წიგნის პირველ ნაწილში ფემინისტად გახდომის პროცესს ვიკვლევ. ამ პროცესზე დაკვირვება ფემინისტური თეორიის ჩამოყალიბების გზას გვთავაზობს, ახალი თვალსაზრისების გაჩენის საშუალებას, თუ როგორ მუშაობს გენდერი, როგორც სოციალური სისტემა, ან მექანიზმი, რომელიც ზოგიერთ სხეულს უკუაგდებს. გენდერთან და რასასთან დაკავშირებული თვალსაზრისები ცხოვრებისეულია. ფემინისტად გახდომა რეალობასთან პირისპირ აღმოჩენას გულისხმობს.

როგორია ჩემი ფემინისტური ამბავი? შენსავით, მეც ბევრი რამ გადამხდენია. შევეცდები, გადმოვცე, თუ როგორ არის ჩემი ფემინისტური ბიოგრაფია ჩემივე ცხოვრების სხვა ასპექტებთან გადაჯაჭვული. როგორ არ იქნება, ცხოვრება ხომ ძალიან ქაოსურია. წიგნის ამ ნაწილს ძალიან უბრალოდ ვიწყებ, პირველ თავში სახლთან ახლოს ვრჩები და ამბებს ვიხსენებ. იმ გამოცდილებებს ვუბრუნდები, რომლებიც ჩემთვის მტკივნეული და რთული, მაგრამ გამაძლიერებელიც აღმოჩნდა. მათი საშუალებით სიცოცხლე შევიგრძენი და ფემინისტურ გზას დავადექი. სახლის შესახებ თხრობით მეტად ბევრს ვიტყვით საკუთარ თავზე. ვეცდები, ვაჩვენო, რომ მომხდარი მოვლენების გააზრების პროცესში იმ აზროვნებისა და აქტივიზმის ისტორიებსაც ვეყრდნობით, რომლებიც ჩვენამდე არსებობდა. ამდენად, გამოვხატავ, თუ როგორ შეიძლება ფემინიზმი გავიგოთ, როგორც აფექტური მემკვიდრეობა; რთულად მოსახელთებელი რეალობის გასაგებად, ჩვენი პირადი ბრძოლები უფრო ფართო ბრძოლის ნაწილად როგორ იქცევა.

წიგნის შესავალ ნაწილში, სადაც მოგითხრობთ, თუ როგორ გავხდი ფემინისტი, ფემინისტურ თეორიასა და მის მიღმა რამდენიმე ფემინისტურ მიდგომას გთავაზობთ: ცოდნის ჩამოყალიბებაში შეგრძნების როლი; ემოციების სოციალურობა; როგორ მოქმედებს ძალაუფლება მიმართულებისა და ორიენტაციის საშუალებით. ასევე, როგორ დავფიქრდეთ ბედნიერებასა და ნებისა და ძალის ურთიერთობაზე. მოგითხრობთ, როგორ ნიშნავს ფემინისტად გახდომა ასევე იმ სამყაროების შესახებ იდეების წარმოებას, რომლებთანაც გვიწევს შეხება. სხვა სიტყვებით, ფემინისტური თეორია ფემინისტად გახდომის გააზრების და სამყაროში მიმართულების ძიების პროცესებიდან წარმოიქმნება.

სიხარულის ჩამშხამებელი ფემინისტისა და თავნება სუბიექტების პერსონაჟებს წიგნის ამ ნაწილში ჩემი ფემინისტად ჩამოყალიბების და ფემინისტად ყოფნის ზოგიერთ ადრეულ გამოცდილებასთან კავშირში განვიხილავ. ეს პერსონაჟები ყველა ადგილას გამოჩნდებიან. ისინი ყველგან არიან.

1. ფემინიზმი სენსაციურია

ფემინიზმი სენსაციურია. რაღაც სენსაციურია, როცა ის აღტაცებასა და ინტერესს იწვევს. ამ გაგებით, ფემინიზმი სენსაციურია. ფემინიზმში პროვოკაციულობა მას რთულად გადმოსაცემი არგუმენტების ერთობლიობად აქცევს. ფემინისტური საკითხები ჩვენამდე უსიამოვნო ფემინისტური იდეების საშუალებით მოდის; საზოგადოებრივ კულტურაში ფემინიზმი წესრიგის რღვევას უზრუნველყოფს.

როცა საუბრობ, როგორც ფემინისტი, მწვავე რეაქციებთან გამკლავება გიწევს. ფემინისტურ ცხოვრებას თავი რომ მიუძღვნა, ამ რეაქციების გამოწვევისთვის ალბათ მზად უნდა იყო. როდესაც საუბრობ, როგორც ფემინისტი, ხშირად ფიქრობენ, რომ ზედმეტად რეაქტიული ხარ, თითქოს საკითხის შესახებ ფაქტების გადაჭარბებულად წარმოჩენა გჭირდებოდეს; ვითომ მიზანმიმართულად, ან ბოროტი განზრახვით აზვიადებდე რაიმეს. ამ თავში მე ვამტკიცებ, რომ ფემინიზმი შეგრძნებით იწყება: საგნების მიმართ არსებული განცდით. მინდა, წარმოვაჩინო, თუ როგორ არის ფემინიზმი გონივრული პასუხი გარემოზე, რომელშიც ვცხოვრობთ; ფემინიზმი სწორი რეაქციაა სამყაროში არსებული უსამართლობის მიმართ, რომელსაც ალბათ პირველად საკუთარი გამოცდილებების საშუალებით ვამჩნევთ. ეს გამოცდილებები შეიძლება განვიხილოთ, გავაანალიზოთ, ისევ და ისევ მივუბრუნდეთ მათ, რადგან ისინი ჩვენთვის დამაბნეველია.  სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მნიშვნელობა იქ უნდა ვიპოვოთ, სადაც ეს მნიშვნელობა დაკარგულია. ამ საქმეში ძალა და სიცოცხლეა ჩართული. ამ თავში იმ გამოცდილებებს გაგიზიარებთ, რომლებმაც ფემინიზმამდე მიმიყვანეს; ამ კომპლექსური საკითხის გააზრების პროცესს რთულად უფრო დავახასიათებდი, ვიდრე - მარტივად; ეს გამოცდილებები ჩემი შემეცნების პროცესის საფუძველია.

უსამართლობის შეგრძნება

შეგრძნება ხშირად განისაზღვრება იმით, რაც ის არ არის: შეგრძნება არ არის შეთანხმებული, ან გამიზნული პასუხი რაიმეზე. ამიტომაც არის ის მნიშვნელოვანი: შენ ისეთი განცდა გეუფლება, რომელიც არც ნათელია და არც აშკარა. შეგრძნება ხშირად კანით იგრძნობა. სიტყვა სენსაციური შეგრძნების უნარსაც უკავშირდება და თან - ძლიერ ცნობისმოყვარეობას, ინტერესს, ან აღტაცებას. თუკი შეგრძნება სხეულის გარემოსთან კავშირს ასახავს, მოვლენა სენსაციური ხდება, როცა ეს კავშირი ძლიერდება. მაშინ, ალბათ, უფრო მძაფრადაც გრძნობ.

ხშირად ფემინიზმი სიმძაფრით იწყება: წინააღმდეგობებთან შეჯახებისას, აღელდები, მკვეთრი შთაბეჭდილებით აღიქვამ რაღაცას. რაღაც შეიძლება მაშინაც იყოს მძაფრი, თუ მისი მნიშვნელობა ბუნდოვანია. დროთა განმავლობაში, გამოცდილების დახმარებით, შეიგრძნობ, რომ რაღაც ვერ არის რიგზე, ან გეუფლება განცდა, რომ არასწორად მოგექცნენ. შენ უსამართლობას გრძნობ. იქნებ მის აღსაწერად ეს სიტყვა არც გამოგიყენებია. იქნებ ამისთვის სიტყვებიც არ გყოფნის. შეიძლება ზუსტად ვერც თქვა, რა არის ეს. ფემინიზმი შეიძლება სხეულით დაიწყოს. სხეული, რომელიც სამყაროსთანაა კავშირში, სხეული, რომელიც არ არის მშვიდად ამ სამყაროში; სხეული, რომელიც მოუსვენრადაა და მოძრაობს. როგორც ჩანს, რაღაცები არც ისე კარგადაა.

ჩემი გოგოდ ყოფნის უსამართლობის გამოცდილებები, ძირითადად, კაცის მხრიდან არასასურველ ყურადღებას უკავშირდებოდა. რაღაცები მოხდა. შემდეგ განმეორდა. ჩვენ უკვე რაღაც გავლენას ვგრძნობთ: თუკი ფემინისტად ქცევას ძალადობის, უსამართლობის გამოცდილებებიდან ვერ განვაცალკევებთ, მაშინ ის, რასაც ფემინიზმამდე მივყავართ, პოტენციურად გამანადგურებელი უნდა იყოს. ამბები, რომელთაც ფემინიზმამდე მივყავართ, ის ისტორიებია, რომლებიც გვამსხვრევს. ფემინიზმი შეიძლება იმ გამოცდილებებიდან წარმოიშვას, რომლებიც თავს მოწყვლადად და დაუცველად გვაგრძნობინებენ (ან, უკეთეს შემთხვევაში, მან [ფემინიზმმა] შეიძლება გაგვაძლიეროს). ფემინიზმი: როგორ ვაგრძელებთ ცხოვრებას ბრძოლის შედეგებთან ერთად წინააღმდეგობების ახლებური ხედვის გზებით. 

ფემინისტური საქმე ხშირად მეხსიერების სამუშაოს უკავშირდება. იმის გახსენებას ვცდილობთ, რაც ზოგჯერ გვინდა, რომ გაქრეს, ან იმედი გვაქვს, გაქრება. როცა ვფიქრობ, თუ რას ნიშნავს ფემინისტურად ცხოვრება, ვცდილობ, გავიხსენო; მოვლენები ერთმანეთთან დავაკავშირო. წარსულს თითქოს ღრუბელას ვაფარებდე. როცა ჩემს მიდგომაზე ვფიქრობ, ღრუბელას წარმოვიდგენ: მასას, რომელსაც რაღაცების შეწოვა შეუძლია. ველით, რა შეიძლება შეიწოვოს მან. მეხსიერების სამუშაო აუცილებლად დავიწყებულის გახსენებას არ გულისხმობს: პირიქით, შენ მეხსიერებას საშუალებას აძლევ, მკაფიო გახდეს, სიმკვეთრე, ან სიცხადეც კი შეიძინოს; მოგონებების შეგროვება ნივთებივით შეგიძლია, ისე, რომ უკეთესად გამოჩნდნენ, რომ მთლიანი სურათის დანახვა შეძლო; რომ გაიგო, განსხვავებული გამოცდილებები როგორ უკავშირდება ერთმანეთს.  

განსაკუთრებული სიმძაფრით მახსენდება ერთი შემთხვევა, როცა ჩემს სახლთან ახლოს სარბენად ვიყავი გასული. მაშინ ერთმა კაცმა ველოსიპედით ჩამიქროლა და ხელით უკან, შორტებთან შემეხო. არც კი შეჩერებულა, ველოსიპედის ტარება ისე გააგრძელა, თითქოს არაფერი მომხდარა, არაფერი ჩაედინა. მე გავჩერდი, ვკანკალებდი. თავს საშინლად ვგრძნობდი; ხელყოფილი, დაბნეული, ნაწყენი, გაბრაზებული. ამ შემთხვევის ერთადერთი მოწმე მე ვიყავი. ჩემი სხეული მისი მეხსიერება. 

ჩემი სხეული მისი მეხსიერება: მეხსიერების გაზიარება სხეულის სიტყვებად გადაქცევას ნიშნავს. რას ვაკეთებთ, როცა ასეთი რაღაცები ხდება? ვინ ვხდებით? მე გზა გავაგრძელე.განვაგრძე სირბილი, მაგრამ სხვაგვარად: მე სხვანაირი ვიყავი. უფრო ნერვიული. ყოველ ჯერზე, როცა ვინმე უკნიდან მიახლოვდებოდა, მზად ვიყავი, დაძაბული, მომლოდინე. სხვაგვარი განცდა მქონდა სხეულში, რაც სამყაროსთან განსხვავებულ კავშირზე მიუთითებდა.

ასეთი გამოცდილებები: ისინი დროთა განმავლობაში ისე გროვდება, როგორც ჩანთაში ნივთები. ოღონდ ჩანთა შენი სხეულია და გრძნობ, როგორ გიწევს მეტი და მეტი სიმძიმის ტარება. წარსული მძიმდება. ჩვენ ძალადობის სხვადასხვა ბიოგრაფია გვაქვს, რომელიც ჩვენი ცხოვრების მრავალ ასპექტთან არის გადაჯაჭვული: ზოგი რამ, რაც ჩვენს თავს ხდება, როგორ უკავშირდება იმას, თუ როგორ ვართ აღქმულნი, ან უგულებელყოფილნი. შენ კი გზას პოულობ აღწერო, რაც მოხდა და როგორია ამ ყველაფერთან თანაცხოვრება.

ეს შენ ხარ მე. შენ თითქოს ერთსა და იმავე შეტყობინებას იღებ: ექსჰიბიციონისტი სკოლაში, რომელიც ისევ და ისევ ბრუნდება. ის დრო, როცა სახლისკენ მიმავალ გზაზე ბიჭებისა და გოგოების ჯგუფს ჩაუვლი. როცა ერთ-ერთი მათგანი დაგიყვირებს, რომ მიბრუნდე, რადგანაც „გასაჟიმი“ ხარ. ყველანი იცინიან. ის დრო, როდესაც ქალაქის პარკში კაცს ხედავ, რომელიც ხის ქვეშ მასტურბირებს და გეძახის, რომ მასთან მიხვიდე და შეხედო. როცა ფეხს აუჩქარებ და უკან გამოგყვება; ის მომენტი, როცა ქუჩაში შენს დასთან ერთად მისეირნობ. უცებ კაცი კარს აღებს და შენ წინ შიშვლდება; როცა ავტობუსის გაჩერებაზე დგახარ, მანქანით კაცები ჩერდებიან და გთავაზობენ, ჩაუჯდე. შენ გარბიხარ, ისინი კი დაგცინიან და ყვირიან. დრო, როცა გრძელი ფრენისას პლედის ქვეშ გეძინება და როცა გეღვიძება, კაცის თითებს გრძნობ შენს სხეულზე.[1] თითოეული ეს შემთხვევა მახსენდება არა მხოლოდ, როგორც [პირადი საზღვრების] დარღვევის გამოცდილება, არამედ, როგორც სენსორული მოვლენა, რომელიც იმ მომენტში ჩემთვის გადასამუშავებლად ზედმეტად რთული იყო. ისევ ჩამესმის ის ხმები, ის მანქანა, როცა შეჩერდა, ველოსიპედი, რომელმაც ჩაიქროლა, კარი, რომელიც გაიღო, ნაბიჯების ხმა, როგორი დღე იყო, გაღვიძებისას თვითმფრინავის მშვიდი გუგუნი. შეგრძნებები ზოგჯერ მოვლენების შემდეგაც კი შეიძლება გამძაფრდეს.

იმ დროს, ყოველ ჯერზე რაღაც ხდება. შენ შეწუხებული ხარ. ეს გამოცდილებები: რა გავლენა აქვთ მათ? როგორ ზემოქმედებენ ისინი? დაძაბულობას გრძნობ, შეგრძნებებზე მუდმივ თავდასხმას; სხეული, რომელიც სამყაროსთანაა კავშირში, შეიძლება გახდეს სხეული, რომელსაც სამყაროსთან შეხება აშინებს. სამყარო შეგრძნებებზე აგრესიულ თავდასხმად განიცდება. ეს მეტისმეტია. თავდასხმა რომ აირიდო, იქნებ მას თავი დააღწიო, ან მოსალოდნელი საფრთხისგან დისტანცირდე. იქნებ ამ ძალადობასთან გამკლავება საკუთარი შეგრძნებების გაყუჩებით სცადო, იმის მცდელობით, ზიანი არ მოგადგეს, ან მან შენზე ნაკლებ იმოქმედოს. შესაძლოა, მომხდარის დავიწყებას ცდილობ. იქნებ გრცხვენია. შეიძლება დუმილი ამჯობინო. არავის არაფერი გაუმხილო და საიდუმლოს შეგრძნებით გაიტანჯო. ეს დამატებითი ტვირთია, როცა რამეზე ვერ საუბრობ. იქნებ შენთვის გარკვეული ფატალიზმი გამოიგონო: ასეთი რამეები ხდება; რაც მოსახდენია, ისედაც მოხდება.

ძალადობა რაღაცებს იწვევს. შენ ამას მოელი. ამ მოლოდინში საკუთარ სხეულს სხვაგვარად შეიგრძნობ. როცა გარე სამყაროს საფრთხედ აღიქვამ, საკუთარი სხეულის მიმართ დამოკიდებულება იცვლება: უფრო ფრთხილი ხდები, მორიდებული; განმეორების მოლოდინის გამო შეიძლება უკანაც დაიხიო. იქნებ შენივე გამოცდილებებმა მიგიყვანეს აქ, თავდაცვის მიზნით უკან დახევასთან, ან იქნებ ეს სხვებისგან ისწავლე. შენ სიფრთხილეს გასწავლიან: სიფრთხილით სავსე იყო, ნიშნავს, შესაძლო ზიანზე დაიწყო შფოთვა. სწავლობ, რომ წინდახედულობა, წარსულში მომხდარის თავიდან არიდება, ზიანისგან თავდაცვის  გზაა. ეს შენთვისვეა სასიკეთო. და წინასწარვე გრძნობ: თუკი რამე მაინც მოხდება, ესე იგი, მისი თავიდან აცილება ვერ შეძელი. საკუთარი მარცხის მოლოდინში თავს ცუდად გრძნობ. ასევე ეგუები, რომ ძალადობის შესაძლებლობა გარდაუვალია და შედეგების გასაკონტროლებლად საკუთარი თავის მართვას ცდილობ.

გარიგებენ, რომ სხვებს ერიდო და საკუთარ თავზე ზრუნვას ასე გასწავლიან. მახსოვს, ერთხელ ჩვენს საკლასო ოთახთან პოლიციელი მოვიდა, რომ ესწავლებინა, თუ რას ნიშნავს „უცხოს საფრთხე“, როგორც ამას მაშინ უწოდებდნენ. გაკვეთილი, ჩვეულებრივ, მარტივი მითითების გაცემით შემოიფარგლა: უცხოებს ნუ გამოელაპარაკები. ერთი სურათი დამიდგა თვალწინ. ის მხოლოდ ჩემს გამოცდილებას არ უკავშირდება, არამედ, ამ გაკვეთილს უცხოზე. სურათი, სხეული, ხატი: სასწაულივით ჩნდება. ჩემი წიგნის, „უცნაური შეხვედრები“, პირველი თავი ამ სურათის გახსენებით დავიწყე: უცნობი, როგორც ჩრდილით მოცული ფიგურა „შენს სიახლოვეს ნაცრისფერი საწვიმრით ლიცლიცებს“ (აჰმედი, 2000, 19). პოლიციამ, რომელმაც ჩემს გონებაში უცნობის ხატი წარმოშვა, ასევე მომცა სხეული, რომელსაც ჩემი შფოთვა მივაბარე. თუკი უცხო ნებისმიერი ვინმე შეიძლებოდა ყოფილიყო, ახლა მე უკვე მისი ცნობა შემეძლო; ის ვიღაც ისეთი იყო, ვის ამოცნობასაც შევძლებდი. უცხოს საფრთხე ეფექტური და აფექტური ნარატივია: ზოგი სხეული საშიში ხდება, დანარჩენები - საფრთხის ქვეშ ექცევიან. როცა გოგოები ხართ, საჯარო ადგილებში ფრთხილად და ყურადღებით უნდა იყოთ, ერიდოთ მათ, ვისი ადგილიც აქ არაა, ვისი ყოფნა, ან სიახლოვე არალეგიტიმურია. უცნობი წინ და უკან დადის. შიშის სათავსო ხდება.

ძალადობა მითითება ხდება, როდესაც მას თხრობა და ახსნა ახლავს თან. როცა რამეს სწავლობ, მითითებას იღებ, შენი შეგრძნებები მიმართულებასა და ფორმას იძენს. შენი სხეული სწორად რეაგირებს. აირის მერიონ იანგი ნაშრომში (1990), „გოგოსავით სროლა“, იკვლევს, თუ როგორ ხდებიან გოგოები „გოგოებად“ მათი სხეულებრივი გამოცდილების შედეგად. გოგოები თავიანთი ქმედებებით, თუ უმოქმედობით ნაკლებ სივრცეს იკავებენ. ისინი საკუთარ სხეულებს ზოგავენ და ამგვარად ზღუდავენ მათ. იანგი ამ შეზღუდვას „დათრგუნულ განზრახულობას“ უწოდებს და მაგალითად მოჰყავს, როგორ ცდილობენ გოგოები რაიმეს სროლისას, სრულად არ დატვირთონ საკუთარი სხეული.

აქ გოგოდ გახდომა იმას გულისხმობს, თუ როგორია შენი სხეულის გამოცდილება სივრცესთან მიმართებით. გენდერირება სხეულების მიერ სივრცის მოკავებას მოიცავს: წარმოიდგინე მეტროს, ან მატარებლის ინტენსიური სოციალურობა: როგორ უდარდელად გადაუშლია ზოგიერთ კაცს ფეხები და საკუთარ სკამთან ერთად, სხვების სივრცესაც იკავებს. ქალებს კი  საკმარისი ადგილი საკუთარ სკამებზეც კი აღარ რჩებათ. დამთმობნი რომ გავხდეთ, ნაკლებ სივრცეს ვიკავებთ. რაც უფრო ვითვალისწინებთ სხვებს, უფრო ნაკლები სივრცე გვჭირდება. გენდერი: მარყუჟი, რომელიც გიჭერს.

როცა ვფრთხებით, ჩვენთან ერთად სამყაროც შეიძლება დაპატარავდეს. ჯუდიტ ბატლერმა (1993) გვასწავლა, თუ როგორაა „გოგოობა“ სოციალური მექანიზმი. როდესაც ბავშვი იბადება, ალბათ შემოვძახებთ, - „გოგოა!“, ან „ბიჭია“! ბავშვის დაბადებამდეც შეგვიძლია, ეკრანებს შევხედოთ და პენისის არსებობა/არარსებობით დავადგინოთ, ნაყოფი ბიჭია, თუ გოგო. გენდერზე მიჯაჭვულობა ფალოცენტრიზმიდან იწყება: პენისი, რომელიც მომავლის განმსაზღვრელად მიიჩნევა, ორი სქესი, როგორც ორი გზა: სექსუალური ბინარულობა, როგორც ბედისწერა, როგორც ფატალიზმი. მიუხედავად იმისა, რომ სქესს-გენდერს შორის განსხვავებას ვაკრიტიკებთ და ამ განსხვავების ფემინისტურ კრიტიკას შევისწავლით (გათენსი 1983; ბატლერი 1990), ჩვენ ამ გამიჯვნის თანამიმდევრობის გვჯერა: თითქოს სქესი წინ უსწრებდეს გენდერს. ამ რიგითობას შეგვიძლია „გენდერული ფატალიზმი“ ვუწოდოთ, როგორც ეს გამოხატულია ფრაზით -„ბიჭები ბიჭები იქნებიან“. ამ ფრაზას ზრდასრულები ხშირად თავის ქნევითა და შემწყნარებლური ტონით წარმოთქვამენ: თითქოს ბიჭობა დაუმორჩილებლობის, აგრესიის და ძალადობის  გამართლება შეიძლება იყოს. გენდერული ფატალიზმი ბუნებისა და დროის შესახებ წარმოდგენებს ეფუძნება: „რაც უნდა მოხდეს“ გადაწყდება იმით, „რაც არის“. ასე გამოიყურებიან ბიჭები, გოგოებიც. მაგრამ სქესთან თანხვედრა მხოლოდ აღწერაში არ გამოიხატება  (რა ბიჭურად იქცევა ის; როგორი ბიჭია ის), არამედ, მოლოდინშიც. ფრაზაში, „ბიჭები ბიჭები იქნებიან“, სიტყვა „იქნებიან“ წინასწარმეტყველების ძალას შეიცავს. ეს წინასწარგანსაზღვრულობა მოთხოვნა ხდება. შენ ბიჭი იქნები და როცა ამ მოთხოვნას შეასრულებ, ესე იგი, მოსაწონი ხარ; ესე იგი, მოლოდინი გაამართლე.

