდნენ თავსაფრიანი ქალების მუშაობის და განათლების უფლების მოსაპოვებლად, ან უბრალოდ მისი ტარების უფლებისთვის, როგორც ამას შაჰის ირანის მრავალი ეთნოგრაფიული ჩანაწერი აჩვენებს. ასე რომ, გასაკვირი არ უნდა იყოს ირანელი ქალების ქუჩებში ხილვა ამ კონკრეტული ლოზუნგით (ქალი, სიცოცხლე, თავისუფლება), მით უფრო ქურთული ჯგუფებისგან. ვფიქრობ, ეს კონკრეტული მომენტი საბოლოო სიგნალია ირანის მთავრობისთვის, რომ მას აღარ შეუძლია უგულებელყოს ქალების მოთხოვნები, რადგან მათ აქვთ შესაძლებლობა შეარყიონ რეჟიმის საფუძვლები. ჯერ კიდევ დასაკვირვებელია, თუ როგორ შეუძლია ამ მოძრაობებს კონკრეტული შედეგების მოტანა ქალთა უფლებებისთვის, რადგან ხშირადარსებობს ქალთა მოთხოვნების ზედმეტად პოლიტიზების და სხვა პოლიტიკური შედეგების მისაღწევად მათი ინსტრუმენტალიზების შესაძლებლობა. სამწუხაროდ, ეს არის ის, რასაც ვხედავთ რეგიონის ბევრ საპროტესტო მოძრაობებში. მოვიხმოთ მაგალითად ავღანეთის შემთხვევა. ამერიკის შესვლა ავღანეთში ქალთა უფლებების შეტანის მიზნით იყო გამართლებული, თუმცა იქ ამერიკის მარცხმა გვაჩვენა, რომ ამგვარი ინტერვენციისთვის ქალთა უფლებების დისკურსი უფრო საბაბია, ვიდრე რეალური წუხილი. ფემინისტებს მკაფიოდ უნდა ჰქონდეთ გააზრებული, რომ პოლიტიკურ კონტექსტებში, რომლებშიც ქალთა უფლებები განიხილება, უფლებების მიღმა პოლიტიკური ინტერესები დევს. აქტორების, დაინტერესებული მხარეებისა და მთავრობების პოლიტიკური ინტერესების დანახვა აუცილებელია ქალებზე ორიენტირებული პოლიტიკური პრაქტიკის გასააზრებლად და შესაქმნელად.
მიმდინარე პროტესტის ერთ-ერთი შესაძლო შედეგი იქნება, თუ ამჟამინდელი ხელმძღვანელობა შეძლებს მოემზადოს პოლიტიკური მმართველობის უფრო დემოკრატიულ სისტემაზე ქვეყნის მშვიდობიანი გადასვლისთვის, რადგან ამჟამინდელი უზენაესი ლიდერი მოხუცია და არ შეუძლია ირანში სამოქალაქო ომის მემკვიდრეობის დატოვება და საგარეო ინტერვენციების თავიდან აცილება. თუმცა, ამას უნდა დაველოდოთ და ვნახოთ.
ზოგადად, ვფიქრობ, ამ პოლიტიკურ აჯანყებას ბევრი კარგი გაკვეთილი აქვს ყველასთვის, რელიგიის მიუხედავად, განსაკუთრებით იმ ქვეყნებში, რომლებიც მკვეთრად გადავიდნენ ტოტალიტარულ რელსებზე. მაგალითად, ინდოეთში, სადაც ჰიჯაბიან ქალებს ეკრძალებათ საგანმანათლებლო დაწესებულებებში შესვლა და იდენტობის პოლიტიკა ადამიანებს აიძულებს დათმონ სულ უფრო მეტი პირადი და კოლექტიური თავისუფლებები.
ლ.დ: როგორც უკვე ვახსენეთ, მაჰსა ამინი ეთნიკურად ქურთი ქალია, ოჯახმა მის საფლავზე მოკლე წარწერა გააკეთა“ ძვირფასო ჯინა (მისი ქურთული სახელი) შენ არ მოკვდები. შენი სახელი სიმბოლო გახდება“. რა როლი აქვს ეთნიკურ ფაქტორს მიმდინარე საპროტესტო გამოსვლებში და რისი სიმბოლო შეიძლება გახდეს ამინი?