სქესი მინიჭებულ როლად, დავალებად განიხილება. გასაკვირი არცაა, რომ უბრალო დახასიათება (ბიჭია; გოგოა!) ამ კონკრეტული დავალების (ბიჭად ყოფნა! გოგოდ ყოფნა!), ისევე, როგორც მოთხოვნის (შენ ბიჭი იქნები! შენ გოგო იქნები!) საფუძველი ხდება. დავალება რომ მიიღო, ნიშნავს, გოგოდ, ან ბიჭად მოგნიშნონ. ეს ან - იც რაღაც ურთიერთსაწინააღმდეგოს გამოხატავს. ერთი, ან მეორე. ნიშანი: რაც ნიშნავს, ან აღნიშნავს რაიმეს. საგანი და მნიშვნელობა თავიდანვე მჭიდროდ არიან ერთმანეთთან დაკავშირებულნი. საგანი (სქესი) არ უსწრებს წინ მის მნიშვნელობას (გენდერს). თუ x ან y-ს მოგანიჭებენ, მაშინ რომელიმე კატეგორიაში გათავსებენ. როლის მინიჭება სხვებთან  მიმართებით შენს მდგომარეობას განსაზღვრავს. ჩვენ დასაწყისიდანვე იმაზე მეტნი ვართ, ვიდრე ის კატეგორიები, რომლებიც მოგვანიჭეს.

ამ მონიჭებულ როლში მეტ-ნაკლებად კომფორტულად შეიძლება ვიგრძნოთ თავი. ან არც. მინიჭება ასევე ნიშნავს ამოცანას, როგორც დავალებას. ამ ბინარულ სისტემაში სქესის მინიჭება მომავლისკენ გადაადგილების გზაა, რაზეც უფრო დეტალურად მეორე თავში ვმსჯელობ. ვინც პირველად მინიჭებულ როლში [სქესში] თავს ნაკლებად კომფორტულად გრძნობს, გენდერი მათთვის, შესაძლოა, მეტი ძალისხმევის გაწევას გულისხმობდეს. შეიძლება თავიდანვე  არ ვგრძნობდეთ თავს კომფორტულად ჩვენს სხეულში, რაც მინიჭებული როლის მიმართ უსიამოვნებას უკავშირდება. შეიძლება ჩვენი როლები მუდამ იცვლებოდეს. ჩვენ მიმართ არსებული მოთხოვნები გრამატიკის მსგავსად აწესრიგებს ჩვენს ცხოვრებას. ამდენად, ცხადია, გოგოობის პროცესი არ წყდება მას შემდეგაც, რაც ჩვენ გოგოებად ვიდენტიფიცირდებით. როგორც ჯუდიტ ბატლერი აყალიბებს, „აქ არ სრულდება გოგოს გოგოობა“ (1993, xvii). ნაცვლად ამისა, ამ „საფუძვლადმდებარე ინტერპელაციას სხვადასხვა ძალაუფლების მქონე იმეორებს“ (xvii). ეს უბრალოდ იმას არ ნიშნავს, რომ ნიშანი რაღაცას აღნიშნავს. მნიშვნელოვანია ის, ვინ განიჭებს ამ როლს და როგორ იღებ მას.

გოგოობა შენი გოგოდ მოხსენიებით არ იწყება. არამედ, მას ამ მიმართვის სტილი, ან ფორმა განსაზღვრავს: რადგანაც გოგო ხარ, შეგვიძლია ისე მოგექცეთ, როგორც გვინდა. იყო გოგო, ნიშნავს, ისწავლო, რა არის სხეულის ქონა: შენ მითითებებს იღებ; შენ ჩემს არასასურველ ყურადღებას მიიღებ; შენ ობიექტი, ნივთი, არაფერი ხარ. გოგოდ ქცევა შენკენ მომართული არასასურველი ქმედებების მოლოდინს გინერგავს; შენი ქცევის საჭიროებისამებრ ცვლილებას გასწავლის. გოგოდ ქცევა საჯარო სივრცეში სიფხიზლესს ნიშნავს; და საერთოდ, სიფრთხილეს შენი არსებობის გამო. თუკი შესაბამისად არ მოიქცევი, თუ სიფრთხილეს არ გამოიჩენ, შენ მიმართ ძალადობა შენივე პასუხისმგებლობა შეიძლება გახდეს (დააკვირდი, რას სვამდი, რა გეცვა, სად იყავი, დააკვირდი, დააკვირდი). პასუხისმგებლობა შეიძლება იმის მიუხედავად დაგაკისრონ, შეცვალე, თუ არა ქცევა, რადგანაც შენ მიმართ ძალადობა გენდერულმა ფატალიზმმა გამართლებულად და გარდაუვალად მონიშნა. ფემინისტები თაობების მანძილზე აღწერდნენ იმ საზარელ შეფასებებს,  რომლებიც გოგოებისა და ქალების მიმართ ძალადობას მოსდევდა. დოკუმენტირება ფემინისტური პროექტია. ცხოვრების პროექტი.

ფემინისტური ცნობიერება

როდის დაიწყე ამ ყველაფრის ერთმანეთთან დაკავშირება? იქნებ ამ ყველაფერში გამორკვევა საკუთარი თავის გამთელებაშიც გეხმარება. ფემინიზმი თვითქმნადია: თვითორგანიზების ფორმა. გასაკვირი არ არის, რომ ფემინისტური საქმისათვის ხშირად სწორი დრო გვჭირდება: ზოგჯერ ზედმეტად მყიფენი ვართ ამ შრომის გასაწევად. ჩვენ ვერ ვრისკავთ, რომ გავნადგურდეთ, რადგან თვითაღდგენისთვის მზად არ ვართ. მონდომება ხშირად იმედგაცრუებისთვის მზადყოფნას ნიშნავს.

შრომასთან ერთად, დროთა განმავლობაში, რაღაცები უფრო გასაგები ხდება. შენ იაზრებ, თუ როგორაა ძალადობა მიმართული: გოგოდ ყოფნა ამ წნეხის ქვეშ ყოფნას გულისხმობს, შეგრძნებებზე მუდმივ თავდასხმას; სხეული, რომელსაც სამყაროს შეხების ეშინია. იქნებ შენ ამ განმეორებითი გამოცდილებიდან სწავლობ, წარსულში მზერით აანალიზებ, როგორ თმობდი თანდათანობით საკუთარ სივრცეს. ქალებს რომ საკუთარ ძალადობაზე პასუხისმგებლობას აკისრებენ, იქნებ ამაზე საკუთარი ფემინისტური ბრაზიც გამოხატო.  ფემინიზმი იმის გაგებაში გეხმარება, რომ რაღაც არ არის რიგზე. უსამართლობა რომ ცნო, ისიც უნდა აღიარო, რომ მასში ბრალი თავადვე არ მიგიძღვის.

ფემინისტად გახდომა: როგორ გადავიაზრებთ სამყაროს, რომელშიც ვცხოვრობთ. აღმოვაჩენთ, რომ ის, რაც ჩვენს თავს ხდება, სხვებსაც ემართებათ. საერთო ნიშნების და მსგავსებების შემჩნევას ვიწყებთ. შემჩნევას ვიწყებთ: ეს საკმაოდ მარტივად ჟღერს. მაგრამ პროცესი ნამდვილად არ არის მარტივი და სწორხაზოვანი, რადგან ამ დროს უსამართლობის პირისპირ აღმოვჩნდებით. და იფიქრე გრძნობაზე: უსამართლოდ რომ მოგექცნენ, ამის გააზრება, შეიძლება ნიშნავდეს, რომ ისევ თავიდან შეგაწუხოს ამ გრძნობამ.

სირთულეებს თვალი უნდა გავუსწოროთ. ეს რთულია. ადრევე იგრძენი, რომ რაღაც ვერ იყო რიგზე. იქნებ თავიდანვე შემაწუხებელი გრძნობა იყო. როგორც ელისონ ჯაგერი აღწერს, რომ „დაძაბული, სასტიკი, უსამართლო, ან საფრთხისშემცველი სიტუაციების მიმართ ჩვენს „ინტუიციურ“ შეგრძნებებს მხოლოდ მას შემდეგ გადავაქცევთ ცნობიერების ნაწილად, რაც ჩვენს თავდაპირველ გაღიზიანებას, ზიზღს, ან შიშს გავიხსენებთ“ (1996, 181; იხ. ასევე სპელმანი 1989). ინტუიციას თავისი გამჭრიახობა გააჩნია. ფემინისტურმა ინტუიციამ შეიძლება გითხრას, რომ რაღაც რიგზე არ არის. შენ უფრო მეტად უნდა იგრძნო. მაგრამ როგორც კი გრძნობაზე ფიქრს იწყებ, ის მალევე ქრება. იქნებ ის შფოთვით იწყება, რომელიც ფონად ისმის, როგორც გუგუნის ხმა, თანდათან რომ ძლიერდება, ყურებს გივსებს და სხვა ხმებს გადაფარავს. უეცრად აღმოჩნდება (თუმცა, შეიძლება არც ისე უცებ), რომ რის არშემჩნევასაც ცდილობდი, ახლა მხოლოდ ისღა გესმის. როცა კონკრეტულ სიტუაციებში აღმოჩნდები, შეგრძნება, რომელზეც აქამდე მხოლოდ ნაწილობრივ ფიქრობდი, რაღაც უსიამოვნოს განცდა, თანდათან უფრო ცნობიერი ხდება. შემდეგ ნელ-ნელა ქრება, როცა, რაღაცების მიუხედავად, ცხოვრების გაგრძელებას ცდილობ. იქნებ არც კი გინდა, ასე გრძნობდე თავს. უსიამოვნო შეგრძნებას არასწორი ადგილისკენ მიჰყავხარ.  შეგრძნებისთვის თვალის გასწორება შეიძლება ზედმეტად დამღლელი იყოს: ეს, შესაძლოა, შენგან იმ რაღაცების დათმობას მოითხოვდეს, რაც შენთვის რაიმეს წყაროა. როგორიცაა ურთიერთობები, ოცნებები, წარმოდგენა, თუ ვინ ხარ და ვინ შეიძლება, რომ იყო. იქნებ, ისიც კი გინდოდეს, რომ რაღაცები არ შეამჩნიო, რადგანაც მათი აღიარებით სამყაროს მიმართ შენი დამოკიდებულება შეიძლება შეიცვალოს. ჩვენ ის შეგრძნებები უნდა ვიგრძნოთ, რომლისგან გათავისუფლებაც გვინდა. ისინი წარსულ მოვლენებს შეგვახსენებენ, რომლებმაც სიფრთხილე გვასწავლეს.

იქნებ მეტთან გამკლავება არ შეგიძლია. იქნებ კონკრეტულ რაღაცებზე ფიქრით სხვა რაღაცებს არიდებ თავს. როცა ჩემს ფემინისტურ წარსულზე ღრუბელას ვათავსებდი, უნივერსიტეტში ჩემს მასწავლებელთან, როზმარი მურთან, ჩემი საუბარი გამახსენდა. იგი ჩემს პირველ ფემინისტურ კლასს უძღვებოდა: 1988 წელს მეცხრამეტე საუკუნის ქალთა მწერლობას, ხოლო 1989 წელს - მეოცე საუკუნის ქალთა მწერლობას. ჩვენს დიალოგზე დიდი ხანი აღარ მეფიქრა, თუმცა ვერ ვიტყვი, რომ დამავიწყდა. მახსოვს, ვკითხე, ჩემი ესე კურსის ფარგლებში ქალებს, ან გენდერს თუ უნდა შეეხებოდეს-მეთქი. მან მიპასუხა, რომ აუცილებელი არ იყო, თუმცა სხვანაირადაც უცნაური იქნებოდა. რატომ დავსვი ეს შეკითხვა? უნივერსიტეტში რომ ჩავაბარე, ფილოსოფიის სწავლა მინდოდა. განსაკუთრებით „სკეპტიციზმით“ ვიყავი დაინტერესებული, ფილოსოფიით, რომელიც რეალობის შესახებ წარმოდგენების ეჭვქვეშ დაყენებით იწყება. სამწუხაროდ, ადელაიდას უნივერსიტეტში სწორხაზოვანი, ანალიტიკური ფილოსოფია ისწავლებოდა და ფილოსოფია 101-ის პირველი ლექციიდან სკეპტიციზმი ამოიღეს, როგორც საკუთარი თავის უარმყოფელი. ჩემთვის საინტერესო ნაშრომებს რომ გავცნობოდი, საბოლოოდ, ინგლისური ლიტერატურის დეპარტამენტში აღმოვჩნდი, სადაც ნამდვილ „თეორიას“ ასწავლიდნენ. ქალთა მწერლობის კურსი იმიტომ არ ამირჩევია, რომ ფემინისტური თეორიით ვიყავი დაინტერესებული (მიუხედავად იმისა, რომ ფემინიზმი ნამდვილად მიტაცებდა), არამედ, ეს არჩევანი კრიტიკული თეორიის მიმართ ჩემმა მისწრაფებამ განსაზღვრა. მაინტერესებდა, თუ როგორ ვიცით რაღაცები, როგორია ჭეშმარიტების არსი, შეხედულება და აღქმა, გამოცდილება და სუბიექტურობა. მინდოდა, გამეგო, რომ ის, რასაც მე მწვანედ აღვიქვამ, ნამდვილად ისაა, რასაც სხვა აღიქვამს მწვანედ. ასეთი შეკითხვები მიტრიალებდა გონებაში.

დიახ, ქალთა მწერლობა იმიტომ ავირჩიე, რომ კრიტიკული თეორიის მიმართულებით მუშაობა მსურდა. ჩვენი მასწავლებელი ლაკანურ ფსიქოანალიზში იყო ჩართული. ამას არ მიუქცევია ჩემი ყურადღება. ჩემი ინტერესის წყარო 1980-იანი წლების ფემინისტური ლიტერატურის თეორია იყო და აქედან დავინტერესდი ფემინისტური მეცნიერების ფილოსოფიითა და ფემინისტური ეპისტემოლოგიით. საბოლოოდ, ამ კურსისთვის ჩემი პირველი ფემინისტური ესე დავწერე.[2] რატომ განვითარდა ყველაფერი ამ მიმართულებით, რომ კრიტიკული თეორიიდან ფემინისტურ თეორიამდე მივედი, თუკი იმას გავითვალისწინებთ, რომ თავს ფემინისტად მივიჩნევდი და ადრეული ასაკიდან ასეთი გულმხურვალე ფემინისტი ვიყავი? ვფიქრობ, მხოლოდ გარკვეულ დონემდე შემეძლო ფემინიზმის აღქმა და მიღება. ვფიქრობდი, რომ ფილოსოფოსობა, ან რეალობის შესახებ შეკითხვების დასმა, ფემინისტური საქმიანობა არ იყო: რომ ფემინიზმი რაღაც კონკრეტულს მიემართებოდა და არა - ზოგადს, შედარებითს, ან უნივერსალურს. რომ ფემინიზმით სექსუალური ძალადობის, უთანასწორობისა და უსამართლობის ეჭვქვეშ დაყენება შეიძლებოდა და არა რეალობის, როგორც ასეთის გამოწვევის წინაშე დაყენება. არ მესმოდა, რომ ფემინიზმი უნივერსალურის გამოწვევის გზა იყო. არ ვაფასებდი იმას, თუ როგორაა სექსიზმთან შეწინააღმდეგება ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი გზა დაშვებების საპასუხოდ და იმის გასაგებად, როგორ იწარმოება ეს დაშვებები.

ფემინისტურმა თეორიამ მასწავლა, რომ უნივერსალური [ჭეშმარიტება] უნდა განადგურდეს. ფემინისტურმა თეორიამ მიმახვედრა, რომ რეალობა, როგორც წესი, სხვების დრომოჭმული წარმოდგენებია. ამდენად, თუკი წიგნის შესავალ ნაწილში მივუთითე, რომ ფემინისტური თეორიაა ის, რასაც საკლასო ოთახამდე მიჰყავხარ, შეიძლება აღვნიშნოთ, რომ ფემინისტური თეორია შეიძლება გახდეს ის, რაც აქედან გასვლაში დაგვეხმარება. აქ იმას ვგულისხმობ, რომ ვფიქრობდი, თეორიის კურსზე მინდოდა ყოფნა. ფემინისტურმა თეორიამ კი მიმახვედრა, რომ ეს ასე არ იყო. ფემინიზმი გახდა ჩემი თეორიის კურსი.

ჩვენ ასევე ვსწავლობთ: სექსიზმს, ან რასიზმს ამ კონტექსტში როგორც დავახასიათებთ, სხვა კონტექსტში ამან შეიძლება მისი უგულებელყოფა გამოიწვიოს. მდებარეობა შეიძლება გამარტივება აღმოჩნდეს. ფემინისტად გახდომა იმის მიხვედრის პროცესს გულისხმობს, რის წინააღმდეგაც იბრძვი, არ შეიძლება ერთ ობიექტამდე, ან ნივთამდე დაიყვანებოდეს (ასე რომ იყოს, მაშინ ცხოვრების გაგრძელებისთვის მისი უბრალოდ თავიდან მოშორებაც საკმარისი იქნებოდა). სექსიზმის აღიარების პროცესი მარტივი, ან გაუცნობიერებელი არ ყოფილა. რამდენიმე წარუმატებელი მცდელობა მქონდა, იმის გამო, რომ ბევრ რამეს არ ვეთანხმებოდი: ფემინიზმის მიღება მხოლოდ თანდათან  შემეძლო, რადგან, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ეს იმის აღიარებას გულისხმობდა, რომ მომატყუეს. თავი შეიძლება სულელად იგრძნო, რადგან წარსულში რაღაცებს უფრო ცხადად ვერ ხედავდი. საკუთარი თავისა და მოვლენების კონკრეტული ვერსიები  უნდა დაივიწყო. და იქნებ, უნდა გავიხსენოთ, როგორი რთულია იმის აღიარება, რომ სამყაროში შენი სხეულის გამო შენი ადგილი არ მოიძებნება. არ მინდოდა, ფემინიზმი ყველგან ყოფილიყო, რადგან ამ შეზღუდვებთან გამკლავების სურვილი არ მქონდა. ისეთ ადგილებში წასვლა მინდოდა, სადაც ჩემს სხეულს უკან მოვიტოვებდი.

როცა რაღაცების ერთმანეთთან დაკავშირებას იწყებ, ეს ჯადოსნური შეგრძნებაა: სიცხადის მომენტი, როცა ბუნდოვან რაღაცებს ნათელი მოეფინება, როცა საგნები თავის ადგილს უბრუნდებიან. უცებ სამყაროს ხელახლა ხედავ: სიცხადე ჯადოსნური შეიძლება იყოს. ჩემთვის ფემინისტური თეორიის კითხვა უწყვეტი სიცხადის მომენტებისგან შედგებოდა. მოგვიანებით, ჩემთვის ქალთა კვლევების სწავლება დიდი ნეტარება გახდა, როცა უკვე სხვა ადამიანების სიცხადის მომენტების მონაწილე გავხდი: როგორ ისმოდა ის; როგორი მნიშვნელოვანი იყო, რომ ის სხვებსაც გაეგოთ.

ფემინიზმის აღმოჩენა გამაძლიერებელი შეიძლება აღმოჩნდეს, რადგანაც ის წარსულთან ხელახლა დაკავშირების გზაა. ის პირადია. ეჭვის გარეშე: ის პირადია. პირადი სტრუქტურულია. ვისწავლე, რომ სტრუქტურამ შეიძლება გავნოს. სტრუქტურამ შეიძლება ზიანი მოგაყენოს. ცალკეულ კაცს, რომელიც შენს საზღვარს არღვევს, ამის უფლება ენიჭება: ეს არის სტრუქტურა. მისი ძალადობა მართლდება, როგორც ბუნებრივი და გარდაუვალი: ეს სტრუქტურაა. მის ძალადობაზე გოგოს ეკისრება პასუხისმგებლობა: ეს სტრუქტურაა. პოლიციელი, რომელიც ოჯახისგან შემოსულ ზარს არაფრად აგდებს: ეს სტრუქტურაა. მოსამართლე, რომელიც ქალის ჩაცმულობას განიხილავს: ეს სტრუქტურაა. სტრუქტურა მოწყობაა, წესრიგია, შენობაა, მობილიზებაა.

სტრუქტურა იმისთვის გვჭირდება, რომ მან სტრუქტურის არსებობა დაადასტუროს. ძალადობის შემთხვევების ჩამონათვალის შექმნა ფემინისტური ნაკრების შექმნას გულისხმობს. ვფიქრობ, ერთ-ერთი მიზეზი, რის გამოც პროექტს, „ყოველდღიური სექსიზმი“, ასე მნიშვნელოვნად და შთამბეჭდავად მივიჩნევ, არის ის, რომ მისი საშუალებით ვხედავთ, რომ სექსიზმის კატეგორიზება კოლექტიური პროექტია.[3]  პროექტი ვირტუალური სივრცის შექმნას მოიცავს, რომელშიც ჩვენ სექსიზმის, სექსუალური ძალადობის, ან სექსუალური შევიწროების პირად გამოცდილებებს მოვათავსებთ და იმას ვაჩვენებთ, რაც ვიცით: რომ ესა თუ ის შემთხვევა არ არის იზოლირებული, არამედ, მოვლენების სერიის ნაწილია: მოვლენათა სერია, როგორც სტრუქტურა. ამ ბოლოდროინდელმა ფემინისტურმა სტრატეგიებმა მეორე ტალღის ფემინიზმის ძირითადი ასპექტები გააცოცხლა; ჩვენ აღორძინების ხანაში ვიმყოფებით, რადგან ის პროცესები ჯერ კიდევ არ დასრულებულა. ცნობიერების ამაღლებაც ამას შეეხებოდა: ფემინისტური თეორიის ჩამოყალიბებას, რომელიც პირად ნარატივებს სხვა ნარატივებთან აკავშირებდა, ჩემს გამოცდილებას სხვათა გამოცდილებებთან. სექსიზმის მასშტაბების გადმოცემა რომ შევძლოთ, დეპოზიტური სისტემა გვჭირდება. როცა ამ გამოცდილებების გაზიარების სივრცე არსებობს - და ფემინიზმი ქალებისთვის სივრცეების დათმობას ნიშნავს - თეორიები ჩნდება, „წვეთ-წვეთი“ მდინარედ იქცევა. ეს მილის გახსნას ჰგავს, შეკავებული წყლის გამოშვებას. ფემინიზმი: წნევის სარქვლის მოშვებაა.