მაჰსა ამინის ტრაგიკული სიკვდილს, რომელსაც ცენტრალური ადგილი უკავია თეირანში ჰიჯაბის საწინააღმდეგო პროტესტში, მრავალი უხილავი პოლიტიკური შრე აქვს. მაჰსა ამინი ქურთი ქალია, ჩვეულებრივ ქურთების სიკვდილი და მკვლელობა არ იწვევს ასეთ მასობრივ საპროტესტო აქციებს მთელს ირანში. მაჰსა ამინი ხდება ცენტრალური ირანის რევოლუციური პოლიტიკისთვის მხოლოდ მაშინ, როცა მისი ამბავი „ჰიჯაბის“ საკითხსა და იდეას ემთხვევა. აქციებზე ქურთული ლოზუნგებიც კი თავისუფლების შესახებ ღიად არის გამოყენებული. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ეთნიკურად განსხვავებული და პერიფერიული ქალებიც კი ხდებიან პოლიტიკის ცენტრალური ნაწილები, როდესაც საკითხი გავლენას ახდენს უფრო თანამედროვე მაღალი კლასის, ან ქალაქელი ირანელი ქალების თავისუფლების განცდაზე. მარგინალიზებული ადამიანები ან ჯგუფები, მაშინ ხდებიან სასარგებლო პოლიტიკისთვის, როცა შესაძლებელია მათი თავისუფლებისაკენ მოწოდების ინსტრუმენტალიზება. თუმცა, ამინის ოჯახის გადმოსახედიდან, ქალის უსამართლო სიკვდილი იყო იმ პოლიტიკის დაძვრის შესაძლებლობა, რომელსაც შეუძლია ხალხის გამოღვიძება და მობილიზება, რაც სამართლიანად მოხდა კიდეც.
ლ.დ: მუსლიმური უმრავლესობის ქვეყნებში არსებული ფემინისტური დისკურსები ადგილობრივი კულტურიდან ამოზრდილი მოძრაობებია, დასავლური დომინანტური ფემინისტური დისკურსის ადგილობრივი ვარიანტი, თუ რაღაც სხვა? კონკრეტულად როგორია ქალთა მოძრაობების მიმართულება ისლამური რევოლუციის შემდეგ ირანში?
ინშაჰ მალიქი: ურთიერთმიმართებათა იმ ველზე რომელზედაც ჩვენ ვცხოვრობთ, ყველაზე დიდი სადავო საკითხია ის, რომ მუსლიმური საზოგადოებები არ მოქმედებენ ვაკუუმში; ეს საზოგადოებები ასევე არიან მოდერნიზებულნი სხვადასხვა პროცესების მეშვეობით. საუკუნეების განმავლობაში მუსლიმური თემები გარე გავლენებისთვის იყვნენ ღია და შთანთქეს კიდეც ახალი იდეოლოგიები, ტექნოლოგიები; თუმცა გარდაქმნები ნელია, განსაკუთრებით იმ შემთხვევებში, როდესაც გარკვეული საკითხები პოლიტიზირებულია. ამის გარდა, უნდა გვახსოვდეს, რომ მუსლიმური საზოგადოებები, კულტურები, ქვეყნები არ არის მონოლითური, მრავალფეროვნება დიდი და თვალსაჩინოა განსაკუთრებით მათთვის, ვისაც შეუძლია მისი ახლოდან გაგება და დანახვა. ფემინისტური დისკურსები მუსლიმური უმრავლესობის საზოგადოებებში პერიფერიული დარჩა. თუმცა, არსებობს ქვეყნები და კულტურები, სადაც დაიწყო ქალთა ადგილობრივი მოძრაობები, როგორც ამას ვხედავთ ირანში. თავსაფრიანი მუსლიმი ქალების სამოქალაქო და რელიგიური აქტივიზმიც ნამდვილად არის ფემინისტური დისკურსის ნაწილი. გარდა ამისა, არსებობენ გამოჩენილი ფემინისტი მეცნიერები, რომლებმაც ფემინისტური ლინზიდან რელიგიური ტექსტების ინტერპრეტაციაც შეძლეს და შემდგომ ჩვენთვის შექმნეს ვრცელი ეთნოგრაფიული ნაშრომები.
ვფიქრობ, ჩვენ არ უნდა დავუშვათ შეცდომა და ირანში ფემინისტური მოძრაობა ანტიისლამურად მივიჩნიოთ. ეს ასევე ის რიტორიკაა, რომელსაც ირანის სახელმწიფო დემონსტრანტების წინააღმდეგ იყენებს მათი დემონიზების მიზნით. ეს მოძრაობა არის ანტიტოტალიტარიზმის, სავალდებულო ჰიჯაბისა და სასულიერო პირების ძალადობრივი რელიგიური ძალაუფლების წინააღმდეგ მიმართული, მაგრამ არა აუცილებლად ანტიისლამური.
ლ.დ: და მაინც რა არის ჰიჯაბი, როგორ ხედავთ ჰიჯაბისა და მისი სხვადასხვა ფორმის ფენომენს; მათ რელიგიურ, კულტურულ და პოლიტიკურ მნიშვნელობას?
ინშაჰ მალიქი: ჰიჯაბი არის რელიგიური ქცევის კოდექსი, რომელიც ხელს უწყობს აზროვნებისა და ჩაცმულობის მოკრძალებას როგორც მამაკაცების, ასევე ქალებისთვის. ეს არ არის მხოლოდ ისლამისთვის დამახასიათებელი წარმოდგენა, ჩვენ მას ვხედავთ ყველა სემიტურ რელიგიაში, მათ შორის იუდაიზმსა და ქრისტიანობაში, განსაკუთრებით ახლო აღმოსავლეთისა და აღმოსვალეთ ევროპის ქვეყნებში, რუსეთის ჩათვლით. ალბათ მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ მისი გაჩენა მჭიდროდაა დაკავშირებული სოფლის მეურნეობისა და ცივილიზაციური განვითარების საწყისებთან. ისტორიულ ისლამში (რომელიც დაიწყო ჩვენი წელთაღრიცხვით 570 წელს და მე-17 საუკუნემდე გაგრძელდა და რომელიც ეხება ისლამის შუასაუკეების პოლიტიკას) ის მიღებულ იქნა როგორც ქცევის კოდექსი და არა აუცილებელად როგორც რელიგიური კოდიფიცირებული კანონი (შარიათი) ან ვალდებულება; უფრო მეტიც, როგორც ჩანს, ეს არის მოკრძალების იდეის კონცეპტუალიზაცია, როგორც სახელმძღვანელო პრინციპი და ამგვარი კანონის განმტკიცება პრაქტიკულად არ მომხდარა ისლამური მმართველობის ადრეულ მოდელში მაინც. თუმცა იმაში, რასაც მე „პოსტკოლონიურ ისლამს“ ვუწოდებ (პოლიტიკის ახალი ისლამური გააზრება, რაც 1940 წლიდან იწყება), მისი, როგორც პოლიტიკური პროექტის პოტენციალი გაძლიერდა ზუსტად ორი მიზეზის გამო. ერთი იმით, რომ კოლონიურმა მოძრაობებმა ის ცენტრალური გახადეს სარეკლამო კამპანიებში, მათ კოლონიალიზაციურ და იმპერიულ მისიებში. ჰიჯაბისგან განთავისუფლება გარკვეული გაგებით ამ საზოგადოებებში მოდერნიზმის შემოსვლად განიხილებოდა. მეორე მიზეზი, ალბათ, არის მისი ცენტრალურობა ისლამის, როგორც თანამედროვე იდეოლოგიური მოძრაობის აღორძინებაში. ისლამურ კანონებზე ხელახალმა ფიქრმა, განსაკუთრებით ჰიჯაბთან დაკავშირებით, დიდი გადახედვა განიცადა. რელიგიის აღორძინებამ დააბრუნა ყურანის, როგორც კანონის წყაროს ცენტრალურობის მტკიცება. ჩვენ ვნახეთ შესამოსელის ხელახალი გაჩენა მას შემდეგ, რაც სეკულარული მოდერნულობის გარკვეული მოძრაობები უარყვეს ბევრ ქვეყანაში, მათ შორის ირანში (შაჰის მონარქია), თურქეთსა და ეგვიპტეში მუსლიმთა რელიგიური უფლებების უპატივცემულობის გამო და ა.შ.