ფემინიზმს შეუძლია არა მხოლოდ საკუთარ წარსულთან დაგვაკავშიროს, არამედ - ჩვენს სხეულთანაც დაგვაბრუნოს. იქნებ, დროთა განმავლობაში, როცა გაიაზრებ, როგორ იზღუდავდი თავს, მეტი სივრცე დაიკავო, შესაძლებლობები გაიფართოო.  ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ამისთვის პირადი გადაწყვეტილება კმარა. სხეულს რომ დაუბრუნდე, ნაკლებად დამფრთხალი რომ იყო, თავდაჯერება რომ მოიპოვო, ამას დრო სჭირდება. ფემინიზმი პროცესია, რომელიც საკუთარ სხეულში სხვაგვარად ცხოვრებას გვასწავლის. შესაძლოა, რაღაცებთან შეჯახების ნება დავრთოთ საკუთარ თავს, მოსალოდნელი ძალადობის გამო უკან არ დავიხიოთ. რა თქმა უნდა, რთულ რამეზე ვსაუბრობ. ვაჩვენებ, როგორ შეიძლება პრობლემის გადაჭრის გზებმა ის დაბრკოლებები წარმოშვას, რომელთან გამკლავებაც გვსურს. ჩვენთვის ნათელია, რომ ძალადობის გადაჭრაზე პასუხისმგებელნი არ ვართ. სამყაროს მიმართ ჩვენი დამოკიდებულება ვერ შეცვლის ამ სამყაროს. და მაინც, როცა უკან არ დავიხევთ, როცა სივრცეს არ დავთმობთ, როცა მეტი ადგილის დაკავებას განვიზრახავთ, მოთხოვნებს აღარ მივაქცევთ ყურადღებას. იმისთვის, რათა ყველაფერი გაიაზრო, მოთხოვნა არასწორად უნდა მიიჩნიო - მოთხოვნა, რომელიც რაღაც უსამართლოს სამართლიანად წარმოაჩენს. ამიტომაც, გასაკვირი არ არის, რომ ფემინისტად გახდომა ნიშნავს, მცდარად აღგიქვან. ამაზე მოგვიანებით ვისაუბრებ.

როგორც კი ჩვენი თავის ხელახლა აღმოჩენას ვიწყებთ, საკუთარ თავზე ბევრად მეტს ვპოულობთ. ფემინიზმი გიშვებს, საშუალებას გაძლევს, ნაცნობ ადგილებს ხელახლა ესტუმრო. უსამართლობაზე ფიქრი სამყაროზე დაგვაფიქრებს. ჩვენ ბევრ რამეზე თვალის დახუჭვა გვასწავლეს. წინააღმდეგობას როცა შევწყვეტთ, ფიქრებს გასაქანს მივცემთ, სამყარო წყლით დაიფარება. ფემინიზმიც ასეთი წალეკვის გამოცდილება შეიძლება გახდეს: ერთ წაკითხულ წიგნს მომდევნო მოსდევს, გზა, რომელსაც ფემინიზმამდე, უფრო და უფრო მეტ ფემინიზმამდე მიჰყავხარ, ახალი სიტყვები, ცნებები, არგუმენტები, მოდელები: პატრიარქატი, ფალოცენტრიზმი, გაუპატიურების კულტურა, სქესი-გენდერის სისტემა. ფემინიზმის პოვნა იმის აღმოჩენაა, რომ ფემინისტებმა უკვე სხვადასხვა გზით სცადეს, შენი გამოცდილებები აეხსნათ. მანამ, სანამ ისინი თავს გადაგხდებოდა. სხვებთან სწორედ ის გამოცდილებები დაგაკავშირებს, რომლებმაც თავი მარტო გაგრძნობინა. ჩვენ ჯერ კიდევ უნდა გავაანალიზოთ: ზოგი პერსპექტივა შენთან უფრო ახლოსაა, ვიდრე სხვები. მაგრამ ის შეგრძნება მუდამ მემახსოვრება; განცდა იმისა, რომ არსებობენ სხვებიც, რომლებიც შენნაირად არიან, რომ მარტო არ ხარ, რომ მარტო არასოდეს ყოფილხარ. შენი პირადი და კომპლექსური ისტორია უკვე დაწერილი და გაზიარებულია. ფემინისტური წიგნების წაკითხვა ჩემთვის მეგობრების შეძენას ჰგავს და იმის გაცნობიერებას, რომ სხვებსაც ეს გზა გამოუვლიათ.

თუკი ისევ გრძნობ ტკივილს, იმედგაცრუებას, ბრაზს, მაშინაც, თუ ეს გრძნობები მათთვის მეტი ყურადღების დათმობით უფრო ძლიერდება, ისინი სხვა მიმართულებას იძენენ.  ცოდნა ამ მიმართულების მიღწევის საშუალებაა. შენი შეგრძნებები არც რომელიმე უცხოსკენ არის მიმართული, რომელმაც გავნო (და არა მარტო), არც საკუთარი თავის მიმართ, ამის საშუალება რომ მიეცი (ან მხოლოდ ამის არა). არამედ, სამყაროს მიმართ, რომელიც ამ ძალადობას მისი გამართლებით კვლავ და კვლავ ინარჩუნებს.

პრობლემები, რომელთაც სახელები დაერქვა

ფემინისტური ცნობიერება ის გადამრთველი შეიძლება იყოს, რომელიც ჩართულია. მისი გამორთვა არაფემინისტურ სამყაროში გადარჩენის გზა შეიძლება იყოს. ცნობიერება ფემინისტურია მაშინ, როცა ჩართვის ღილაკი საწყის პოზიციაშია. ის მუდამ ჩართული იქნება, სანამ არ გამორთავ. იქნებ, ეს განსხვავდება ჩვეულებრივი მდგომარეობისგან - სადაც ჩართვისთვის გადართვაა საჭირო. გასაკვირი არ არის: ეს ალბათ დამღლელია. შეიძლება მოგეჩვენოს, რომ სექსიზმისა და რასიზმის აღქმა ისევე დამღლელია, ან უფრო მეტადაც კი, ვიდრე თავად მათი გამოცდილება: ბოლოს და ბოლოს, სწორედ ეს აღქმა აქცევს ყველაფერს რეალობად. და ზოგჯერ სასიამოვნო შეიძლება იყოს ფიქრი: უფრო მარტივი იქნებოდა, სექსიზმისა და რასიზმის შემჩნევა რომ არ შემეძლოს. რაღაცებზე თვალის დახუჭვა რომ შემეძლოს, გაცილებით გამიადვილდებოდა. პირადად მე, არ მიმაჩნია, რომ ეს უბრალო არჩევანია. და არც იმას ვფიქრობ, რომ ამის არჩევანი ყოველთვის გვაქვს: რადგან უკვე აღიარე რეალობა, ახლა თვალის დახუჭვა ნიშნავს, რომ შენს თავზე თქვა უარი - პიროვნებაზე, რადაც იქეცი. ვფიქრობ, ეს პირობას ჰგავს: როცა იმ ადამიანად ჩამოყალიბდი, რომელიც სექსიზმსა და რასიზმს აღიარებს, ძალიან რთულია, ის აღარ იყო.

თუკი სამყაროსთვის თვალის არიდებას გვასწავლიან, მაშინ მისი დანახვა და შემჩნევა პოლიტიკური ძალისხმევის სახე ხდება. რის უგულებელყოფას ვსწავლობთ? ვცდილობთ, ზოგის ტანჯვა არ შევამჩნიოთ. ასე, მაგალითად, თუ ვინმე ისეთი იტანჯება, ვინც უცხოდ ითვლება, ეს მხოლოდ მსუბუქად აისახება ჩვენს ცნობიერებაზე. სინამდვილეში, ეს უცხოს ხატის შექმნის კიდევ ერთი გზაა: უცნობები მხოლოდ ისინი არ არიან, ვისაც ვერ ვცნობთ, არამედ ისინი, ვისაც უცნობებად ვაცხადებთ, არა მხოლოდ ისინი, ვისზეც არ იცი, არამედ ისინი, ვინც არ უნდა იცოდე. შეიძლება ბავშვობაში გასწავლეს, რომ ქუჩაში უსახლკარო ადამიანებისთვის თვალი აგერიდებინა, რომ არა მხოლოდ მათი ტანჯვა, არამედ მათი არსებობაც არ უნდა შეგემჩნია. მათ შენთან საერთო არაფერი აქვთ. სწრაფად, გზა განაგრძე. ჩვენ მხოლოდ იმას არ გვასწავლიან, ვისი ტკივილი უნდა შეგვეხოს და როგორ. ჩვენ მეგობრებისა და უცხოს ერთმანეთისგან გამიჯვნას ვცდილობთ. ადამიანების განსხვავებას მათი მნიშვნელობის მიხედვით. ეს განსხვავება ძალადობას ეფუძნება და ის ძალადობის საშუალებითაა გამყარებული. ჩვენ ვსწავლობთ, რომ ყურადღება არ მივაქციოთ იმას, რაც ჩვენ მიერ დაკავებულ სივრცეს უახლოვდება. როცა ამას სწავლობ, ვერც ამ ადამიანებს ამჩნევ.

თუკი თავის არიდება გვასწავლეს, უკან მობრუნებაც უნდა ვისწავლოთ. ოდრი ლორდი იმის გააზრებაში დამეხმარა, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია იმ პოლიტიკურად რთულ სიტუაციაში ჩართვა, რომელიც შეიძლება სხვა ადამიანს უკავშირდებოდეს. მაშინაც კი, თუ ვგრძნობთ, რომ ეს ჩვენს ცხოვრებას გაართულებს. ლორდი გვასწავლის, რომ ზოგიერთ სირთულესთან - როცა ჩვენი სხეულის გამო სამყაროს პირისპირ აღმოვჩნდებით ხოლმე - გამკლავება მისი უშუალო გამოცდილების მომენტში გამოწვევას წარმოადგენს. ოდრი ლორდი ნაშრომში, „აუტსაიდერი და“ რასიზმისა და სექსიზმის ცნებებს „ზრდასრულ სიტყვებად“ მოიხსენიებს (1984a, 152). რასიზმსა და სექსიზმს იქამდე ვეჯახებით, სანამ ჩვენი გამოცდილების ახსნაში კონკრეტული სიტყვები გვეხმარებიან. სიტყვები გამოცდილებების გააზრების საშუალებას გვაძლევს; ისინი მოვლენის შემდეგ მასთან გამკლავების გზაა. წარსულის გახსენებით ჩვენივე გარდაქმნის მოწმენი ვხდებით. სექსიზმი და რასიზმი: თუკი ეს ის პრობლემებია, რომელთაც სახელები დავარქვით, მაშინ ეს სახელდებები პრობლემებს დროში ვერ ეწევიან.

პრობლემებისთვის სახელების დარქმევას მნიშვნელოვანი ეფექტი შეიძლება ჰქონდეს. სახელდება სანამ მოხდებოდა, პრობლემაზე მითითება რთული იყო. სიტყვებს ინსტრუმენტებივით ვიყენებთ პირად ისტორიებთან მისაბრუნებლად; ჩვენ წარსულზე ვმუშაობთ. ჩემი სამყაროს ჩამოყალიბებაში რასისა და რასიზმის გავლენაზე სასაუბროდ დიდი დრო დამჭირდა. შავკანიანთა და ფერადკანიანთა ფემინისტურმა სწავლებამ ჩემი წარსულის გადახედვის, მისი დაკავების საშუალება მომცა. მე ავსტრალიაში, ძალიან თეთრ სამეზობლოში გავიზარდე. ძალიან თეთრ სკოლაში დავდიოდი (არის კი რაიმე ძალიან „ძალიან“ სითეთრეში? საინტერესოა). იქ მხოლოდ რამდენიმე ფერადკანიანი ვსწავლობდით. მიუხედავად იმისა, რომ რაღაც უნდა მოგვემოქმედა, არ ვიცოდით, როგორ გამოგვენახა გზა ერთმანეთთან დასაკავშირებლად. მე თეთრკანიანი, ინგლისელი დედა და ყავისფერკანიანი, პაკისტანელი მამა მყავდა, რომელმაც, რაღაცნაირად დაივიწყა საკუთარი წარსული, რათა ჩვენთვის, ბავშვებისთვის ახალ სამყაროში ცხოვრების შესაძლებლობა მოეცა.[4] ჩვენ პაკისტანელი მეგობრები არ გვყავდა, თუმცა პერიოდულად ვსტუმრობდით პაკისტანს და ზოგჯერ ჩვენი მამიდებიც გვესტუმრებოდნენ ხოლმე. თუმცა ეს იშვიათად ხდებოდა, თითქოს, არაფერი ხელმოსაჭიდი ამ მხრივ არ იყო. მე ყავისფერკანიანი ვიყავი, აშკარად განვსხვავდებოდი სხვებისაგან, თუმცა ამ განსხვავების ახსნა არანაირი არგუმენტით არ შემეძლო. არც იმის აღქმა მქონდა, საიდან მოდიოდა ეს განსხვავება, ან საიდან მოვდიოდი მე. ხშირად უსიამოვნო განცდა მეუფლებოდა, თითქოს უსამართლოდ მექცეოდნენ, მაგრამ არ ვიცოდი, რა მჭირდა. რაღაც რიგზე ვერ იყო. ამ რაღაცისთვის სიტყვები როგორ გამომენახა? 

სანამ ამ სიტყვებს ვიპოვიდი, სახლი უნდა დამეტოვებინა. უნდა წავსულიყავი, რათა ისევ დავბრუნებულიყავი. სადოქტორო ნაშრომს ვწერდი სუბიექტურობაზე. მაგალითი მჭირდებოდა. მახსოვს, როგორ მოვათვალიერე ოთახი, თითქოს რაღაცას ვეძებდი, რაც ჩემი შთაგონების წყარო გახდებოდა. სახალისოა ამის გახსენება, რადგან მოგვიანებით ერთ საგანზე შევაჩერე მზერა: მაგიდა, რომელიც საბოლოოდ ჩემი მწერლობის თანამგზავრი გახდა (აჰმედი, 2006). როცა ირგვლივ მიმოვიხედე, ისევ გამახსენდა. თითქოს მოგონება თავისი ნებით შემოიჭრა აწმყოში. ამ შემოჭრისთვის მზად ვიყავი. ის შემთხვევა მომაგონდა, 14 წლისას ადელაიდეს ქუჩაზე, სახლის მახლობლად სეირნობისას რომ გადამხდა თავს. უცებ ჩემ გვერდით მანქანა გაჩერდა, ორი პოლიციელი იჯდა. პირველმა მკითხა, - „ადგილობრივი მკვიდრი ხარ?“ აღმოჩნდა, რომ ამ ადგილას ძარცვის შემთხვევა ხშირი იყო. რასიზმი: როგორ გადაიქცევა შეკითხვად მკვიდრ მოსახლესა და კრიმინალს შორის ასოციაცია. ამ ასოციაციას მოგვიანებით განვიხილავ. მერე მეორე პოლიციელმა სარკაზმით თქვა, „თუ უბრალოდ გარუჯულია?“ ხუმრობად ნათქვამი ეს სიტყვები მტრულ დამოკიდებულებას გამოხატავდა და, ამავე დროს, ჩემთვის შემაწუხებელი გამოცდილება იყო. ეს უცხოდ ქცევის შემთხვევა იყო, უცხოს, რომელიც არ არის აღიარებული, რომელიც იმ ადგილს არ ეკუთვნის, ვისი სიახლოვეც დანაშაულად, ან საფრთხედ აღიქმება. ამ ამბის გახსენებამ ბევრი ფიქრი ამიშალა. წვეთ-წვეთი მდინარედ იქცა.

სკოლაში პოლიცია მეგობრული იყო, მასწავლიდა, როგორ დამეცვა თავი უცხოებისგან და მათ მიმართ შიშს მინერგავდა. ქუჩის პოლიცია მტრულად იყო განწყობილი და მასწავლა, რომ უცხოდ ქცევა დამოკიდებულია იმაზე, როგორ მოგმართავენ. ჩვენ ამ განსხვავებიდან ვსწავლობთ: ჩემი პირველი გაკვეთილი მხოლოდ ქალობას კი არა, თეთრკანიანობასაც მიემართებოდა. თეთრი ქალის სხეული მყიფედ ითვლება, მას სხვების დაცვა სჭირდება. მეორე შემთხვევაში, მე თავად ვიყავი საფრთხე და არა მსხვერპლი. ყავისფერკანიანი სხეული მოწყვლადი ქალის სხეულად არ აღიქმება. პოლიციასთან ჩემი განსხვავებული გამოცდილებები აჩვენებს, რომ უცხო რასობრივად განსაზღვრული პერსონაჟია. რაც თავს გადამხდა, ნაწილობრივ დამოკიდებული იყო იმაზე, რამდენად მოვერგებოდი, ან არ მოვერგებოდი ამ პერსონაჟის მახასიათებლებს. იმას, თუ როგორ შევძელი ფეხზე წამოდგომა და როგორ უკავშირდებოდა ეს შესაძლებლობა კლასობრივ, ისევე, როგორც რასობრივ პრივილეგიას, მეხუთე თავში გიამბობთ. მაგრამ ახლა, მოდი, დავფიქრდეთ უცხოზე, როგორც რასობრივ პერსონაჟზე. უცხოს რასობრივი განსაზღვრა თავიდანვე ცხადი არაა; ბოლოს და ბოლოს გვასწავლიან, რომ უცხო შეიძლება ნებისმიერი იყოს. უცხოს შესახებ ჩემი მეხსიერება მეუბნებოდა, რომ ეს ფრაზა „შეიძლება ნებისმიერი იყოს“, ზოგიერთ სხეულს უფრო მეტად მიემართება, ვიდრე დანარჩენებს. გაჩერებენ, რადგან ჰგონიათ, რომ აბორიგენი ხარ. შეგიძლია, გზა განაგრძო, თუ თეთრკანიანად აღიქმები.

ფემინისტური და ანტირასისტული ცნობიერება არა მხოლოდ სიტყვების გამონახვას მოიაზრებს, არამედ, მათი საშუალებით, ძალადობის მიმართულების გარკვევასაც გულისხმობს: ძალადობა ზოგ სხეულებს უფრო მიემართება, ვიდრე სხვებს. პრობლემის სახელდებამ არა მარტო მოვლენის აღქმა შეიძლება შეგვიცვალოს, არამედ, ისიც განსაზღვროს, საერთოდ აღვიქვამთ, თუ არა მას. შესაძლოა, სახელების არქონა სირთულისგან თავის დაღწევის გზა იყოს, რომელიც ჩვენი უგულებელყოფის მიუხედავად, მაინც იარსებებს. პრობლემის სახელდებაზე უარის თქმა იმის იმედით, რომ ის გაქრება, ხშირად იმით სრულდება, რომ ის უბრალოდ სახელდების გარეშე რჩება. ამავე დროს, პრობლემისათვის სახელის დარქმევა სულაც არ ნიშნავს მის დაძლევას. სახელდება შეიძლება მის გამწვავებად აღიქმებოდეს; როცა გაფანტული ელემენტების შეკრებით რაიმე სოციალურ და ფიზიკურ სიმტკიცეს იძენს, ის ხელშესახები ხდება. სექსიზმისა და რასიზმის მატერიალიზება მათი გარე ფაქტორებად დანახვის საშუალებას გვაძლევს, ის, რაზეც  საუბარი და განხილვა სხვების მიერ და სხვებთან ერთად შეიძლება. შვება შეიძლება იგრძნო, როცა რაიმეზე მითითება შეგიძლია. სხვაგვარად, ალბათ მარტოობის და დაკარგულობის განცდა დაგეუფლება. ჩვენ სექსიზმთან და რასიზმთან გამკლავების განსხვავებული ტაქტიკები გვაქვს. ერთი-ერთი სირთულე ის არის, რომ ეს მიდგომები შეიძლება ეწინააღმდეგებოდეს ერთმანეთს. როდესაც პრობლემებს სახელებს ვარქმევთ, პრობლემად შეიძლება გადავიქცეთ მათთვის, ვინც თვალს ხუჭავს და საუბარს გაურბის. მოვლენების აღიარებით თავად შეიძლება გახდე პრობლემა.

ჩვენ წინაშე არსებული დაბრკოლებების აღსაწერად სიტყვები უნდა გამოვნახოთ. ფემინისტად გახდომა: სიტყვების გამონახვა. სექსიზმი კიდევ ერთი ასეთი სიტყვაა. ის ხშირად მოვლენის შემდგომ ჩნდება: ჩვენ უკან ვიხედებით და მომხდარს სექსიზმი შეგვიძლია ვუწოდოთ. თუ რაიმეზე იტყვი, რომ სექსისტურია, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ახალი რაღაც გამოიგონე, რაც აქამდე არ არსებობდა. სექსისტურია მოსაზრება, რომ თუ რამე სექსისტურად დაახასიათე, ესე იგი, ის სექსისტური თავად გახადე. თუმცა რაიმეს „სექსიზმად“ დახასიათებას თავისი შედეგები აქვს. ის ურთიერთობას ცვლის. სექსიზმის გარშემო არსებული დუმილის გამო, სწორედ ამ კავშირებისთვის ბრძოლა შეიძლება იყოს საჭირო: ქალებს ძვირად უჯდებათ სექსიზმზე საუბარი. რადგან, ბოლოს და ბოლოს, რაღაცის სექსიზმად სახელდება არ ნიშნავს მომხდარის დიდი სისტემის ნაწილად განხილვას (უარყოფა იმისა, რომ მომხდარი გამონაკლისი შემთხვევაა), არამედ, გულისხმობს იმის აღიარებას, რომ რაღაც ისეთი მოხდა, რაც უსამართლო და გაუმართლებელია. სექსიზმზე მინიშნება ჩვენი აღქმის და, შესაბამისად, ურთიერთობის ცვლილებას არ იწვევს. ამ აქტით დამატებითი ცვლილების საჭიროებაზე მივუთითებთ. როცა ვამბობთ, რომ „ეს სექსისტურია“, არა მხოლოდ მის მიუღებლობას გამოვხატავთ, არამედ, იმასაც, რომ ისეთი სამყარო არ გვინდა, რომელშიც ასეთი სიტყვები, ან ქცევა დასაშვები იქნება. ჩვენ ადამიანებს ვთხოვთ, შეიცვალონ და დაუშვებელი გახდეს ამ ფორმით საუბარი, ან ქცევა.

მხოლოდ ინდივიდები არა: საქმე ის არის, რომ ინდივიდები სექსისტურ კულტურაში მონაწილეობისთვის წახალისებულნი და დაჯილოდოებულნი არიან. ჯილდო შეიძლება თანატოლებისგან დადასტურებაში გამოიხატოს (სადაც წახალისება ჯგუფს საშუალებას აძლევს, სხვები თვითმარქვიებად მოიხსენიონ). მაგრამ სექსისტურ ქცევას ინსტიტუციებიც  უწყობენ ხელს და წაახალისებენ: ინსტიტუციური სექსიზმი. სექსუალური ხასიათის ხუმრობა ხშირადაა ინსტიტუციონალიზებული. შენ, შესაძლოა, მონაწილეობა მიიღო მასში, რადგანაც უარის თქმა ძვირად დაგიჯდება: პრობლემად იქცევი. გახდები პრობლემა, ის, ვისაც აგდებული დამოკიდებულება აქვს, ან დაძაბულია. მხოლოდ იმიტომ, რომ ამ ქცევაში არ მონაწილეობ, გაგრძნობინებენ, რომ შესაძლოა სხვების ქმედებებს აკონტროლებდე. შენი გადაწყვეტილება სხვების უარყოფად შეიძლება შეფასდეს, იმის მიუხედავად, თავად ფიქრობ თუ არა ამას. რაღაცაზე უარის თქმის გამო, განგსჯიან, რომ არასწორი გზა აირჩიე. როცა რამე ქცევას სექსიზმად, ან რასიზმად განვიხილავთ, მიაჩნიათ, რომ ვცდებით, თითქოს სხვების განზრახვებს, ან ქმედებებს სამართლიანად, ან სათანადოდ ვერ ვაფასებდეთ. „მე არაფერი მიგულისხმია“ - შეიძლება თქვან. სინამდვილეში, თუ სიტყვები, ან ქცევა არასწორად მიიჩნიე, გამოდის, რომ არა მხოლოდ შეცდი, არამედ სხვასაც უსამართლოდ მოექეცი. როცა სექსიზმსა და რასიზმზე საუბრობ, ეს ინდივიდის, ან ორგანიზაციის რეპუტაციის დაზიანებად აღიქმება. ამ ზიანის საკითხს მეექვსე თავში მივუბრუნდები, როცა აგურის კედლებს განვიხილავ.

ზოგჯერ შეიძლება ჩვენივე სიმშვიდისთვის, ყურადღება არ მივაქციოთ იმას, როგორ მოგვმართავენ. საკმაოდ დიდი ხნის წინ, როცა ისევ ავსტრალიაში ვცხოვრობდი, ერთმა ქალმა გამიზიარა, თუ როგორ მოექცნენ სამსახურის ინტერვიუზე. კაცმა მას წარმომავლობაზე დაუსვა კითხვა (ზოგიერთ ჩვენგანს მუდამ გვისვამენ ამ შეკითხვას, თითქოს ჩვენი არსებობა სათუო იყოს. ამ საკითხს მე-5 თავში განვიხილავ). იგი უპასუხებს. თავის ისტორიას უყვება. მას შერეული რასა აქვს. კაცი ამბობს, რომ ქალები, რომლებიც შერეულ რასას მიეკუთვნებიან, ლამაზები არიან. ამის მოსმენისას გავბრაზდი. თუმცა, ქალმა მხრები აიჩეჩა: მან თქვა, რომ ეს კომპლიმენტი იყო. მას ასე ასწავლეს. ვეჭვობ, ამ ამბის უკან რაღაც იმალება: ისტორია იმისა, როგორ ვხუჭავთ თვალებს რაღაცებზე. იმისთვის, რათა გზა გავაგრძელოთ. ჩვენ ხშირად გვიწევს შეგუება. მე რასიზმისა და სექსიზმის ტერმინებით აღვწერდი ქალის ეგზოტიკურ ობიექტად გადაქცევას. თუმცა ის ჩათვლიდა, რომ ეს თავსმოხვეული სიტყვებია, დავალდებულება, უარი ეთქვა არსებულ შესაძლებლობაზე, დაეთმო რაღაც, ისევ და ისევ.

ეს კომპლექსური სიტუაციებია: შენ შეგიძლია, გარკვეული სარგებელი ნახო სისტემასთან შეგუებით, რაც, მეორე მხრივ, თანასწორ პირობებში ცხოვრების დათმობას ნიშნავს. ვფიქრობ, ბევრი ქალისთვის სექსისტურ კულტურაში მონაწილეობის ნების გამოხატვა დათმობაზე წასვლაა, მაშინაც, თუკი ასე არ აღიქმება, რადგანაც ვისწავლეთ (წარსული გამოცდილებით, დაბრკოლებებთან შეჯახებით), რომ ნების არარსებობა საშიში შეიძლება იყოს. შენ რისკავ, რომ ყველა იმ სტრუქტურისგან გაუცხოვდე, რომელიც ინსტიტუციაში გადარჩენას უზრუნველყოფს, რომ აღარაფერი ვთქვათ წინსვლაზე. აქ შეგვიძლია აღვნიშნოთ: რაიმეს აღიარებას თუ გაურბიხარ, ეს მასთან გამკლავების, ან მასთან შეგუების გზა შეიძლება იყოს. აღიარება, როგორც დანებების ფორმაც კი.

ზოგჯერ სექსიზმისა და რასიზმის ულმობელობას რომ გავუმკლავდეთ, მასზე თვალები უნდა დავხუჭოთ, სახელი არ დავარქვათ მას, არ ჩავთვალოთ, რომ ჩვენი სხეული შეურაცხყვეს; ვიფიქროთ, რომ ძალადობა ჩვეულებრივი ცხოვრების ნაწილია. ეს ფატალიზმი საკუთარ რწმენად აქციო. ხანდახან: უნდა ვისწავლოთ, როგორ არ დავხუჭოთ თვალები; კარგად ვიცოდეთ, რომ უმოქმედობა ზედმეტ ხმაურად შეიძლება ჩაგვითვალონ. როდესაც ისეთი სიტყვების გამოყენებას ვიწყებთ, როგორიც სექსიზმი და რასიზმია (რომლებიც კიდევ უფრო ნამდვილს ხდის იმას, რის არშემჩნევასაც გვასწავლიან), მოსალოდნელ საფრთხეს ვგრძნობთ. ტკივილსა და განსჯას ველით. წიგნის მესამე ნაწილი ფემინისტური ცხოვრების, ფემინისტებად ყოფნის შედეგებზე მოგითხრობთ. ფემინისტებზე, რომელთაც პრობლემების სახელდება სურთ. მაგრამ მინდა, აქვე მოვემზადო და ყურადღება სიხარულის ჩამშხამებლის პერსონაჟზე გადავიტანო. იგი (საკმაოდ მოუთმენლად) ელოდა ჩვენთან საუბარს. 

პრობლემად ქცევა

როგორც უკვე აღვნიშნე, როცა რამეზე ამბობ, რომ სექსისტური, ან რასისტულია, მას უფრო ხელშესახებს ხდი. სხვასთან მასზე საუბარი მარტივდება. თუმცა, ვისაც არ აქვს სექსიზმისა და რასიზმის განცდა, მათთან ამ საკითხის წინ წამოწევა რასიზმისა და სექსიზმის გამოგონებას გულისხმობს.

პრობლემის გამოაშკარავებით პრობლემას წარმოქმნი.

ამიტომ, შეიძლება ჩაითვალოს, რომ პრობლემა გაქრება, თუ მასზე საუბარს შეწყვეტ, ან სიტუაციას გაეცლები. ფემინისტებს მაშინვე ადანაშაულებენ სენსაციურობაში, როგორც კი სექსიზმსა და რასიზმზე საუბარს წამოიწყებს, თითქოს ამბავს შთაბეჭდილების შესაქმნელად აზვიადებდეს.[5] უჟმური ფემინისტი სენსაციურ პერსონაჟად გვევლინება. თითქოს მისი განზრახვა საფრთხის შექმნა იყოს, საკუთარი უბედურების გამო სხვების ბედნიერებისთვის ხელის შეშლა. ბედნიერებისა და უბედურების საკითხს მეორე თავში მივუბრუნდები. მაგრამ დააკვირდით, როგორ იწყებს არსებობას ფემინისტი სიხარულის ჩამშხამებელი, როგორც ანტიფემინისტური პერსონაჟი: ჩვენ მას საკუთარი მიზნების მიხედვით გარდავქმნით.

უჟმური ფემინისტის პერსონაჟთან მიბრუნებით, ჩემი ფემინისტად გახდომის ისტორიას ხელახლა მოვყვები. ამ ამბავს მაგიდით დავიწყებ. ოჯახი სუფრის გარშემო იკრიბება.[6] ჩვენ მუდამ ერთსა და იმავე ადგილას ვსხედვართ: მამაჩემი ერთ ბოლოში, მე მეორე ბოლოში, ჩემი დები ერთ მხარეს და დედა - მეორე მხარეს. ყოველთვის ასე ვსხდებით, თითქოს იმაზე მეტი გვჭირდება, ვიდრე უბრალოდ ჩვენი ადგილი. თავაზიანად ვსაუბრობთ, აქ მხოლოდ გარკვეულ თემებზე ლაპარაკი შეიძლება. რომელიღაც ისეთ რამეს ამბობს, რაც, შენი აზრით, პრობლემურია. თავიდან ცდილობ, არაფერი თქვა, მაგრამ ის საუბარს განაგრძობს. შეიძლება უპასუხო, ალბათ ფრთხილობ. შენ ხსნი, თუ რატომ ფიქრობ, რომ რაღაც პრობლემური თქვეს. წყნარად საუბრობ, მაგრამ თანდათან ღელვას იწყებ. იმედგაცრუებას გრძნობ, რომ ვიღაც შენი აღელვების მიზეზი გახდა. აქ ჩნდება უჟმური ფემინისტი: მას საუბარში აღელვება ეტყობა. აქ ვჩნდები მე. ეს ჩემი ისტორიაა: აღელვებული.

როცა ფემინისტი საუბრობს, როგორც არ უნდა საუბრობდეს, ძირითადად, თავად აღიქმება კამათის მიზეზად. ის კომუნიკაციის მშვიდ დინებას აჩერებს. ყველაფერი იძაბება. შეგვიძლია დავაკვირდეთ იმას, რაც ამ დინამიკაში არ ჩანს. პრობლემა მხოლოდ მისი სათქმელის შინაარსი არ არის. იგი იმაზე მეტს აკეთებს, ვიდრე რაღაც არასწორის თქმაა: იგი რაღაცის, ოჯახის, ზოგიერთი ჩვენგანის, ან სხვის მიღწევას, წარმატებას უშლის ხელს - რაც იმ დუმილს ეფუძნება. ეს ერთიანობა რომ შეინარჩუნო, იმდენ რამეზე უნდა დუმდე, იმდენი რამ არ უნდა გააკეთო, არ იყო. და მაინც, იგი განზრახ იქცევა ასე. მისი აღელვების მიზეზი, საბოლოოდ ის არის, რომ ვიღაცამ ააღელვა. ოჯახი მისი შეწუხების, მოუსვენრობის მომსწრეა. შეხედე, შეხედე, როგორ მოუსვენრადაა! ოჯახის დაძაბულობაში მისი დადანაშაულება კიდევ ერთი გზაა იმისთვის, რათა ილუზია შენარჩუნდეს - რომ მის გარეშე ოჯახის ცხოვრება ერთიანი, ჰარმონიული იქნებოდა. ვფიქრობ, ვინც საოჯახო სუფრასთან უჟმურები ვყოფილვართ, ალბათ ეს უკვე გამოგვიცდია; რამდენად სასარგებლოდ ვიკავებთ ცუდ ქცევას და უთანხმოებას.[7]

როცა ვსაუბრობთ, თვალებს ატრიალებენ, თითქოსდა ამბობენ, ჰო, რა თქმა უნდა, ამას იტყოდი. ეს გამოცდილებები ერთი ფორმულით შეიძლება გამოვხატოთ:

თვალების ტრიალი = ფემინისტურ პედაგოგიკას.

თვალებს თითქოს ყველგან ატრიალებენ, სადაც არ უნდა წახვიდე, რასაც არ უნდა ამბობდე. საერთოდაც, არაფრის თქმა არ გჭირდება, ისე იწყებს თვალები ტრიალს. შეიძლება, მოგეჩვენოს, რომ ეს აქტი კოლექტიური გაღიზიანების გამოხატულებაა, რადგან შენ ფემინისტი ხარ.

ფემინისტად ქცევა ხშირად იმ მდგომარეობაში ყოფნას გულისხმობს, რომელიც რადგან-ის მიხედვითაა განმტკიცებული. ის ამას ამბობს, რადგან ფემინისტია. ან, უფრო მკვეთრად რომ ვთქვათ, ის მხოლოდ იმიტომ ამბობს ამას, რადგან ფემინისტია. შესავალში აღვწერე, როგორ აყალიბებს ფემინიზმის პრაქტიკა ჩვენს ფემინისტურ მიდრეკილებებს (გარდაიქმნე ისეთ ადამიანად, რომელიც სექსიზმსა და რასიზმზე საუბრისთვის მზადაა). ახლა ვხედავთ, როგორ უარყოფენ, ან ეწინააღმდეგებიან ფემინიზმს, როგორც უბრალოდ პირად მიდრეკილებას. თითქოს ის [ფემინისტი] რაღაცის წინააღმდეგია მხოლოდ იმიტომ, რომ იგი უბრალოდ უხეშია. ან იმიტომ არ ეთანხმება რაიმეს, რომ წინააღმდეგობრივი ხასიათი აქვს. ფემინისტებს იმის გამო განსჯიან, რომ მათ თითქოს თავშეკავება არ შეეძლოთ, თითქოს იყო ფემინისტი, ავტომატურ რეჟიმში მუშაობას გულისხმობს.[8] ფემინიზმს ყოველდღიურობაში ჩართულობის ნაცვლად, მისგან დისტანცირებად აღიქვამენ. ჩვენ იმაზე ვსაუბრობთ, თუ როგორ გაირიყებიან ფემინისტები მათი ან - აქტიურობის გამო. როგორ არის ფემინისტების ისტორიები გაუფასურებული, რადგან საუბარი გაზვიადებად აღიქმება.

შეგვიძლია, ვაღიაროთ, რომ ის შეგრძნებები, რომელთაც ფემინიზმამდე მივყავართ, ხშირად იგივე შეგრძნებებია, რომლებიც ფემინიზმს თან სდევს. ფემინიზმით გრძნობ უსამართლობებს; გრძნობ, რომ შენი ბრალი არ არის. მაგრამ როდესაც უსამართლობაზე საუბარს იწყებ, ისევ არასწორი აღმოჩნდები. უსამართლობის განცდა შეიძლება გამძაფრდეს: გრძნობ, რომ არასწორად აღგიქვამენ მხოლოდ და მხოლოდ იმის გამო, რომ რაღაც მიუღებელზე მიანიშნე. როგორი გულდასაწყვეტია! შემდეგ შენი იმედგაცრუება იმის მტკიცებულებად შეიძლება ჩაითვალოს, რომ გულაცრუებული ხარ, რომ იმედგაცრუება გალაპარაკებს. დამთრგუნველია, როცა გულდაწყვეტილად გხედავენ; შეიძლება იმაზე გაბრაზდე, რომ გაღიზიანებულად აღგიქვან. ან, თუკი რაიმემ გაგაბრაზა და ბრაზიან ადამიანად ჩაგთვალეს (ან, გაბრაზებულ შავკანიან ფემინისტად, ან ფერადკანიან გაბრაზებულ ქალად), მაშინ ვეღარ გრძნობ ამ განაწყენებას, რამაც შეიძლება კიდევ უფრო გაგაბრაზოს. თუკი ფემინიზმი ჩვენი ემოციების მოძრაობას სხვა საგნებისკენ მიმართავს, ჩვენი ემოციები მათ ობიექტად შეიძლება იქცეს. ჩვენ გვახასიათებენ, როგორც ემოციურებს, რაც საკმარისია იმისთვის, რომ ემოციური გახდე.

შემდეგ, რა თქმა უნდა, გვარწმუნებენ, რომ ის, რასაც ვაკრიტიკებთ, კრიტიკას, ან ჩვენს შეფასებას არ იმსახურებს. მაგონდება, ერთხელ ოჯახთან ერთად სუფრაზე ვსაუბრობდით ფილმზე, „კრამერი კრამერის წინააღმდეგ“. მახსოვს, როგორ გამოვთქვი აზრი, რომ ფილმში დედა დემონიზებული იყო. რთულია, როცა ფემინიზმი გაინტერესებს, ეს ფემინისტური თვალსაზრისი არ გამოხატო. და შემდეგ: ხმაური, ხმაური! „კარგი, ჰო, არ შეგიძლია, უბრალოდ გვაცადო ამ მშვენიერი ფილმის ყურება?“; „ხომ ხედავ, როგორი განსაკუთრებული ურთიერთობა აქვს მამა-შვილს, ის კი როგორი სასტიკია“, „შენ ყოველთვის პრობლემებს როგორ ეძებ“, და ასე შემდეგ. ფემინისტები: პრობლემებს ეძებენ. თითქოს ეს პრობლემები არ არსებობდეს, სანამ მათზე არ მიუთითებ. თითქოს ისინი აღნიშვნით ჩნდებიან.

ჩვენ ვიქცევით პრობლემად, როცა პრობლემას აღვწერთ.

ერთხელ, მაგიდასთან სიხარულის ჩაშხამების მომენტებიდან ბევრად უფრო გვიან, ჩემს დასთან და მის (მოგვიანებით) პარტნიორთან ერთად ვვახშმობდი. მან მკვიდრ მოსახლეობაზე წამოიწყო საუბარი; როგორ გაღიზიანდნენ ისინი, როცა სამხედროები მათთვის წმინდა ქვას შეეხნენ. მისი დამოკიდებულება ძალიან შეურაცხმყოფელი ჩანდა. მე პასუხი გავეცი. შეიძლება სიტყვა რასიზმი ვახსენე, ზუსტად არ მახსოვს, თუმცა, გონებაში მიტრიალებდა. რასიზმი ჩემს გონებაში ჩასაფრებული იყო, რადგანაც რასიზმი ოთახში იგრძნობოდა. ის გაბრაზდა, თუმცა ისეთი ბრაზი იყო, სიჩუმეში და მზერაში რომ გამოიხატება. მთელი ვახშამი მკაცრი სახით იჯდა და საჭმელისთვის ხელიც არ დაუკარებია. მიმტანები მაგიდასთან ნერვიულად ტრიალებდნენ. ჩვენ მორიდებით ვსაუბრობდით მის გარემოცვაში. როცა მეორე დილას გავიღვიძე, დედამ დამირეკა, მიიჩნია, რომ მადა დავუკარგე მას. ნეტავ ოდესმე თუ ისწავლი - მესმოდა ყურმილში გამოუთქმელი სიტყვები.

საწყალი ის.

საზიზღარი.

მაგიდასთან სიხარულის ჩაშხამების მომენტები ისევ მახსენდებოდა და კანზე დამწვრობის შეგრძნებას მიტოვებდა. ის, ვინც სხვა ადამიანებს მადას აკარგვინებს. შენ გრძნობ, რომ უსამართლობის სახელდებას უსამართლობა მოსდევს. კიდევ ერთი ჩაშლილი ვახშამი. იმდენი ვახშამი ჩაიშალა. ეს წყალდიდობა: ის ხდება. ის კვლავ ხდება. ცუდის შეგრძნება, შეგრძნება, რომ არასწორი ხარ, რომ უსამართლოდ მოგექცნენ. თუკი შეგრძნება ფემინიზმამდე მიგვიყვანს, ფემინისტად გახდომა შეგრძნების გაჩენას ნიშნავს.

შეჯამება: გაუცხოება, როგორც შეგრძნება

უჟმური ფემინისტის პერსონაჟი პირველად ჩემთან მტკივნეულ და რთულ სიტუაციაში გამოჩნდა. ბევრი რამ ვისწავლე ამ დავალების ადრეულ გამოცდილებებთან მიბრუნებით. მეორე თავში გამოჩენის სცენას კიდევ უფრო ვართულებ, რათა ვაჩვენო, რომ სიხარულის ჩამშხამებელი უბრალოდ საკითხების წამოჭრის მიზნით არ ჩნდება. მაგრამ მნიშვნელოვანია ამ პერსონაჟის მიმართ ჩემი პირველი შეგრძნება აღვწერო, როგორ გაჩნდა ის ჩემთვის; როგორ ისაუბრა გაუცხოების შეგრძნებაზე, რომ გაუცხოებული ხარ სამყაროსგან, ოჯახისგან, სისტემისგან. თუკი რამეს იტყვი და თვალებს აატრიალებენ, შეიძლება გაოცდე და დაეჭვდე: როგორ ვერ ხედავენ იმას, რაც ასეთი აშკარაა? შენ რეალობის, როგორც ასეთის, ეჭვქვეშ დაყენებას სწავლობ, რადგან არ გჯერა მათი რეალობის, ამ რეალობის. როცა რასიზმსა და სექსიზმს კრიტიკულად აფასებ, რთულია, შემდეგ ყველაფერმა არ დაგაეჭვოს.

ეს მორიგი დაპირებაა.

ფემინისტად ყოფნა სხვა სამყაროში ყოფნად შეიძლება მოგეჩვენოს, თუნდაც ერთსა და იმავე მაგიდასთან ისხდეთ. თუ ასეა, მაშინ ფემინისტად ყოფნა სხვა სამყაროში ყოფნას ნიშნავს. ბევრი რამ ქრება იმის წყალობით, რომ მას ვერ ამჩნევენ: ფონად ინაცვლებს. რაც მიიმალება, ისევ ჩნდება, როცა შენ მის მიჩქმალვაში აღარ მონაწილეობ. გასაკვირი აღარ არის: ოჯახი უფრო ნამდვილი ხდება, რაც მეტად გაუცხოვდები მისგან.

თუკი უჟმური ფემინისტი მაგიდასთან საუბარში ერთვება, იგი სხვა საკითხების შესახებ გამოთქვამს აზრს, მათ შორის, ოჯახზე, სუფრაზე, როგორც ორგანიზებულ სტრუქტურებზე. როცა ფემინისტებს სენსაციურობის გამო აკრიტიკებენ, ჩვენ უფრო მძაფრად აღვიქვამთ სამყაროს; ის, რაც ჩვეულებრივ შეუმჩნეველი, ან უჩინარია, გამორჩეულობას იძენს. სამყარო ისევ აღიქმება, როგორც სენსორული შემოჭრა. როცა ფემინიზმი შენი აზროვნების ნაწილი ხდება, ის მოვლენები, რომელთა დავიწყებასაც ეცადე, ახლა სულ უფრო მეტად იქცევს ყურადღებას. წარსული ფართოვდება. ჩვენ რაღაცების მნიშვნელობას მათი დაპატარავების უარყოფით ვაფართოებთ. შენ სამყაროს სხვანაირი მასშტაბით აღიქვამ.

ფემინისტობის გამოცდილება სხვებისგან გამორჩეულობის განცდა შეიძლება იყოს. ნოტი, რომელიც დისონანსშია, ყველაზე მკვეთრად ისმის. მაგრამ მთელის ჰარმონიას არღვევს. რა თქმა უნდა, ეს ნეგატიურად ჟღერს: რაიმეს გაფუჭება. ჩვენ ნეგატიურებად აღგვიქვამენ: ვინც რაღაცას აფუჭებს; ვახშმებს, ისევე, როგორც ფოტოებს, რაზეც მეორე თავში ვისაუბრებ. ჩვენ უნდა გავანადგუროთ, რაც გამანადგურებელია. ჩვენ შეგვიძლია მივიჩნიოთ, რომ განადგურება მხოლოდ რღვევას, ან ნგრევას არ იწვევს. ნგრევით, გაცამტვერებით რაღაცებზე მეტს ვიგებთ.