მაშასადამე, მუსლიმი მორწმუნეების (მათი სქესის მიუხედავად) გარეგნობის, ქცევისა და აზროვნების მოკრძალების უფრო ფართო იდეა, რომელიც მიმართული იყო კონკრეტული სულიერი ცხოვრების მიმართ კრძალვისკენ, თითოეულ მუსლიმურ ქვეყანაში გადაიქცა ქალთა შემოსვის სადაო საგნად დაპირისპირებულ პატრიარქალურ ძალებს შორის. საინტერესოა ისიც, რომ ეს განცხადებები მხოლოდ განზოგადებაა სხვადასხვა და კომპლექსურად განსხვავებული მუსლიმური ქვეყნების შესახებ, რადგან ისტორიული ურთიერთქმედება, საბურველის ხელახალი გამოჩენა და მისი პოლიტიკური პოტენციალის გამოყენება მოხდა სრულიად განსხვავებულ მიზეზთა გამო ეროვნული ისტორიის სხვადასხვა მომენტებში.
შესაძლოა, უფრო აქტუალურია ჰიჯაბის ბოლოდროინდელი გააზრება გლობალურ ფემინისტურ მოძრაობებში. კონცეპტუალიზაციას, რომელიც წარმატებით ლაპარაკობდა მუსლიმი ქალების პოლიტიკურ მდგომარეობაზე, ცალსახა იმპერიალისტური შეხედულებების ან გარკვეული პრაქტიკის აღორძინების ესენციალიზმის გარეშე, უმეტესად ასეთ მოძრაობებში შეხვდა წინააღმდეგობა, რადგან ისინი ადვილად წარმოჩნდა, როგორც უცხო. შედეგად, ისლამური ფემინიზმი, მუსლიმი ფემინისტები და მეცნიერები დარჩნენ "მუსლიმური“ სამყაროს კიდეზე. ასე რომ, მოდერნისტული გაგებით, ნებისმიერი დისკუსია „ჰიჯაბის“ შესახებ დადის ჭარბ დებატებამდე არჩევანის თავისუფლების შესახებ. თუმცა, ჩემი გაგებით, უფრო მნიშვნელოვანია, თუ როგორ ხდება თანამედროვე რელიგიური ან საერო კანონის აღსრულება და უფრო მეტად, როგორ ართმევს გაზრდილი საპოლიციო ტექნოლოგიები პირად აგენტობას და თავისუფლებას, უფრო მეტად და განსაკუთრებით ქალებს. ასევე მნიშვნელოვანია დავამატო, რომ მუსლიმ ქალთა აგენტობის ჩართვა ამ იდეებში არსებითია იმის დასანახად, თუ რა შესაძლებლობა მისცა ქალებს ცხოვრებისეულმა გამოცდილებამ მცირე ცვლილებები შეეტანათ მათ სასარგებლოდ.
ლ.დ: არსებობს თუ არა ჰიჯაბიანი (თავსაფრიანი) და უთავსაფრო მუსლიმი ქალების გაერთიანებისთვის მყარ ნიადაგი (არა მხოლოდ ირანში, სხვა საზოგადოებებშიც) და რა შეიძლება იყოს ამგვარი ერთიანობის საერთო წერტილი?
ინშაჰ მალიქი: მე ვფიქრობ, რომ ირანელი ქალების პოლიტიკის სწორად დასანახად ყველაზე ღრმა წანამძღვარი არის იმის გაგება, რომ ჰიჯაბის შესახებ ეს დისკუსიები ძირითადად ხელს უშლის ქალთა პოლიტიკურ, სოციალურ და კულტურულ უფლებებზე უფრო დიდ და მნიშვნელოვან დისკუსიებს. ჭეშმარიტმა განმათავისუფლებელმა პოლიტიკამ უნდა შეაკავოს ისლამის, როგორც ექსკლუზიურად ან განსაკუთრებით პატრიარქალურ რელიგიად მონიშვნის არსებული ტენდენციები. ქალთა მნიშვნელოვანი საერთო გადაკვეთის წერტილი ახლა ყველგან არის პატრიარქალური რეგიონული ომის მოტივების ზოგადი ზრდა; საჭიროა ქალთა შორის უფრო ძლიერი კავშირი, სოლიდარობა, რათა წინააღმდეგობა გავუწიოთ აბსოლუტისტურ სახელმწიფო ხელისუფლებას და აშკარა ძალმომრეობას, რომელიც ახლა თითქმის ყველგან ხდება და რეგიონშიც უცხო არ არის, მათ შორის პუტინის მიერ უკრაინაზე თავდასხმით.