მახსენდება ტონი მორისონის რომანი „ყველაზე ცისფერი თვალი“. ეს ტექსტი ბედნიერი ოჯახის ნგრევით, პირდაპირი მნიშვნელობით, სასიკვდილო განაჩენით იწყება: ნახატებიანი წიგნის [იდეალიზებული] თეთრკანიანთა ბირთვული ოჯახი ირღვევა და პუნქტუაციაც წყდება. ამ რომანის მთხრობელს, კლაუდიას, შავკანიან ფემინისტ კრიტიკოსად დავახასიათებდი. იგი ყურადღებით აკვირდება არა მხოლოდ თეთრკანიანობას, არამედ - გენდერსაც. რაღაცებზე ჩაღრმავებით, ძიებით ის ინტერსექციურობას გვასწავლის. ერთ-ერთ სცენაში კლაუდია აღწერს, თუ როგორ დაიწყო ეს ყველაფერი:

ეს შობით დაიწყო და თოჯინების საჩუქრით. დიდი, განსაკუთრებული, საყვარელი საჩუქარი ყოველთვის იყო ლურჯთვალებიანი თოჯინა. უფროსების ხმებით ვხვდებოდი, რომ თოჯინა, მათი აზრით, ჩემთვის ყველაზე საყვარელი საჩუქარი იქნებოდა. … [რასაც] წესით ძალიან უნდა გავეხარებინე, საპირისპირო გამოდგა… [მე] , აპრეხილ ცხვირს თითები გადავატარე, შუშის ლურჯი თვალები გავუსინჯე მას, ყვითელი თმა შემოვახვიე. არ შემეძლო მისი შეყვარება. თუმცა, შემეძლო შემესწავლა და მენახა, რა იყო მასში ასეთი, მთელს მსოფლიოს რომ ასე მოსწონდა… მე თეთრკანიანი თოჯინები გავანადგურე (1979, 13– 14).

თოჯინას, რომელზეც წესით უნდა ოცნებობდეს, რომელიც უნდა უყვარდეს, კლაუდია სიყვარულის ღირსადაც არ თვლის. შეთანხმებულობა აქ ძალაუფლების ტექნიკაა: უფროსები ცდილობენ, გამოხატონ, როგორ უნდა მოექცეს ის თეთრკანიან თოჯინას. შეთანხმებულობა გრძნობას საგანთან აკავშირებს. კლაუდია უფროსების განწყობით ხვდება, რომ მას თოჯინა უნდა უყვარდეს. კლაუდიას შეუთანხმებლობა იმაში გამოიხატება, როგორ ექცევა ის ნივთს (იგი ხელით სინჯავს და ხელით აფუჭებს თოჯინას, ნაცვლად იმისა, რომ მის მიმართ სიყვარული ხმით გამოხატოს), რაც, სხვების მიერ, ძალადობად და აგრესიად აღიქმება; როგორც უკმაყოფილება, უნდობლობა, უმადურობა. თუ შეუთანხმებლობა საგნების არასწორად მოპყრობაში გამოიხატება, მაშინ ის მატერიალურია. საგნებში მთელი სამყაროა ჩატეული. კლაუდიას შემთხვევაში, იგი არა მხოლოდ თოჯინებისგან, როგორც საგნებისგან, გაუცხოვდება, არამედ, პატრიარქალური თეთრკანიანობისგან, რომელიც ამგვარ საგნებს განსაკუთრებულ ღირებულებას ანიჭებს. შეუთანხმებლობა სამყაროსთან შეუთავსებლობას ნიშნავს. არა მხოლოდ ამას: ის გულისხმობს ძალადობად აღქმას იმისა, რაც შეუთანხმებელია გარემოსთან. კლაუდიაც შეიძლება განვიხილოთ შავკანიან, სიხარულის ჩამშხამებელ ფემინისტად: თეთრკანიან თოჯინას, რომელიც აჩუქეს, ის სითბოს და სიყვარულის ნაცვლად, ანაწევრებს. იგი საჩუქარს წინააღმდეგობრივი ცოდნის შესაქმნელად იყენებს.

თუკი გაუცხოება შეგრძნებაა, ის მხოლოდ და მხოლოდ უარყოფის შეგრძნება არ არის: სამყაროს ძალადობრივად განცდა, თუმცა, ის ამ შეგრძნებებსაც მოიცავს. გაუცხოება შემეცნებაა; შენ სურვილებზე უფრო მეტს სწავლობ, როცა ისინი არ გისრულდება. ამიტომ, გაუცხოება დაინტერესებადაც შეიძლება მოვიაზროთ: ჩვენ საგნებით ვინტერესდებით; მათი აგებულება გვაოცებს. თოჯინებს, რომლებიც არ გვინდა, უბრალოდ არ ვაგდებთ, მაგიდაზე უსიცოცხლო, გაცვეთილი ჩვარივით არ ვტოვებთ. თოჯინები როცა იშლებიან, მაშინ იქცევენ ჩვენს ყურადღებას. ჩვენ მხოლოდ მათ გარეგნობას არ ვამჩნევთ (აპრეხილი ცხვირი, შუშის ლურჯი თვალები, ყვითელი თმა), არამედ, ვფიქრობთ, რა უნდა მოგვწონდეს, ან თუნდაც, როგორები უნდა ვიყოთ. ჩვენ მათგან ვსწავლობთ ადამიანური მისწრაფებების არსს. როცა რამე არ მოგვწონს, არ გვიყვარს, რაც წესით უნდა გვიყვარდეს, მაშინ ეს საგნები ჩვენი შემეცნების წყაროდ იქცევიან. შეიძლება იმიტომაც ვანადგურებთ საგნებს, რომ მათ შესახებ მეტი გავიგოთ. ან ასეც შეიძლება, რომ საგნების შესწავლა მათ განადგურებად აღიქმებოდეს.

როცა უსამართლობას ვგრძნობთ, სურვილს ვკარგავთ. ამდენად, ხელშესახები საგნების აღქმა უსამართლობის შეგრძნებასთან არის დაკავშირებული. ფემინისტური ცხოვრება ყოველდღიურობასთან დაახლოებას ნიშნავს. როგორი გასაოცარია ეს.

2. მიმართულების განსაზღვრაზე

პირველ თავში განვიხილე, თუ როგორ გვაკავშირებს ფემინიზმი სამყაროსთან მისგან გაუცხოების გზით. ფემინიზმის სენსაციურობის საკითხზე დაყრდნობით, მსურს ჩემი თვალსაზრისი ჩამოვაყალიბო იმის შესახებ, თუ რისი შემჩნევა დავიწყე ფემინიზმის მეშვეობით: როგორ მოქმედებს ძალაუფლება, როგორც მიმართულების მეთოდი, სხეულების გარკვეული მიმართულებით ორიენტირების გზა, რათა მათ მომავლისაკენ გადაინაცვლონ. როცა მიხვდები, თუ როგორ არის სოციალური სამყარო მოწყობილი, ნორმები მატერიალურ საგნებად მოგეჩვენება. ისეთ მომენტებს ვგულისხმობ, როცა, მაგალითად, სათამაშოების მაღაზიაში შედიხარ და იქაურობა განსაკუთრებული გეჩვენება. შეგიძლია სათამაშო მტვერსასრუტი აიღო და იგრძნო, რომ გოგოების მომავალი შენს ხელშია. შეგიძლია სათამაშო იარაღს შეეხო და იგივე იგრძნო: ეს საგანი ბიჭების მომავალია.

ნორმები განსაკუთრებული ხდება: ხელშესახები, როგორც მატერიალური საგნები.[9] მას შემდეგ, რაც გაოცებას ვგრძნობთ, წინ კიდევ ბევრი გზის გავლაა საჭირო. ყველაზე რთული სამუშაო კი იმის შემჩნევაა, როგორ აყალიბებენ ნორმები ადამიანის ცხოვრებას შეუმჩნევლად, იმგვარად, რომ მათი არიდება შეუძლებელია. ნორმა ცხოვრების წესიცაა, რაღაცის გამო, ან რაღაცის გარშემო სხვებთან კავშირის გზა. ჩვენთვის შეუძლებელია, ნორმების თანხლებით „არ“ ვიცხოვროთ. ამდენად, ამ თავში მოგითხრობთ, თუ როგორაა ფემინიზმით მიღებული გამოცდილება ცხოვრებისგან გაუცხოება, როგორ შეიძლება ცხოვრებისგან გავუცხოვდეთ, როცა მისი ჩამოყალიბების პროცესზე ვფიქრობთ. ძალაუფლების, როგორც მიმართულების ანალიზი, საშუალებას მომცემს ფემინისტი სიხარულის ჩამშხამებლის პერსონაჟი სხვა კუთხიდან გაგაცნოთ.

მოძრაობის სისტემები

მსურს, კიდევ ერთი ახლობელი ტექსტით დავიწყო, კერძოდ, ვირჯინია ვულფის ([1925] 1996) შეუდარებელი რომანით, „მისის დოლოვეი“. ის ამ თავში ხშირად გამოჩნდება, რადგან მიმაჩნია, რომ უნდა გვაინტერესებდეს და ვიცოდეთ, რატომ იკავებს ის ფემინისტურ წარმოსახვაში ამხელა ადგილს. ეს არის რომანი, რომელიც ერთ დღეში ვითარდება. ის ერთ დღეში ჩაკარგვაა, ერთ ჩვეულებრივ დღეში; ერთი დღე, როგორც სხვა დღე; ყოველი დღე, როგორც სხვა მომდევნო დღე.

მისის დოლოვეი დაკავებულია. წვეულებას აწყობს. იგი ლონდონში წვეულებისთვის ყვავილების საყიდლად მისეირნობს; როგორი ჩვეულებრივი რამაა. აი, ისიც: გარეთ მისეირნობს. იგი ცას ახედავს და თვითმფრინავს დაინახავს, რომელიც ცაში ასოებს ხაზავს. სხვების მსგავსად, იგიც ასოების გარკვევას ცდილობს. როგორი იქნებიან ისინი; რის თქმას აპირებენ? ვულფი აქ რაღაცას შენიშნავს, როგორი დროებითი შეიძლება იყოს სოციალური კავშირი - იმ ადამიანებთან შეხვედრა, რომლებიც, იმავე დროს, შემთხვევით, ერთსა და იმავე ქუჩაზე გადაადგილდებიან. შენ მათ გვერდით ჩაუვლი, მხოლოდ წუთით, მხოლოდ წუთით. ერთსა და იმავე რამეს ერთდროულად უყურებთ. ის რაღაცას შენიშნავს: კავშირის უცნაურობას, შეხვედრის უცნაურობას.

მისის დოლოვეი, მას არ სცალია; იგი გატაცებულია. მაგრამ მისი ყურადღება შეიძლება მიიპყროს იმან, რაც გზად ხვდება. მაღლა იხედება, წინ არა; ყურადღების გადატანით ჩვეულებრივ სამყაროში ეფლობა, საკუთარი ბილიკიდან, საკუთარი მიზნიდან უხვევს. უცებ, შუადღეს, რაღაცით გატაცებული, საკუთარ თავს სხვაგვარად შეიგრძნობს. იგი გრძნობს, რომ საკუთარი სხეული დააქვს: „მაგრამ ხშირად, ის სხეული, რომელიც მას დააქვს (იგი ჰოლანდიური სურათის შესახედად შეჩერდა), ეს სხეული, ყველა მისი შესაძლებლობით, არაფრად მიაჩნდა - საერთოდ არაფრად. მას საკუთარი უხილაობის, უჩინარობის, უცხოდ ყოფნის უცნაური გრძნობა გაუჩნდა. თითქოს აღარც ქორწინება არსებობდა, არც შვილების ყოლა, მხოლოდ ეს საკვირველი და საზეიმო მსვლელობა სხვებთან ერთად, მისის დოლოვეიდ ყოფნა ბონდის ქუჩამდე, აღარც კლარისად ყოფნა; ეს, მისის რიჩარდ დოლოვეიდ ყოფნა“ ([1925] 1996, 14). აი, ეს არის მისის რიჩარდ დოლოვეიდ ყოფნა: ცოლად გახდომისას იგი საკუთარ თავს კარგავს. როცა ასე აღარ არის, თავადაც აღარაა: არანაირი ქორწინება, შვილების ყოლა, ქალად გახდომა, ყოფნა. მისის დოლოვეიდ გახდომა გაქრობის ფორმაა: ცხოვრების ბილიკს გაყოლა იმის განცდას ნიშნავს, რომ ის, რაც შენ წინაშეა, „საკვირველი და საზეიმო მსვლელობაა“. შენც იმავე გზით მიდიხარ, რომელ გზაზეც სხვები მიაბიჯებენ.

ის სხვებთან ერთად მიდის, როცა საკუთარი გაუჩინარების მოწმე ხდება. ჩვენ მისის დოლოვეისთან ერთად ვსწავლობთ, რომ ცხოვრება შეიძლება ბილიკად, ან ტრაექტორიად აღვიქვათ. ისეთი ადგილები არსებობს, რომლამდეც უნდა მიაღწიო, წერტილები, რომლებიც პუნქტუაციას ჰგავს: როგორ ვჩერდებით და ვიწყებთ, როგორ ვზომავთ ჩვენს წინსვლას.[10] ჩვენ წინ მივიწევთ ამ წერტილების მიმართულებით. ბილიკი ცხოვრებას გარკვეულ ფორმას სძენს, მიმართულებას, თანმიმდევრობას (დაბადება, ბავშვობა, სიყმაწვილე, ქორწინება, რეპროდუქცია, სიკვდილი). როგორ ვიწყებთ, როგორ ვასრულებთ, რა ხდება გზად.

როცა ერთი მიმართულებით მივდივართ, მოძრაობა იტვირთება. ბონდის ქუჩაზე: მისის დოლოვეი, ან შეიძლება ახლა კლარისა ვუწოდოთ მას; იგი ამ მოძრაობის ნაწილია. მოდი, მოძრაობაზე დავფიქრდეთ; ადამიანების მოძრაობაზე, მანქანების, ველოსიპედების, გზების, ისევე, როგორც ტროტუარების. მოძრაობა ორგანიზებულია. არსებობს წესები, რომლებიც ჩვენს უსაფრთხო მოგზაურობას განაპირობებს, წესები, რომლებიც გვეხმარება, ერთმანეთს არ დავეჯახოთ, ის წესები, რომლებიც ჩვენს წინ სვლას ამარტივებს. ზოგი ასეთი წესი ფორმალურია, ან წერილობითი; სხვა წესები უფრო არაფორმალურია, ეს არის ჩვევები, მოქმედების და ურთიერთობის ფორმები, რომლებიც, დროთა განმავლობაში, ჩვენი ნაწილი გახდა. როდესაც უცხო ხარ - დავუშვათ, ტურისტი, ან ახალჩამოსული, და შენ არ გსმენია ამ დაუწერელ წესებზე (საიდან უნდა გცოდნოდა? საკითხავი არაფერია) - შეიძლება ვალდებულება, ტვირთი, საგანი გახდე. თავს უხერხულად გრძნობ, როცა ადგილობრივი მცხოვრებლები ცივად გიყურებენ, როცა გეჯახებიან, რადგანაც სწორი მიმართულებით არ მოძრაობ. ან იქნებ შენ ყოვნდები, რადგან ისინი ჩქარობენ, ან იმიტომ, რომ მიმართულებებს ეკითხები. ისინი მიიჩქარიან, თავიანთი გზით მიდიან, სადღაც მიემართებიან. სწორედ მაშინ, როცა მისის დოლოვეი ჩქარობს - მან წვეულებისთვის ყვავილები უნდა იყიდოს - მას ყურადღება გადააქვს. ყურადღების გადატანის ამ მომენტებში შეიძლება რაღაცის  გამოაშკარავება.

როგორც კი მოძრაობა მიმართულებას იძენს, ის ძალას იკრებს. ხალხის ნაკადის მიმართულებას ხშირად განსაზღვრავს ადამიანის მიერ შექმნილი გეოგრაფია, ასევე, დროითი განრიგები, პოლიტიკურ-ეკონომიკური სისტემები, რომლებიც ცხოვრებისა და სამუშაოს მეტად დაშორებას იწვევს; ტრანსპორტირება სამუშაოსთვის საჭირო ხდება. გადატვირთულობას განმეორებითი პატერნი განაპირობებს. პატერნი მიდრეკილებების ერთობლიობაა. როგორც კი მოძრაობა ძალას იკრებს, მას მიმართულება ეძლევა. შენ შეიძლება მიმართულების ძალას გაჰყვე. გარეუბნის ხალხმრავალი მატარებლიდან გამოდიხარ და გასასვლელისკენ გზას იკვალავ. ბევრი სხვა ადამიანიც იმავე გზაზე მოდის. „თან“ შეიძლება იყოს ერთდროულად მოძრავიცა და მჭიდროც. როცა ბევრი ადამიანია გარშემო, ეს უკვე ხალხმრავლობაა, სიუხვე, სიმჭიდროვე. შენ ნაკადს მიჰყავხარ: ამან, შეიძლება, ენერგიაც კი დაგიზოგოს. მაგრამ თუკი რამე დაგივარდა, თუკი რაიმე მიზეზით უნდა გაჩერდე, ხალხის ნაკადი ხშირდება, მასა შეიძლება შეწუხდეს. დაბრკოლებად იქცევი, უსიამოვნებად. შემდეგ ამ დინებას ფიზიკურად შეიგრძნობ: რაც გაჩერების საშუალებას არ გაძლევს; რაც შენს ტემპს ანელებს.

ხალხის მასა მიმართულებას იძენს. ამის შემდეგ, ის თავად განსაზღვრავს მიმართულებას. ჩვენს მიმართულებას განსაზღვრავს ის, რაც ჩვენ წინაშეა; ჩვენი მიმართულება განსაზღვრავს იმას, რა აღმოჩნდება ჩვენ წინაშე. ჩემს წიგნში, „ქვიარ ფენომენოლოგია“ (აჰმედი 2006), მე განვმარტავ, რომ გზებზე ფიქრი სასარგებლოა. დაფიქრდით ფრაზაზე, „კარგად გაკვალული გზა“. გზა შეიძლება განმეორებითი „გაკვალვით“ გამოჩნდეს. ეს ბილიკი შეიძლება ისე დავინახოთ, როგორც წარსული მოგზაურობების კვალი. როდესაც ადამიანები შეწყვეტენ გზის გაკვალვას, ბილიკი, შეიძლება, გაქრეს. ერთი მხრივ: ისე მივდივართ ბილიკზე, თითქოს ის ჩვენ წინაშეა. მეორე მხრივ: ის ჩვენ წინაშე არსებობს, როგორც ჩვენი სიარულის შედეგი. ასე იქმნება ნაფეხურის პარადოქსი. გზა ჩნდება მაშინ, როცა მას მიყვებიან და ამ გზას მიყვებიან, რადგან ის არსებობს. ჩვენ იმდენადვე შეგვიძლია ვისარგებლოთ ბილიკით, რამდენადაც მას ვიყენებთ. შესაძლებლობა აქ ქმედების შედეგია. თუკი შეგვიძლია იმიტომ, რომ ვაკეთებთ, ამიტომ, უმჯობესია, ვთქვათ, რომ გაკეთება შეგვიძლია, ვიდრე შეგვიძლია გაკეთება.

მიმართულების შენარჩუნება მიმართულების მხარდაჭერას ნიშნავს. რაც მეტი ადამიანი დადის გზაზე, მით უფრო გაიკვალება ის. აქ უნდა აღინიშნოს, თუ როგორ შეიძლება კოლექტიურობა მიმართულება გახდეს: გზის გახსნა, როგორც გზა, რომელზეც ბევრი დადის. შეიძლება ამან შთაგაგონოს: შენ მოტივაციას გრძნობ, როცა წინსვლა მარტივი ხდება. როცა წინ წასვლა რთულია, როცა გზის გაგრძელება უფრო ძნელდება, შესაძლოა, გული აგიცრუვდეს; იქნებ უფრო იოლი გზა სცადო.

გაიხსენე მისის დოლოვეი: მისის დოლოვეიდ ქცევა, როგორც ქუჩის გასწვრივ სხეულების მშვიდი და ცერემონიული დინება ერთი მიმართულებით. ჩვენი ცხოვრება, იქნებ, ერთი მიმართულებით წავიდეს, ვიდრე სხვა მიმართულებებით, ამ პროცესის გამარტივებისთვის.  კარგად გაკვალული გზის მიტოვება რთული შეიძლება იყოს: ეს, შეიძლება, მხარდამჭერი სისტემის მიტოვებას ნიშნავდეს. მსურს, ხელახლა აღვწერო, რასაც ედრიენ რიჩი (1993) „სავალდებულო ჰეტეროსექსუალობას“ უწოდებს ამ სიტყვებით: სავალდებულო ჰეტეროსექსუალობა არის მოძრაობის სისტემა, ისევე, როგორც მხარდამჭერი სისტემა. კოლექტიური შრომის მეშვეობით, გზა მუდამ გაწმენდილი რჩება: ცდა, ზედმეტად ბევრი დაბრკოლება არ შეგხვდეს. როცა ამ გზას მიყვები, სხვები გეხმარებიან: რამდენადაც, შენ არჩევანს განსხვავებულ სქესზე აკეთებ (და ზოგჯერ უფრო მეტიც: შენი შესაფერისი ხშირად იგივე კლასი, იგივე რასაა), შენი სიყვარული ერთად შეგიძლიათ იზეიმოთ. შეგიძლია, შენი დანაკარგები კოლექტიურად გამოიგლოვო. გაჩერება და დაწყება: ერთსა და იმავე წერტილებში. რასაც ზოგიერთი მკვლევარი „ჰომონორმატიულობას“ (დუგანი, 2003; ჰალბერსტამი, 2005) უწოდებს, არის პოლიტიკა, რომლის დროსაც გეიდ ყოფნა იმავე დანიშნულების მიღწევას მოიაზრებს: ერთსა და იმავე წერტილზე გაჩერება და დაწყება. გეი ქორწინება: იმავე დანიშნულების წერტილთან მიღწევის განსხვავებული გზა (შეიძლება იყოს).

და მაინც, მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს, რომ ცხოვრება ყოველთვის სწორხაზოვანი არ არის, ან გზა, რომელსაც მივყვებით, ყოველთვის ერთსა და იმავე ადგილამდე არ მიგვიყვანს.  არ არის შემთხვევითი, რომ ცხოვრების დრამა, კრიზისის მომენტები, რომლებიც გადაწყვეტილებას საჭიროებენ, შემდეგნაირადაა წარმოდგენილი: შენ გზად ნიშანს წააწყდები და უნდა გადაწყვიტო, რომელ გზას აირჩევ. უნდა გადაწყვიტო, ეს გზა, თუ ის. შემდეგ ერთი გზით მიდიხარ. იქნებ ამ გზით წახვიდე, მიუხედავად იმისა, რომ დარწმუნებული არ ხარ, სწორი გზაა, თუ არა. იქნებ იმ გზით მიდიხარ, რადგანაც ბილიკი უფრო გაწმენდილი ჩანს. რაც უფრო დიდი ხანი მიიწევ გზაზე, უფრო რთულია დაბრუნება. გზას იმ იმედით აგრძელებ, რომ ის სადმე მიგიყვანს. უკან დაბრუნება დროის დაკარგვის რისკს ქმნის, დრო, რომელიც შეიძლება უკვე დაგიმატეს, ან დაგითმეს.

ზოგჯერ ის, რაც ხდება, უბრალოდ ცნობიერი გადაწყვეტილების შედეგი არ არის. უეცრად რაღაც ხდება, რამაც შეიძლება სიმშვიდე დაგირღვიოს. შენ დაზაფრული ხარ, როცა გეზის შეცვლა გიწევს. შესაძლოა, უეცარმა შეხვედრამ შენი მიმართულება შეცვალოს; პატარა მოძრაობებმა შეიძლება ახალი სამყაროები გახსნან. ზოგჯერ მოულოდნელი გამოცდილებები ცხოვრებისეულ საჩუქრად შეიძლება მოგვევლინოს; სხვა დროს, შესაძლოა, ასე არ მოხდეს; ისინი, შესაძლოა, მხოლოდ დანაკარგად აღიქვა. ის, რაც გზიდან გადახვევისას ხდება, ჩვენს ფსიქიკურ და სოციალურ რესურსებზეა დამოკიდებული. ჩვენი გეზის შეცვლის ამგვარი მომენტები საჩუქარივით შეიძლება იყოს, ახალი შესაძლებლობების წარმოქმნა; ან ტრავმული შეიძლება აღმოჩნდეს და დაკარგული მომავალივით აღვიქვათ, მომავალი, რომლისკენაც მიისწრაფი და გეიმედება.

როცა ცხოვრება ფორმას კარგავს, შეიძლება მხოლოდ მაშინ დავინახოთ მისი ფორმა. დაფიქრდი, როგორ აღიქვამს მისის დოლოვეი საკუთარ ცხოვრებას, თითქოს ეს სხვისი ცხოვრება ყოფილიყოს. იგი აცნობიერებს, რომ მისის დოლოვეი ხდება, როგორც გარდაუვალი და ცერემონიული მსვლელობა იმ წერტილამდე, რომელსაც უკვე მიაღწია. პირველ თავში განვიხილე, როგორ მიიღწევა ფემინისტური ცნობიერება. იქნებ ფემინისტური ცნობიერება საკუთარი სიცოცხლის, როგორც სასწაულის, ან თუნდაც - სასწაულებრივის აღქმას ნიშნავს. საკუთარ ცხოვრებაში უცხოდ ყოფნა შეიძლება იმის გზა იყოს, რომ სამყარო ახლებურად დაინახო, უჩვეულოდ. იქნებ შესაძლებლობა მხოლოდ მაშინ გააცნობიერო, როცა ის გაქრება. მისის დოლოვეის ცნობიერებაში, სხვა ადამიანები, სხვა შესაძლებლობები მოგონებებივით ფერმკრთალდებიან. შესაძლებლობის გაცნობიერება ზოგჯერ მისი დაკარგვის გამო გლოვასაც მოიაზრებს. შენ შეიძლება დასევდიანდე იმის გამო, რაც შეიძლება მომხდარიყო, მაგრამ ვერ მოხდა. იქნებ ვაცნობიერებთ: სხვაგვარად ცხოვრება იქნებ შესაძლებელი იყო. ჩვენ შეგვიძლია, რომ ვიგლოვოთ, რადგანაც ვერც კი მივხვდით, რომ რაღაც დავთმეთ. ცხოვრების ფორმა შეიძლება წარსულივით შევიგრძნოთ; რაღაც, რასაც თუ მივაღწიეთ, მხოლოდ მაშინ ვგრძნობთ.

მაგრამ შეიძლება ამის ცოდნაც მნიშვნელოვანი იყოს: ჩვენ შეგვიძლია შევცვალოთ ცხოვრება. არასდროსაა ზედმეტად გვიანი, შევცვალოთ ის. მრავალი ფემინისტი ავტორის წიგნი, რომელსაც წიგნის შესავალ ნაწილში ფემინისტურ კლასიკოსებს ვუწოდებ, ქალების ისტორიებზე მოგვითხრობს, რომლებიც ცხოვრებას ცვლიან. ზოგი ასეთი ტექსტი ლესბოსური კლასიკაა: იმ ქალთა ისტორიები, რომლებმაც, შეიძლება, ცხოვრების გარკვეულ ეტაპზე, გაიაზრეს, რომ ლესბოსელად ყოფნა არ არის ის, რაც უნდა დათმო. არდათმობა: ფემინიზმი შეიძლება განიცდებოდეს, ან გადმოიცეს, როგორც ახლიდან შექმნა, ან საკუთარი სიცოცხლის უკან დაბრუნება. იმ სიცოცხლის, რომელიც სხვებს შესწირეთ, ან რომელიც სხვა ადამიანების მოლოდინებმა წაგართვეს. იქნებ შენი ცხოვრება სხვაგვარი გახდეს, როცა აღიარებ, რომ ის არასწორი გზით მიდის. იფიქრე, როგორ მოემზადები სიტუაციის ცვლილებისთვის, მის შეცვლამდე. როცა ცვლილებას იწყებ, შენი სხეული ეთანხმება არსებულ მოთხოვნებს.

ვფიქრობ, ერთ-ერთი მიზეზი, რის გამოც მიმართულების საკითხით დავინტერესდი, ის იყო, რომ ჩემი ცხოვრების შუა პერიოდში (რომელიც დაბნეულობას ჰგავს), დრამატულად შევიცვალე მიმართულება. კონკრეტული ცხოვრება მივატოვე და ახალი დავიწყე. ლესბოსელი გავხდი. იქამდე ვცადე ჰეტეროსექსუალობა. დაახლოებით ისე, როგორც მისის დოლოვეი აღწერს საკუთარ სხეულთან ურთიერთობას, ჰეტეროსექსუალობა ჩემთვის ის იყო, რაც თან დამქონდა. როდესაც რაღაცაში დიდხანს არწმუნებ საკუთარ თავს, როგორც წესი, ეს იმას ნიშნავს, რომ დარწმუნებული არ ხარ. ჰეტეროსექსუალობა ვერ მოვირგე. როცა ის მეცვა, ვხვდებოდი, რომ მე ის მეცვა. გარკვეული გზის გავლით, უკან დაბრუნებით, ეს გზა შევისწავლე. გზის დატოვება შეიძლება ცხოვრების მიტოვებას ჰგავდეს, მიუხედავად იმისა, რომ როდესაც ჰეტეროსექსუალობას ზურგს აქცევ, მაინც გიწევს ჰეტეროსექსუალურ სამყაროში ცხოვრება. თუმცა, ასეთი შეგრძნება იყო ჰეტეროსექსუალობის დატოვება: ცხოვრების მიტოვება, იმ ცხოვრების, რომელშიც მხარდაჭერას გიცხადებენ; სამყაროზე უარის თქმა, სადაც შენი ცხოვრება მხარდაჭერილია. შენ ახლა თავად უნდა შექმნა მხარდამჭერი სისტემები. ამ საკითხს უფრო სიღრმისეულად მესამე ნაწილში განვიხილავ. ქვიარ და ფემინისტური სამყარო იმ ძალისხმევით იქმნება, რომ დაეხმარონ მათ, ვისაც ეს მხარდაჭერა არ აქვს იმის გამო, თუ ვინ არიან ისინი, რა სურთ და რას აკეთებენ.

ბედნიერების გზა

ეს წრეა: ჩვენს მიმართულებას ის განსაზღვრავს, რაც ჩვენ წინაა; ეს კი იმაზეა დამოკიდებული, საითკენ ვართ მიმართული. აქ შეიძლება დავფიქრდეთ, თუ როგორ აღიქმება თავად ბედნიერება გზად. გზა, გახსოვდეს, ის არის, რასაც რაღაც ადგილამდე მისასვლელად მიყვები. როგორ მიხვდები, რომელი გზით წახვიდე? რისი იმედი გაქვს, როცა მიდიხარ? როგორც ჩემს წიგნში, „ბედნიერების დაპირება“ (აჰმედი, 2010), მოგითხრობთ, ბედნიერება ხშირად აღიქმება საბოლოო წერტილად: ის, რისი მიღწევაც გვსურს, ცხოვრების აზრი, ცხოვრების მიზანი. გზა, რომელსაც უნდა მივყვეთ, არის გზა, რომელიც ბედნიერებამდე მიგვიყვანს.

არსებობს რაღაცები, რაც მიიჩნევა, რომ უფრო მეტად მიგვიყვანს ბედნიერებამდე. გზა იმ მოლოდინმა შეიძლება გამოაჩინოს, რომ ბედნიერება ჩვენი საბოლოო მიზანია. იქნებ, ეს სწორედ ის წერტილებია, რომლებსაც მისის დოლოვეიმ მიაღწია: ქორწინება, შვილების ყოლა, ახლა. მაგალითად, ბავშვს, შეიძლება, ბედნიერების წარმოდგენა ისეთი კონკრეტული მოვლენების წარმოსახვით სთხოვონ, როგორიცაა ქორწინების დღე. ეს „შენი ცხოვრების ყველაზე ბედნიერ დღედ“ მიიჩნევა, მანამ ის მოხდება. იქნებ ეს „მანამ“ არის როგორ და რატომ: როგორ წარიმართება ეს დღე, რატომ აღინიშნება ის.

როგორ სწრაფად ვსწავლობთ: ბავშვისთვის, განსაკუთრებით კი - გოგოსთვის, ყველაზე ბედნიერი დღე ქორწინება იქნება. გენდერული ფატალიზმი ბედნიერებას უკავშირდება: გოგოები გოგოებად დარჩებიან. ისინი ყველაზე ბედნიერები იქნებიან მაშინ, როცა დაქორწინდებიან. შესაძლოა, ეს „იქნებიან“ მხოლოდ პროგნოზად არ უნდა გავიგოთ, არამედ - მორალურ მოთხოვნად: არა მხოლოდ ის, რომ იგი ამას გააკეთებს, არამედ ისიც, რომ ამ დროს თავს ბედნიერად იგრძნობს. ბედნიერების გზა სწორი გზა ხდება: ის, რაც სწორ დანიშნულების ადგილამდე მიგიყვანს. ასე რომ, დღეს შეიძლება მივიჩნიოთ, რომ ჰეტეროსექსუალობა აღარ არის ერთადერთი არჩევანი. მაგრამ პოპულარული კულტურის სურათებსა და ნარატივებზე თვალის გადავლებით ვხვდებით, რომ ძველი იდეები მათი ფორმის მცირე ცვლილებით და ვარიაციით შეიძლება შენარჩუნდეს. გოგოების დაწერილი ბედნიერი ამბები კვლავ ზღაპრების ფორმულას ეფუძნება: ცხოვრება, ქორწინება და რეპროდუქცია, ან სიკვდილი (სხვადასხვაგვარი) და უბედურება. იქნებ კომპრომისები არსებობს; იქნებ ქალური მიღწევების ფართო სპექტრი არსებობს. იქნებ ჰეტეროსექსუალობა სხვადასხვა გზით არის შესაძლებელი; მაგრამ ძირითადი ვალდებულებები მაინც ურყევი/უცვლელი რჩება.

ამ სიზუსტეს ყველგან ვაწყდებით. საუბრის დროს პატარა ბავშვების მომავალიც კი ჰეტეროსექსუალურია და მათ ქცევას ხშირად ჰეტეროსექსუალური ტერმინებით ახასიათებენ („ის გოგოებისთვისაა“; „ის გოგოებისთვის იქნება“).[11] მომავალი რაღაც ძალიან კონკრეტულად აღიქმება, რაც შეიძლება მიიღო, ან უარყო. როცა რამეზე უარს ამბობ, ნიშნავს, რომ კარგად ვერ გაიგე. რასაც ნაგულისხმევი ჰეტეროსექსუალობა შეიძლება ვუწოდოთ, ნიშნავს იმას, რომ თუ არ გინდა ჰეტეროსექსუალად მიგიჩნიონ, ვერ უნდა შედგე ჰეტეროსექსუალად. ასეთი ვერშედგომა ბედნიერების მიღწევის შესაძლებლობის დაკარგვად განიხილება. და შემდეგ: ძალიან ცდილობ, უბედური არ იყო. უბედური: შედეგი, რომლის თავიდან არიდებაც უნდა შევძლოთ. ის შეფასება და გრძნობაა. როგორი უბედურია; ის უბედურია.

ბედნიერება: რას ვაკეთებთ უბედურების სასჯელის თავიდან ასაცილებლად. ბედნიერება იმ საგნებისკენ გადაადგილების გზაა, რომელმაც შეიძლება გაგვაბედნიეროს. შესაბამისად, ბედნიერება ზეწოლაც შეიძლება იყოს. ზეწოლა ყოველთვის სასტიკი არ არის. ის მსუბუქი შეხებით შეიძლება დაიწყოს. მშვიდი წახალისებით: ამ გზით წადი, იმ გზით წადი. ბედნიერი იყავი, ნუ იქნები ბედნიერი. შვილები გყავს? როდის გეყოლება შვილები? ინტერესით სავსე მზერა. კითხვები, კითხვები: განსაკუთრებული აქცენტი როდის-ზე: როდის მოხდება ეს, ეს მოხდება მაშინ, როდესაც. შეკითხვები შეიძლება სითბოთი გამოითქვას, თუნდაც კეთილგანწყობით: ის ბევრად ბედნიერი იქნება, როცა.. და როდის?

არასწორი მიმართულებით სიარული შეიძლება ზეწოლის ქვეშ ყოფნას ნიშნავდეს, ან უფრო მეტი ზეწოლის ქვეშ ყოფნას, იმის მიუხედავად, მიზანმიმართულია, თუ არა ეს. რაც დრო გადის, შეიძლება მეტად ვიგრძნოთ ის, რადგან ზეწოლა ნელ-ნელა იმატებს. ჩვენ ეს შეგრძნება უნდა აღვწეროთ: წინააღმდეგობა, რომელსაც საკუთარი წინააღმდეგობისას აწყდები (როცა შენი ეს წინააღმდეგობა უკავშირდება არა იმას, რაც შენ გინდა, არამედ იმ განსჯას, რომელსაც საკუთარი სურვილების გამოხატვისას აწყდები). როგორც უკვე აღვნიშნე, შეიძლება მაშინ შეხვდე წინააღმდეგობას, როდესაც საპირისპირო მიმართულებით მიდიხარ. სწორედ ამის გამო, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ჩაგვრის შეგრძნობა, ან მისი განცდა შესაძლებელია. ჩაგვრა, როგორც მატერიალური რამ. მერილინ ფრაი ჩაგვრის [oppression] სიტყვის ფუძეს განიხილავს, რაც წნეხს [press] ნიშნავს: „ხალხის წნეხი; სამხედრო სამსახურში იძულებით გაწვევა; შარვლის დაუთოება; საბეჭდი დაზგა; ღილაკზე თითის დაჭერა. წნეხი საგნების დასამუშავებლად, ან გასაბრტყელებლად გამოიყენება, მათი მოცულობის შესამცირებლად, ზოგჯერ მათგან გაზების და სითხეების გამოსადევნად. რაიმე, რაც დაჭერილია, რაღაც ძალებსა და ბარიერებს შორისაა მოქცეული, რომლებიც ერთობლივად შეაკავებენ საგანს, ან ზღუდავენ, ხელს უშლიან საგნის მოძრაობას, ან მის გადაადგილებას. ფორმირება. შებოჭვა, შემცირება“ (1983, 54). ჩაგვრა: როგორ ვგრძნობთ ზეწოლას რაღაცებამდე, რაღაცების მიერ, იმის გამო, როგორც აღგვიქვამენ.

არსებობა ზეწოლის ქვეშ ყოფნას ნიშნავს. ეს შეიძლება მშობლის, ან მეგობრის სიტყვები იყოს, ან კარგი ცხოვრების წარმოსახვა; წარმოდგენებმა შეიძლება სიმძიმის განცდა გაგიჩინოს. მოლოდინები, აწეული თვალები, როდის. წნევა არის ფართობის ერთეულზე მოქმედი ძალა, რომელზეც ის გადანაწილებულია. შენ ზეწოლას გრძნობ, როცა რაიმე მოთხოვნა გეკისრება. იქნებ ნაკლები ადამიანი განიცდის მეტ ზეწოლას, რადგან მეტი ადამიანი ნაკლები ზეწოლის ქვეშაა.

სწორი მიმართულებით თუ წახვალ, იქნებ შემდეგ, იქნებ შემდეგ იგრძნო წნეხისგან გათავისუფლება. ამ ზეწოლის ნაკლებობას, შემცირებას, ან მისგან სრულ გათავისუფლებას ისე იგრძნობ, როგორც შემოჭერილი ხელის ნელ-ნელა გაშვებას. შეიძლება უფრო სწრაფადაც წახვიდე, რადგან გადაადგილება გამარტივდა. საბოლოოდ, შენ თვითონ გადაადგილდები, შენივე ნებით. როცა მიმართულებისთვის აღარ გჭირდება, გიბიძგონ, აღარ გრძნობ იძულებას. მესამე თავში ვამბობ, რომ ნება შეიძლება ძალის შედეგი იყოს; შენ მზად ხარ, არ განიცადო ზეწოლა. როდესაც მზად ხარ სწორი მიმართულებით წასასვლელად, წნეხისგან გათავისუფლებას გრძნობ. რამდენად ხშირად ვცდილობთ ერთი მიმართულებით წასვლას მხოლოდ იმიტომ, რომ წნეხისგან გავთავისუფლდეთ? საინტერესოა. მაგრამ ზოგჯერ მიმართულებას არ ვიცვლით; ჩვენთვის ზეწოლა მისაღები ხდება; იქნებ ზოგჯერ ვეგუებით კიდევაც მას. შეიძლება გათავისუფლების მომენტიდანვე, ეს ძალა ჩვენივე ნაწილი ხდება.

მიმართულების ცვლილების ამ ტექნიკებს ფემინისტური პერსპექტივიდან გაანალიზება სჭირდება. ბედნიერება ერთ-ერთი ასეთი ტექნიკაა. ერთ ძალიან ფემინურ ბიჭს ვიცნობდი. მას სპორტის თამაშს აძალებდნენ. დედამისი განიცდიდა, რომ მისი თანატოლები „სინაზის“ გამო დასცინებდნენ. წარმოიდგენდა, რომ ბიჭს უბედური მომავალი ექნებოდა; მას დასცინებდნენ, მიატოვებდნენ, ატკენდნენ. მისთვის ეს ყველაფერი რომ აერიდებინა, ამიტომაც უნდოდა, ბიჭს მეტად კაცური თვისებები გამოევლინა. საბოლოოდ, პატარა ბიჭმა სპორტის თამაში დაიწყო, შეუყვარდა და სიამოვნებით თამაშობდა. ახლა პატარა ბიჭი სხვა პატარა ბიჭებთან ერთად თამაშობს სპორტს. თითქმის სრულიად მიატოვა თავისი რბილი, ფუმფულა სათამაშოები. საკუთარი თავის წინა ვერსიაც დაივიწყა. იქნებ ახლა უფრო ბედნიერია, ვინ იცის? როდესაც რთულია, გაიგო; ვინ იცის?

რას გულისხმობს ბავშვების მიმართულების შეცვლა იმის შიშით, რომ ისინი უბედურები იქნებიან? რა თქმა უნდა, შეგვიძლია გავიგოთ, რატომ ჩნდება ამის სურვილი; შეგვიძლია გავიგოთ, რომ ბავშვის რთული ცხოვრებისეული გზის წარმოდგენა შფოთვას წარმოშობს. გვინდა, რომ ის ბედნიერი იყოს; შეიძლება მის დამწუხრებულ სახეს ვერ ვუძლებთ. ვინ შეძლებდა ამას? მაგრამ რა გვსურს, როცა ბავშვის ბედნიერება გვსურს? რას ნიშნავს ეს, რას ვგულისხმობთ, როცა ვამბობთ, „მე მინდა, რომ ბედნიერი იყო?“ ინტონაცია შეიძლება შეიცვალოს, ზოგჯერ ამ სიტყვებში იმედგაცრუება იგრძნობა. „მინდა, ბედნიერი იყო, ამიტომ ამას ნუ გააკეთებ! ასეთი ნუ იქნები! მინდა, ის აკეთო, რაც გაბედნიერებს“. მაგრამ რაღაც თვალსაზრისით, ბავშვის ბედნიერების სურვილი თითქოს გარკვეულ თავისუფლებას სთავაზობს მას, როგორიცაა იმის თქმა, რომ „რამე კონკრეტულ ქცევაზე კი არ მიგითითებ; მხოლოდ ის მინდა გააკეთო, რაც ბედნიერებას მოგანიჭებს“. ბავშვის ბედნიერების სურვილი თითქოს რაღაც სახის გულგრილობაზე მიუთითებს. რაც შეიძლება ნებისმიერ რამეს გულისხმობდეს, თითქოს ვინმეს ცარიელ ყუთს აძლევ, რომელიც შეიძლება საკუთარი სურვილების შინაარსით ამოავსოს.

მაგრამ გახსოვდეს, უბედურების შიშმა მომავლის შინაარსი როგორ განსაზღვრა: არასაკმარისი ბიჭობა გულისტკენაზე მიანიშნებდა, ნამდვილი, საკმარისი ბიჭებისგან მოსალოდნელ ზიანზე. ბავშვის ბედნიერების სურვილი გარკვეული მომავლის თავიდან არიდებას ნიშნავს. თავიდან არიდებაც შეიძლება იყოს მოთხოვნა. ბედნიერების სურვილი - წესრიგთან მორჩილება, რომ ბავშვს არ მოუწიოს დაუმორჩილებლობის შედეგებთან შეჯახება. გინდა, რომ ბიჭი იყოს ბიჭი, მისთვის ბიჭად არყოფნა რთული რომ არ აღმოჩნდეს. აქ ბიჭობა ჩართულობას, მეგობრობას, მონაწილეობას, დადასტურებას შეეხება. ბიჭობა ნიშნავს არ იხდიდე გარიყულობის საფასურს. ბავშვის ბედნიერების სურვილი შეიძლება ბავშვის გამოსწორებას ნიშნავდეს. შეიძლება ზოგჯერ ბიჭი „თავისივე გზით ბიჭი“ გახდეს, რადგანაც გაიაზროს, რომ თუკი ისიც სხვებივით მოიქცევა, შეიძლება უფრო მეტი მეგობარი გაიჩინოს, მეტად ისიამოვნოს. შენივე გზით ბიჭად და გოგოდ გახდომის იდეას მოგვიანებით მივუბრუნდები.

არ გინდოდეს შენი შვილების უბედურება, შეიძლება გულისხმობდეს: არ გადაუხვიონ გზიდან, რომელიც უკვე კარგად გაკვალულია. გასაკვირი არ არის, რომ ზოგჯერ ბავშვის ქამინგ-აუთის შემთხვევაში, მშობლის რეაქცია, მისი სევდა იმდენად ბავშვის ქვიარობას არ უკავშირდება, რამდენადაც ბავშვის უბედურებას. ქვიარ ლიტერატურა სავსეა იმგვარი მეტყველების სახეებით, რომელშიც მშობლების შიშია გამოხატული - რომ მათი ქვიარ ბავშვი უბედურებისთვისაა განწირული. ერთ-ერთი ასეთი მაგალითია ჯული ენ პეტერსის რომანი „შენთვის საიდუმლოს შენახვა“. აქ დედა შვილის ქამინგ-აუთის გამოა შეძრწუნებული: „მინდა, რომ ბედნიერი იყოს. სულ ესაა, რაც მე და ტომს ჩვენი შვილებისთვის გვინდოდა. ჩვენი სურვილია, რომ ისინი გაიზარდონ და ის ჰქონდეთ, რაც ჩვენ არასდროს გვღირსებია. დიდ იმედებს ვამყარებთ თქვენზე. მოლოდინებს, ოცნებებს. შემდეგ კი, რაღაც ასეთი..“ (პიტერსი 2003, 190). დააკვირდით, ჯერ როგორ ამბობს დედა, რომ ბედნიერება არის ის, რაც მას ყოველთვის სურდა შვილებისთვის. შემდეგ კი ბედნიერება სურვილი ხდება, შენს შვილებს ჰქონდეთ ის, რაც თავად არასოდეს გქონია. ბედნიერების სურვილი დიდ იმედად იქცევა: იმედი, რომ ბავშვი იმგვარად იცხოვრებს, როგორც შენ წარმოგიდგენია. ხოლო ლესბოსელობა, ანუ „რაღაც ასეთი“ არა მარტო ბავშვის ბედნიერებას შეუშლის ხელს, არამედ, მშობლებსაც გააუბედურებს, რომელთაც საკუთარი ცხოვრება იმ იმედით დათმეს, რომ შვილს მაინც ექნებოდა მათთვის სასურველი მომავალი. მოლოდინის გაცრუება ნიშნავს, თავად გახდე იმედგაცრუება.

შეგვიძლია, ბედნიერებასა და ვალს შორის ამ ნაგულისხმევ კავშირზე ვიმსჯელოთ: თუკი მშობლებმა შენთვის დათმეს ბედნიერება, შენ მათ ეს ბედნიერება უნდა დაუბრუნო. აი, როგორ: თუ ზოგი ადამიანი სხვებზე წინ დგას, მთავარი ჯერ მისი ბედნიერებაა. მშობლებს შვილებისთვის ის შეიძლება უნდოდეთ, რაც მათ ბედნიერს გახდიდა. თუმცა, სინამდვილეში, ისინი საკუთარ ბედნიერებაზე საუბრობენ. ამდენად, გასაკვირი აღარ არის, რომ ოჯახებში სოციალური ბრძოლა უბედურების მიზეზებზე ბრძოლას მოიცავს. იქნებ მშობლები უიღბლონი არიან, რადგანაც ფიქრობენ, რომ მათი ქვიარი ქალიშვილი უბედური იქნება. ისინი მისი უბედობით თავადვე არიან უბედურები. ქალიშვილი უბედურია, რადგან ისინი მისი ქვიარობის გამო იტანჯებიან. იქნებ მშობლები ქალიშვილის უბედურებას თავიანთი შიშის დადასტურებად მიიჩნევდნენ: რომ იგი უბედური იქნება, რადგან ქვიარია. ამ შემთხვევაში ბედნიერი ქვიარებიც უბედურები არიან.

იქნებ ბედნიერების ეს დავალიანებები კიდევ უფრო მეტად, ჩემს მსგავსად, სხვა იმიგრანტ ოჯახებში იგრძნობა. მუდამ გახსენებენ, თუ რა დათმეს მშობლებმა შენ გამო: საკუთარი სახლი, ქვეყანა, სტატუსი, ოჯახი. ეს ყველაფერი უკან უნდა დაუბრუნო. თუკი ამას არ გააკეთებ: როგორი ეგოისტი ხარ; როგორ შეგიძლია ამის გაკეთება; ნუთუ არ იცი, რა გავაკეთეთ შენთვის? თუკი მათ მოლოდინებს სიამოვნებით უგულებელყოფ, შენი სიხარული მათი სიხარულის მოპარვა იქნება. მაგრამ სიტუაცია გაცილებით კომპლექსურია. თუკი შენ ქვიარ ბავშვი ხარ მიგრანტი ოჯახიდან, ყავისფერკანიანი, მუსლიმი, ან შერეული მუსლიმი: ნამდვილად უფრო რთულადაა საქმე. „ბედნიერების დაპირებაში“ (აჰმედი, 2010) ვამტკიცებ, რომ მიგრანტი ოჯახის არაკონვენციური შვილი სოციალური იმედის კონვენციურ ფორმას განასახიერებს.[12] ქვიარ ბავშვი, შეიძლება არატრადიციულ ბავშვად აღიქმებოდეს, რომელსაც „ქამინგ-აუთისთვის“ საკუთარი ოჯახის წინააღმდეგ ბრძოლა უწევს. ფერადკანიანი მიგრანტი ოჯახი უფრო მკაცრად არის დახატული: არის მოლოდინი, რომ მისი ოჯახი უფრო მჩაგვრელი, ნაკლებად ტოლერანტული იქნება და მას თავისუფლებაში ნაკლებად შეუწყობს ხელს. ბედნიერებისკენ სვლა საკუთარ ოჯახთან დაშორებას ნიშნავს - ის, რაც, ეროვნული წარმოსახვით, წინსვლაში გიშლის ხელს, თავისუფლებას გიზღუდავს. შემდეგ კი, ამ ყავისფერკანიანმა ქვიარ ბავშვმა ჩვეულებები და კულტურა უნდა მოიტოვოს უკან; თავისუფლების მისაღწევად თავის დაღწევაა საჭირო. თარგმანი: ბედნიერება სითეთრესთან სიახლოვე ხდება. ქემელ გუფთა (2014) აღნიშნავს, როგორ მიიჩნევენ ზოგჯერ, რომ თითქოს ყავისფერკანიან ქვიარებსა და ტრანსებს მათი უბედური ოჯახებიდან ბედნიერი ქვიარ და ტრანს თემები იხსნიან. ჩვენ არ ვართ სამაშველო მისია. მაგრამ როცა ნორმებს არ ემორჩილები, ისინი [თეთრკანიანები] ზეიმობენ. ასეთ მომენტში ბედნიერი ყავისფერკანიანი ქვიარებიც კი უბედურად აღიქმებიან.

არასწორი მიმართულება და უკმაყოფილება

თუკი არ შევიცვლით მიმართულებას, რათა სხვებს თავიდან ავაცილოთ უბედურების განცდა, უბედურებას გამოვიწვევთ. აქ ისევ ჩნდება სიხარულის ჩამშხამებელი. შენ ეს დავალება შეიძლება იმიტომ მიიღო, რომ არ გინდა ის, რაც სხვებს შენთვის სურთ. და ისე შეიძლება გამოჩნდეს, რომ, როცა ის არ გინდა, რაც სხვებს უნდათ (რაც ასევე არის ის, რაც მათ უნდათ, რომ შენ გინდოდეს), თითქოს შენ მათ სურვილებს არ ითვალისწინებ და აუფასურებ.

შეგვიძლია, საოჯახო სუფრას დავუბრუნდეთ. ოჯახის შეკრება მაგიდის გარშემო; ეს, წესით, ბედნიერი შემთხვევა უნდა იყოს. ვცდილობთ, ბედნიერი იყოს ეს მომენტი, სუფრის ზედაპირი პრიალებდეს, რომ მან კარგი ოჯახის სურათი აირეკლოს. ეს შრომა თავისივე არსებობის ნიშნებს აქრობს: გაპრიალება ლაქის მოცილებას გულისხმობს. ზედაპირს თუ არ გააპრიალებ, შეგიძლია, ოჯახს ბედნიერება ჩააშხამო. სწორი რაღაცების სურვილის არქონა ზედაპირს აუფერულებს.

გასაკვირი არ არის: სანამ ხმას ამოვიღებდი, იქამდე ვიყავი სიხარულის ჩამშხამებელი. როცა ვიზრდებოდი, ვხვდებოდი, რომ როდესაც ჩემგან ითხოვდნენ, ისე მოვქცეულიყავი, როგორც გოგოს შეეფერებოდა, ეს ჩაგვრის ფორმა იყო. კაბები და გოგოობისთვის დამახასიათებელი სტილი მაღიზიანებდა. თინეიჯერობის შუა პერიოდიდან ბოლომდე ხშირად „თომბოიდ“[13] მომიხსენიებდნენ, მიუხედავად იმისა, რომ უბრალოდ ერთი გოგო ვიყავი, რომელსაც გოგოობა, კაბები, მაკიაჟი, ბიჭებზე საუბარი არ აინტერესებდა (აქ ჰეტეროსექსუალობასაც შევეხები, რადგან ასეთ სიტუაციებში ის ხშირად იჩენს თავს). ის, რომ ასეთ გოგოს „თომბოის“ უწოდებენ, შეგვახსენებს, თუ როგორ შეიძლება შეზღუდონ გოგო, როგორც პიროვნების განვითარების კატეგორია. თუკი გოგოდ ყოფნისას შეზღუდვას გრძნობ, შეგიძლია, აღარაფერი თქვა. აფექტური დამოკიდებულება თავად იტყვის სათქმელს. ბრაზიანი სახე, ან სხვა არავერბალური ნიშნები, როცა განსაკუთრებული შემთხვევისთვის კაბის ჩაცმაზე უარს აცხადებ. კაბებზე ბევრი ბრძოლა მახსენდება.

წვეულება.

კაბა, შვებით ამოსუნთქვა.

სევდა, იმედგაცრუება.

ფემინისტი სიხარულის ჩამშხამებელი უსიტყვოდაც გამოავლენს საკუთარ თავს. სიხარულის ჩაშხამება უბრალოდ იმითაც შეგიძლია, რომ ბედნიერი რაღაცები არ გაგიხარდეს. ან იქნებ სულაც არაა მნიშვნელოვანი, ხარ, თუ არა ბედნიერი: შესაბამის მომენტებში თავი ბედნიერად უნდა წარმოაჩინო. რამდენჯერ უთქვამთ შენთვის, რომ ბრაზიანი სახის გამო ფოტო გააფუჭე? რამდენი ვახშამი ჩაიშალა; რამდენი ფოტო; დღესასწაულიც. ბედნიერების ჩაშხამება უბრალოდ იმით შეგიძლია, რომ საკმარისად ბედნიერად არ გამოიყურები. თუკი უკვე ფემინისტად გიცნობენ, მაშინ არასაკმარის სიხარულს ფემინიზმს დაუკავშირებენ, თითქოს. ფოტოში თუ არ იღიმი, ეს შენი პოლიტიკური პროტესტია (მიუხედავად იმისა, არის, თუ არა ასე). ფემინიზმი შეიძლება გენდერზე შფოთვა იყოს (ბატლერი, 1990): შეიძლება აღიქმებოდე გოგოდ, ან ცუდ გოგოდ, ან უბედურ გოგოდ, მხოლოდ შენი ქცევის მიხედვით. მერილინ ფრაი ამტკიცებს, რომ ჩაგვრა შეიცავს მოთხოვნას, რომ რაღაც სიტუაციებში ბედნიერების ნიშნებს ავლენდე. ფრაისთვის „ღიმილიანი სახის გარდა, სხვა ნებისმიერი გამომეტყველება სხვების თვალში ისე წარმოგვაჩენს, თითქოს საზიზღარი, გამწარებული, გაბრაზებული, ან საშიში ვიყოთ“ (1983, 2). აღქმები შეიძლება აკვიატებასავით იყოს. საკმარისად არ იღიმი: საზიზღარი ხარ.

წვეულებაზე არ გაღიმება ჩემთვის უკავშირდებოდა იმას, თუ ვინ უნდა ვყოფილიყავი ამ წვეულებაზე: რომ უნდა მცმოდა კაბა, ვყოფილიყავი ლამაზი და მემღერა მოთხოვნისამებრ. ზოგჯერ მეგონა, რომ კლოუნი ვიყავი. სხვა დროს - მანქანა, ზოგჯერ თავმომწონე. ვეჭვობ, რომ გენდერთან შეგუება, ამ მოთხოვნის ტვირთად აღქმა, წვეულებების უარყოფით გამოცდილებებთან დაკავშირება (როგორ აშხამებს სხვებს მხიარულებას!) ადამიანებთან იძულებით შეგუებასაც ნიშნავდა. ერთ-ერთი მიზეზი, რატომაც ასე ძალიან მიყვარს ცხენები - ბევრი ქვიარ ამბავია გოგოებსა და ცხენებზე, როგორც ეს ელსფეთ პრობინმა (1996) გვიჩვენა - იყო ის, რომ ისინი ადამიანებისგან გაქცევას განასახიერებდნენ და ამდენად, გოგოდ ყოფნაზე უარის თქმას. ჩემი გამკლავების რესურსებიდან ჩემს ცხენ მულკას გაგაცნობთ. მას დიდი წვლილი მიუძღვის იმაში, რომ ვალდებულებებისგან გათავისუფლება შევძელი. მოზარდობის პერიოდში ძალიან მორცხვი ვიყავი და სოციალური ცხოვრებისგან დისტანცირებული: თითქოს ცხოვრება დაკეტილი ოთახივით იყო, რომლის გასაღებიც არ მქონდა. იქნებ ასე იყო: გენდერი იმ გასაღებს ჰგავდა, რომელიც არ გამაჩნდა, ან ვერ ვერგებოდი. როცა წარსულს ვიხსენებ, ვფიქრობ, რომ უნივერსიტეტში წასვლისას გოგოობა გადავწყვიტე, რადგანაც დამღალა იმან, რომ გარემოს ვერ ვერგებოდი. დარწმუნებული ვარ, ჩემი გამოფიტვა თეთრკანიანთა გარემოცვაში ყოფნას, ასევე, გენდერისგან გაუცხოებას უკავშირდებოდა; განსხვავებულობის გამო გადაღლა. მახსოვს, თვრამეტი წლის რომ ვიყავი, სკოლის დასრულების შემდეგ, როგორ მივედი პირველად სალონში. ჩემი გადაწყვეტილება გამიზნული იყო. ვიცქირებოდი სარკეში სევდიანად და ჩემი თავის სხვა ვერსიის გამოჩენას ველოდი. საკმარისად მესმოდა ის, რომ მიკუთვნებულობა ალბათ ფემინურობის სივრცის დაკავების სურვილში უნდა გამომეხატა და ის მეტად ჩემად მექცია. საკმარისად კარგად ვიცოდი, რომ ეს არჩევანი ყველასთვის ხელმისაწვდომი არ იყო. ამიტომ, ზოგჯერ, წნეხისგან, მწუხარებისგან, მარტოობის ან გარიყულობის შეგრძნებებისგან გასათავისუფლებლად, შეიძლება შევიცვალოთ მიმართულება. შეიძლება, დავმწუხრდეთ, რომ ეს ჩვენი მომავალია, რომელსაც ბრძოლას ვუცხადებთ.

ეს რთულია: არ ვამბობ, რომ რაიმესთან კავშირის გაბმა არასწორია, ან შენი სურვილები ნაკლებად ავთენტური ხდება. რა თქმა უნდა, არ ვგულისხმობ, რომ გოგოობა მხოლოდ გარემოზე მორგებას უკავშირდებოდეს, მიუხედავად იმისა, რომ ჩემი გოგოობა ამგვარად დაიწყო. შენ შეიძლება იმის ვალდებულებაც კი იგრძნო, რომ „გოგოობა უარყო“, იქ, სადაც გოგოობა მოსაწონი, ან შესაფერისი არ არის. როგორც ულრიკა დალი (2015) განმარტავს, ზოგიერთ ფემინისტურ სივრცეში, გოგოობის გამოხატვის გამო, შეიძლება არ მიგიღონ. მესამე თავში გამოყენებული ცნებებით რომ ვთქვა, ალბათ თავნება უნდა გახდე, ფემინისტურ სივრცეებში ფემინურობა საკუთარი ნებით რომ გამოხატო. ვფიქრობ, ახლა შემიძლია, გოგოობით სიამოვნება მივიღო (მიუხედავად იმისა, რომ ისევ არ ვიცვამ კაბებს; არ მსიამოვნებს მათი ტარება), რადგანაც ის აღარ არის აუცილებლობა. ასევე, არც მე (ან სხვები) განვიხილავთ მას ბიჭებისკენ ყურადღების მიმართვის საშუალებად. ქვიარ გოგო სიტყვა გოგოს მნიშვნელობას აფართოებს.

არ ვამტკიცებ, რომ გოგოდ ჩამოყალიბება შენივე გზით არაავთენტურია. იმაზე ვფიქრობ, როგორ ვუმკლავდებით სიტუაციებს, როცა სხვებთან თანხვედრას, ან წინააღმდეგობას ვაცნობიერებთ. ფემინიზმი საზღვრებს აფართოებს და, შესაბამისად, ჩვენგან გადაწყვეტილებების მიღებას მოითხოვს, რომლებიც ჩვენ გარეშე, ან ჩვენთვის არ იყო მიღებული. ზოგჯერ ძალიან ვიღლებით, ან წინასწარვე ვგრძნობთ დაღლას: ვცდილობთ, მივესადაგოთ მოლოდინებს, რომ შედეგები თავიდან ავირიდოთ, რადგანაც ეს უკვე გამოვცადეთ და მეტად აღარ გვსურს ამასთან გამკლავება. და შემდეგ, როცა ეს ხაზები იშლება, გზად სხვა რამეებიც ხდება. სხვა დროს შეიძლება მივხვდეთ: წესრიგთან დაუმორჩილებლობის შედეგებისთვის მზად ვართ, რადგანაც, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ბევრი რამის დათმობა მოგვიწევდა. და შეიძლება ისიც აღმოვაჩინოთ, რომ გზად ბევრი რამ ხდება.

რადგანაც წესებთან დაუმორჩილებლობა უკვე გამოგვიცდია, ჩვენთვის ცნობილია შეთანხმება, როგორც მექანიზმი. მეორე ნაწილში შეთანხმების საკითხს ინსტიტუციურ პოლიტიკასთან მიმართებით მივუბრუნდები. აქ მსურს, რომ ისევ გენდერის საკითხზე შევჩერდე. როგორც კი რაიმეს სწორად ვერ აკეთებ, შემდეგ უკვე ბევრი რამ არასწორად გამოგდის და ყველაფერი  გამიზნულად ნამდვილად არ ხდება. გენდერი ხშირად არასწორად მესმოდა, ან რაღაცებს არასწორად ვაკეთებდი, მნიშვნელობა არ აქვს, გამიზნული იყო ეს, თუ არა. ოციან წლებში რომ შევაბიჯე, ჩემს დას, რომელმაც შვილი გააჩინა, მისალოცი ბარათი გავუგზავნე. ჩვენ ტელეფონით ვსაუბრობდით, როცა ბრაზმორეულმა მითხრა: „ყოველთვის ფემინისტურ განაცხადს რატომ აკეთებ!“ ლურჯი ბარათი ვაჩუქე. მან გოგო გააჩინა. საქმე ის არის, რომ განზრახ არ მოვქცეულვარ ასე. არ მინდოდა ფემინისტური განაცხადი გამეკეთებინა. ბარათის ფერისთვისაც კი არ მიმიქცევია ყურადღება. მაგრამ ეს ალბათ იმაზე მიანიშნებს, რომ უკვე ფემინისტი ვიყავი, რომ ფემინისტური ხედვა მქონდა: როცა უცებ ვერ ხვდები, რომ ფერების სისტემა გენდერული სისტემაა. როდესაც გენდერის სისტემა ჩვევად არ იქცევა, გამოდის, რომ ვერ შეგაგუეს. ასე შეიძლება ფემინიზმით ცხოვრება: გენდერის სისტემასთან შეუგუებლობა.

გენდერის სისტემა გენდერის გამოხატვით, ან არგამოხატვით არ ფუნქციონირებს: ის ასევე გულისხმობს იმას, თუ როგორ ასრულებ საკუთარ როლს ფართო სისტემაში, რომელიც მნიშვნელობასა და ღირებულებას ადამიანებთან და საგნებთან აკავშირებს. როგორც კი სათანადოდ ადაპტირდები ამ სისტემასთან, შეგიძლია, ფიქრს შეეშვა. შეგიძლია, ავტომატურად აირჩიო სწორი ბარათი. ხოლო თუკი მასთან ბოლომდე შეგუებული არ ხარ, მაშინ სწორ არჩევანზე ფიქრი მოგიწევს. თუკი არ გიფიქრია, სწორი რა არის, მაშინ გენდერსაც ვერ გაიგებ სწორად: არასწორად მოიქცევი. ამდენად,  შეიძლება გამიზნული არც გქონდეს, ისე აწარმოო ფემინისტური აზრი. გენდერის არასწორად გაგებას რაღაცების არასწორად კეთება მოსდევს.[14] და მაშინ გაითვალისწინე: შეიძლება სიხარულის ჩამშხამებელი იყო, ამის წინასწარგანუზრახველად; იქნებ სხვების ბედნიერებაში მონაწილეობასაც კი ცდილობ. შეგიძლია სიხარულის ჩამშხამებელი გახდე, რადგანაც სოციალური სისტემების მოთხოვნებს სათანადოდ ვერ ერგები.

კიდევ ერთი მაგალითი: როცა უფრო ახალგაზრდა ვიყავი, მითხრეს, რომ ფეხების გაპარსვაზე უარის თქმით „ფემინისტურ განაცხადს“ ვაკეთებდი. როდესაც მოლოდინს არ უპასუხებ, შენ განაცხადს აკეთებ. ვფიქრობ, ამას ვსწავლობთ. არ აქვს მნიშვნელობა, ვაკეთებთ, თუ არა ფემინისტურ განაცხადს, ან ვსაუბრობთ, თუ არა, გარეგნობის პრინციპებთან დაუმორჩილებლობა მაინც სიტყვით გამოსვლას ჰგავს, თითქოს შენი ფეხები პირი იყოს, რომელიც ყვირის: შემომხედე! არ მიფიქრია, რომ ფემინისტურ განაცხადს ვაკეთებდი, თუმცა, ფეხის გაპარსვის ვალდებულების შეუსრულებლობით თავისთავად ვეხმიანებოდი ფემინისტურ იდეებს. მაგრამ, რაღაც თვალსაზრისით, გოგოების გაუპარსავი ფეხების იდეა, როგორც რაღაც ჩვეულებრივისა, წარმოუდგენელი ხდება. ნებისმიერი ქცევა, რომელიც ნორმებს არ შეესაბამება, ფემინისტური დღის წესრიგის თავსმოხვევად განიხილება.

არასწორი გადაწყვეტილების მიღება ნიშნავს: შენზე რაღაცამ ცუდად იმოქმედა. არასწორი მიმართულებით შეიძლება წავიდეთ იმის მიხედვით, რამდენად განვიცდით, ან არ განვიცდით აფექტს. არლი რასელ ჰოუკშილდი თავის კლასიკად ქცეულ წიგნში, „მართული გული“, აღწერს, რომ თუკი პატარძალი ქორწინების დღეს ბედნიერი არ არის და უფრო მეტიც, „დეპრესიული და შეწუხებულია“ ([1983] 2003, 59), იგი „შეუსაბამო აფექტს განიცდის“, ან უადგილო აფექტის ზემოქმედებაშია.[15] ამ დღეს მისი განცდები შესაბამისი უნდა იყოს: „როდესაც განსხვავებას გრძნობს იდეალურ გრძნობასა და იმ გრძნობას შორის, რომელიც მას ეუფლება, პატარძალი საკუთარ თავს ბედნიერებას აიძულებს“(61). ეს დღე რომ კარგად წარიმართოს, პატარძალმა საკუთარი თავის, ან სხვების დარწმუნება უნდა შეძლოს იმაში, რომ იგი ბედნიერია. გრძნობების გამოსწორება თავდაპირველი განცდებისაგან გათავისუფლებას ნიშნავს: პატარძალი ბედნიერების განცდას იმ გზით იქმნის, რომ საკუთარ თავს უბედურად ყოფნის საშუალებას არ აძლევს. რა თქმა უნდა, ამ მაგალითით იმას ვსწავლობთ, რომ შესაძლებელია, საკუთარი ბედნიერება მთლიანად ვერ შევიგრძნოთ, ან მისგან გავუცხოვდეთ, იმ დროს, თუკი თავდაპირველი განცდა ჯერ კიდევ მძაფრია, ან დისკომფორტს ვგრძნობთ იმის გამო, რომ კონკრეტული გრძნობის გამოსაწვევად თავის იძულება დაგვჭირდა. ბედნიერების განცდას დისკომფორტი შეიძლება ახლდეს, რადგან ეს გრძნობა ჩვენში უხერხულობას წარმოშობს.

ყოველთვის ვერ ვახერხებთ, ბედნიერად ვიგრძნოთ თავი, როცა ჩვენგან ამას მოელიან. შეუძლებლობა ყოველთვის შეზღუდვას არ გულისხმობს. ის რეფლექსიის გზაცაა. იქნებ საკუთარი თავით, ან მსოფლიოთი ხარ იმედგაცრუებული, რადგანაც, რასაც მოელოდი, ისეთი ბედნიერი ვერ გახდი. იმედგაცრუებამ შეიძლება საკუთარ თავში დაურწმუნებლობის მღელვარე აზრები წარმოშვას (რატომ არ მაბედნიერებს ეს? ასეთი რა მჭირს?).  ან სამყაროს მიმართ ბრაზი გაგიჩინოს, რომელიც ბედნიერებას გვპირდება. ასეთ მომენტებში, ალბათ, ვუცხოვდებით. როცა შენი განცდის გამო უცხოვდები, შენ აფექტური უცხო ხდები. ფემინისტი სიხარულის ჩამშხამებელი აფექტური უცხოა. ჩვენ არ გვაბედნიერებს სწორი რაღაცები.

უბედურების არქივი 

დროა, მისის დოლოვეის მივუბრუნდეთ. გაიხსენე, როგორ შეიცნობს მისის დოლოვეი საკუთარი ცხოვრების ტრაექტორიას; როგორ ხდება საკუთარი გაქრობის მომსწრე ბონდის ქუჩაზე სეირნობისას. დაქორწინება, შვილების ყოლა აღარაა ერთადერთი რამ, რაც მან გააკეთა, რასაც მიაღწია, არამედ ის, როგორ კარგავს გზად საკუთარ თავს; როგორ აღარ არის კლარისა, რომლის წინაშეც ამდენი შესაძლებლობა იშლებოდა. ქორწინება, შვილების ყოლა ახლა: ეს მხოლოდ დანიშნულების წერტილები არ არის, ისინი საზეიმო მომენტებია; რასაც ქალები ბედნიერებისთვის აკეთებენ. მისის დოლოვეი ბედნიერებას არ გრძნობს. იქნებ არც კი იცის, რას განიცდის; იქნებ საკუთარ გრძნობებს არც თავს უმჟღავნებს, არც სხვებს. თუმცა ბედნიერი მაინც არ არის. იგი საკუთარი ცხოვრებიდან გაუცხოვდება, შესაძლებლობებს მხოლოდ მათი დაკარგვის შემდეგ აცნობიერებს, შესაძლებლობები, რომლებიც ძველი მეგობრებივით ციმციმებენ, რომლებსაც დღის განმავლობაში იხსენებს.

ფემინიზმი ასეთი ისტორიებით არის სავსე: ქალები, რომლებიც არ ბედნიერდებიან იმით, რამაც ისინი უნდა გააბედნიეროს. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ყველგან უბედურებაა, არამედ, იმას, რომ ბედნიერების მოლოდინი, მოლოდინი, რომ ქალები გაიღიმებენ და სამყაროც მათთან ერთად გაიღიმებს, ბევრ რამეს აფერხებს, ცხოვრებას აჩერებს. ბედნიერების მოლოდინი აუცილებლად უბედურებას არ წარმოშობს, არამედ, ამ მოლოდინმა, შეიძლება, უბედურება რთულად ასატანი გახადოს. მეოცე საუკუნის ბოლოს, ფემინისტმა სოციოლოგებმა, როგორიცაა ენ ოკლი, ვრცლად დაწერეს იმის შესახებ, რომ დედობის ბედნიერებასთან დაკავშირებამ უბედურების პათოლოგიზება გამოიწვია. იგი „პოსტნატალურ დეპრესიას“, აღწერს, როგორც „ფსევდომეცნიერულ ნიშანს, რომელსაც დედობრივი უკმაყოფილების აღსაწერად და მისი იდეოლოგიური გარდაქმნისთვის იყენებენ“ (1980, 277). მშობიარობის, როგორც დედობრივი ნეტარების შესახებ, რომანტიკული მითები, დედობრივ სევდას სოციალურ და ბიოლოგიურ პრობლემად აქცევს.

ეს ადრეული ფემინისტური ნააზრევი ყურადღებას ამახვილებდა ქალების მიერ საკუთარი ისტორიების თხრობის მნიშვნელობაზე, რომელიც ბედნიერების მითს შეარყევდა. ეს ისტორიებია, რომლებიც უბრალოდ უბედურებას კი არ ასახავენ, არამედ - ქალების კომპლექსურ, ამბივალენტურ, ქაოსურ გრძნობებს. არლი ჰოუკშილდის ([1983] 2003) „მართულ გულში“, მაგალითად, ქალი მშრომელების ისტორიებსაც ვხვდებით. ქალები, რომლებიც სამუშაოზე იძულებულნი არიან, გაიღიმონ, იმდენად გაუცხოებულნი არიან საკუთარი ღიმილისგან, როგორც ქარხნის მშრომელები საკუთარი მკლავებისგან, როცა მათი მკლავები ინდუსტრიული მექანიზმის მუშაობაშია ჩართული. შრომის საკითხს (და მკლავების) მესამე თავში მივუბრუნდები. აქ მსურს, ვიკვლიო, როგორ მოგეთხოვება ბედნიერება კერძო და საჯარო სივრცეებში გამოხატო. დარწმუნებული ვარ, ბევრ გოგოს და ქალს, რომელიც ბედნიერად არ გამოიყურება, ხშირად მოუსმენია ისეთი კომენტარები, როგორიცაა „გაიღიმე, საყვარელო, ყველაფერი უარესადაც შეიძლებოდა ყოფილიყო“. გაღიმება ფემინისტური მიღწევა ხდება. მაგრამ გაღიმება შეიძლება კომპენსირების საშუალებაც იყოს მაშინ, როდესაც საკმარისად ფემინურად არ აღიქმები. შეიძლება გარეგნობის შერბილება მოგიწიოს, რადგან (ან როცა) მკაცრად აღიქმები. შავკანიანმა ქალმა, ან ფერადკანიანმა უფრო მეტად უნდა გაიღიმოს, რადგან იგი ბრაზიანი, ან ზედმეტად თავდაჯერებული ჩანს სხვებისთვის: ამდენად, მოლოდინი რომ შეცვალო, უნდა გაიღიმო. მოლოდინების გამოწვევის მცდელობამ, ისინი, პირიქით, შეიძლება კიდევ უფრო განამტკიცოს. თუკი აქამდე ზედმეტი თავდაჯერებულობის გამო გაკრიტიკებდნენ, შენი ღიმილი შეიძლება ზედმეტ სიმტკიცედაც კი აღიქვან.

ბედნიერება, როგორც ემოციური შრომის ფორმა, ამ ფორმულაში შეიძლება მოვათავსოთ: სხვების გაბედნიერება ბედნიერად თავის მოჩვენებით. ეს მცდელობა ყველაზე წარმატებული მაშინ არის, როცა ისეთივე ბედნიერი ხდები, როგორადაც გამოხატავ ამას; რაც უფრო დაძაბული ხარ, შენი ღიმილიც ნაძალადევია. იქნებ ამ ფორმულის წინააღმდეგ სწორედ ფემინიზმი გვჭირდება. იმას არ ვგულისხმობ, რომ ფემინისტად ქცევით სხვების გაუბედურება უნდა დავისახოთ მიზნად. პირიქით, როცა ფემინისტი ხარ, აღარ ცდილობ, ბედნიერი ჩანდე, ან ისეთივე ბედნიერი გახდე, როგორადაც თავს აჩვენებ სხვებს, რომ ისინი გააბედნიერო. ამ ფორმულას სხვა მხრიდან თუ შევხედავთ, იქნებ მაშინ დავინახოთ ფემინიზმის მნიშვნელობა. ამით იმის თქმა მინდა, რომ ბედნიერების წარმოჩენით არ ხდები ბედნიერი. ჩვენ თანაგანცდა, როგორც ფემინისტური გრძნობა, გვიჩნდება ქალების მიმართ, რომლებიც არ არიან ბედნიერნი მაშინ, როცა ისინი ბედნიერები უნდა იყვნენ. ფემინისტური თანაგრძნობა უბედურების განსხვავებულ ხედვას გულისხმობს. უბედურება არ უნდა გვესმოდეს, როგორც მარცხი ბედნიერების გზაზე და მეტი უბედურების წყარო, არამედ, უარყოფა, მოთხოვნა, პროტესტი, ან უბრალო, ცხოვრებაში მიმდინარე რამ. უბედურების მიმართ თანაგრძნობა ხშირად თანაგრძნობის უქონლობად აღიქმება. ფილმი „მიმტანი“ მახსენდება (რეჟ. ედრიენ შელი, 2007). ჯენა, უბედური, ქორწინებაში მყოფი ქალი ექიმის კაბინეტში მიდის და ეუბნება, რომ ორსულადაა. ექიმი თანაგრძნობას გამოხატავს და ორსულობას ულოცავს. სინამდვილეში, მისი თანაგრძნობა სულაც არ არის ქალის ნამდვილ შეგრძნებაზე (უბედურება) პასუხი. მას მოლოდინი აქვს, რომ ქალს ბედნიერება უნდა ეგრძნო. ქალი ექიმის თანაგრძნობის გამო გაუცხოვდება, მიუხედავად იმისა, რომ თანაგანცდა გავრცელებულ მოსაზრებასთან თანხვედრაშია (რომ დაქორწინებული ქალის ორსულობა ბედნიერი გარემოებაა). მიმტანი ორსულობის მიმართ გაჩენილი საკუთარი განცდის გამო იმდენად გაუცხოვდება, რომ ამ მდგომარეობაში მის მიმართ ემპათიის გამოხატვა (თანაგრძნობის გამოხატვა) იმავე გაუცხოების გაზიარებას გულისხმობს: „საწყალო, ჩიხში ხარ“. ფემინისტური თანაგრძნობა ბედნიერებისგან გაუცხოების მიმართ თანაგრძნობას გულისხმობს.

აფექტური უცხოები თანაუგრძნობენ უცხო აფექტებს. თანაგრძნობისგან გავუცხოვდებით მაშინ, როცა თანაგრძნობა ემყარება მოლოდინს, როგორ უნდა ვიგრძნოთ და არა იმას - სინამდვილეში რას ვგრძნობთ. ვფიქრობ, რომ სწორედ ამიტომ მოჰყვა ამხელა ფემინისტური თანაგანცდა მისის დოლოვეის მიმართ. ფემინიზმი შეიძლება იმ ქალების თანაგანცდის განვითარებას მოიცავდეს, რომლებიც საკუთარი მდგომარეობით უკმაყოფილონი არიან. საინტერესოა, რომ კლარისას შემთხვევაში მკაფიოდ არ ჩანს, რის გამოა იგი უბედური. მისის დოლოვეიდ გადაქცევის საკმაოდ უცნაური შეგრძნება, რომელიც შესაძლებლობის ხელიდან გაშვებას, ვერშედგომას, ან არაფრად გადაქცევას გულისხმობს, კლარისას ცნობიერში კონკრეტულ რაიმეზე წუხილის ფორმით არ გამოიხატება. ამ წიგნის სევდა - და ჩემთვის ეს სევდიანი წიგნია - თვალსაზრისივით არ არის გადმოცემული. მისის დოლოვეი საკუთარი მწუხარების მიზეზებზე არ მსჯელობს. იგი ზედმეტად გართულია წვეულების სამზადისში. რამხელა სევდა ჩანს რაიმეთი დაკავების საჭიროებაში. რამდენი წუხილი გამოიხატება, როცა მზად არ ხარ, მწუხარება შეიგრძნო.

სწორედ წვეულებაზე, მისის დოლოვეი მწუხარების პირისპირ რჩება. ეს მისი მწუხარება არ არის, არამედ, უცნობის, რომელსაც იგი არ იცნობს და ვისაც იგი გარეთ გაჰყავს. ლედი ბრედშოუ მისის დოლოვეის ეუბნება, „წვეულებას ვიწყებდით, როცა ჩემს ქმარს ტელეფონზე დაურეკეს და ძალიან სევდიანი ამბავი შეატყობინეს. ახალგაზრდა კაცმა (ამას ეუბნება სერ უილიამი მისტერ დოლოვეის) თავი მოიკლა. იგი სამხედრო სამსახურში იყო“. ოჰ! გაიფიქრა კლარისამ შუა წვეულებაზე, აი, სიკვდილი, - იფიქრა მან“ (ვულფი  [1925] 1996, 279). შუა წვეულებაზე სიტყვები თხრობად იქცევა და კაცის თვითმკვლელობაზე უამბობს, რომელიც ძლიერ დაიტანჯა. მკითხველმა უკვე ნახა მისი სიკვდილი და ტანჯვა. კლარისა არ ყოფილა ამის მომსწრე, მაგრამ ისე ცხადად წარმოიდგენს, რომ თითქოს თავადვე შეემთხვა: „როცა ამ ამბავზე მოუთხრეს, მან მთელი სხეულით იგრძნო; მის კაბას ალი მოედო, მისი სხეული იწვოდა“ (280). როცა სიკვდილის შესახებ დეტალებს უზიარებენ, სიკვდილი ხელშესახები ხდება: „მიწა განათდა, მასში მტკივნეულად გაიარეს დაჟანგულმა ეკლებმა. ყრუ ხმაური ესმოდა და მერე წყვდიადით შთანთქმა“(281). ამ გამოცდილების სიმძაფრე მასზე სასტიკად მოქმედებს. ეს მხოლოდ იმას არ ნიშნავს, რომ კლარისა ემპათიურია, არამედ იმას, რომ იმ მომენტისთვის სიკვდილი ნამდვილი, ან ხელშესახები ხდება, რადგან სხეულში შემოაღწია. სიკვდილი სამყაროში სიტყვებად იშლება. მისის დოლოვეის შემთხვევაში შთამბეჭდავია ის, თუ როგორ შეაღწევს ტანჯვა მის ცნობიერში კიდეებიდან, სხვისი სახით, ვინც უცხოა, ვინც დაუპატიჟებელი სტუმარია, ვინც ოთახში არავის მოუწვევია. ტკივილი შემოდის, არა როგორც უბრალო თვითცნობიერება - როგორც საკუთარი ტანჯვის ცნობიერება - არამედ, უმაღლესი ცნობიერება, სამყაროს ცნობიერება, სადაც ყველაფერი მოცულია მათი ტანჯვით, ვისაც ამ სამყაროში საკუთარი თავი ვერ უპოვია.

სწორედ იმ მომენტში, როდესაც ცნობიერება ყველაფერს მოიცავს, ჩვენ იმის აღმოჩენას ვიწყებთ, თუ რას ნიშნავს ფემინიზმის უბედურების არქივად მიჩნევა. უბედურებას უბრალო გრძნობად აღარ განვიხილავთ, რომელიც შინაგანად ჩნდება და გარეთ გამოდის; უბედურება, რომელიც, მაგალითად, ისეთ პერსონაჟშია ჩაბუდებული, როგორიც დიასახლისია; ან გრძნობაა, რომლის თანაზიარობა ემპათიური მოსმენით ხდება. პირიქით, იმას ვიკვლევთ, თუ როგორ შეგვიძლია უფრო მეტად დავუკავშირდეთ იმას, რაც უკვე აქაა; ძალადობას, რომელიც ცხოვრებისეულ ლაქლაქში შეიძლება ჩაიკარგოს. ნაპირებიდან ტანჯვის შემოღწევა გვასწავლის, როგორი რთულია ტანჯვის გაცნობიერება. რთულია სევდის და იმედგაცრუების აღიარება, როცა იმ ცხოვრებით ცხოვრობ, რომელიც ბედნიერი უნდა იყოს, მაგრამ არ არის, რომელიც სავსე უნდა იყოს, მაგრამ ცარიელად გეჩვენება. ძნელია საკუთარი ცხოვრების კონკრეტულ იდეაზე უარი თქვა, როცა ამ იდეის გარშემო ცხოვრობდი. ჩვენ არა მხოლოდ ვსწავლობთ, რომ მივაღწიეთ უბედურების ცნობიერებას, არამედ იმასაც, როგორ გვაახლოებს ეს სამყაროსთან; საშუალებას აძლევს სამყაროს, გარსი გაარღვიოს, რასაც ბედნიერების გარსს ვუწოდებ. ბევრი უთანასწორობა ბედნიერების მიმართ მიზიდულობით, მისკენ სწრაფვით ნარჩუნდება. თითქოს არსებულ ძალაუფლებასა და ძალადობას ჩვენი გრძნობების გარემოზე მორგებითა და გარდაქმნით უნდა ვუპასუხოთ; მაგალითად, ექსპლუატაციაზე დამყარებული სოციალური ურთიერთობის ინდივიდუალურგაძლიერებად გარდაქმნა.

ფემინიზმი: როგორ ვარღვევთ ბედნიერების გარსს. თუნდაც მაშინ, როდესაც უბედურება ნაცნობი გრძნობაა, ის უცნობივით შემოიჭრება, სიმშვიდე რომ ძალადობის „ყრუ ხმაურით“ გაარღვიოს. მისის დოლოვეისთვის, ის უცხოა, რომელიც ნაცნობს აწუხებს. თუმცა, მასთანაც რაღაც საერთო აქვს.  იქნებ ამიტომაც ხდება ეს დღე ასე მნიშვნელოვანი: იგი მის ცხოვრებაში წარსულის გამოჩენისთვის ემზადებოდა. იგი გარდაქმნისთვის ემზადებოდა. ძალების კომბინაციით ეს გარსი ირღვევა. ამიტომ წვეულებაზე თავს იჩენს რაღაც, რაც ბედნიერება არ არის. თუკი უცნობი ვიღაც ნაცნობს სიმშვიდეს ურღვევს, უცხოდ ყოფნის გამოცდილება შეიძლება ახლობელი გახდეს. უცხოობის გამოცდილებებს მეხუთე თავში მივუბრუნდები. უბრალოდ გაითვალისწინე, რომ როცა საკუთარ თავს უცხოდ აღიქვამ, შენ არა მხოლოდ საკუთარი თავისგან, არამედ ბედნიერებისგანაც გაუცხოვდები. თავად შენი გამოჩენა შეიძლება გახდეს შემაწუხებელი. მაშინ რა წუხდება? ოდრი ლორდი, რომელმაც ბედნიერების  ერთ-ერთი ყველაზე შთამბეჭდავი ფემინისტური ანალიზი შემოგვთავაზა (მე მის ნააზრევს სიხარულის ჩამშხამებლის გამკლავების რესურსებში მივუბრუნდები), გვიჩვენებს, რომ ამ დროს წარსულის სიმშვიდე ირღვევა:

ქუჩებში დაძაბულობა მაღალი იყო, როგორც რასობრივად შერეულ, გარდამავალ ზონებს ახასიათებს. მახსოვს, პატარა გოგო რომ ვიყავი, როგორ მაწუხებდა მკვეთრი, ხრინწიანი, უხეში ხმის გაგონება, რადგანაც მას ხშირად მოჰყვებოდა საზიზღარი, ნაცრისფერი ფურთხი ჩემს ქურთუკზე, ან ფეხსაცმელზე. შემდეგ დედაჩემი გაზეთის პატარა ნაგლეჯით მასუფთავებდა ხოლმე, რომელიც ყოველთვის ედო ჩანთაში. ზოგჯერ დაბალი ფენის ადამიანებზე ღიზიანდებოდა. სადაც არ უნდა წასულიყვნენ, ქარში გადაფურთხების გარდა, სხვა არაფერი იცოდნენ. ამით იმას გამოხატავდა, რომ ეს შეურაცხყოფა სრულიად შემთხვევითი იყო. აზრადაც არ მომსვლია, რომ მასში ეჭვი შემეტანა.  მხოლოდ წლების შემდეგ, მასთან საუბარში ვახსენე: „შეამჩნიე, რომ ისე აღარ აფურთხებენ ხოლმე ქარში, როგორც ადრე?“ დედაჩემის სახეზე აღბეჭდილმა გამომეტყველებამ მაგრძნობინა, რომ მე მისი ტკივილის ერთ-ერთ საიდუმლო წერტილს შევეხე, რომელზეც აღარასდროს უნდა გვესაუბრა. მაგრამ დედაჩემს ეს ახასიათებდა - თუკი ვერაფერს გახდებოდა თეთრკანიანებთან, რომ მისი შვილებისთვის არ შეეფურთხებინათ იმის გამო, რომ შავკანიანები იყვნენ - იგი ჯიუტად იმეორებდა, რომ [შეურაცხყოფის] მიზეზი სხვა რამ იყო.  (1984b, 17–18)

ძალადობის გახსენება მისი ხმების მოგონებას ნიშნავს, ამ „ხრინწიანი, მკვეთრი, უხეში“ ხმების. მაგრამ მეხსიერებამ შეიძლება ის დაბინდოს. ოდრი ლორდის დედა რასიზმზე საუბარს ვერ იტანს, ამიტომაც, შთაბეჭდილებას იქმნის, რომ მისი შვილისკენ მიმართული ძალადობა შემთხვევითია. როდესაც ბავშვი დედას წარსულში მომხდარს შეახსენებს, ან იმას, რაც გადმოცემით იცის, რომ მოხდა, როცა ამაზე საუბარს იწყებს, „ტკივილის ერთ-ერთ საიდუმლო წერტილს“ ეხება. როდესაც ძალადობა აღარ განიხილება შემთხვევითობად, მისი უგულებელყოფა აღარ ხდება, ის გამიზნულად აღიქმება: ოდრი ლორდისთვის ეს მისი შავკანიანი სხეულისკენ მიმართული ქმედებაა და მისი ხმა აწუხებს. ტკივილისგან თავდაცვის ზოგიერთ ფორმას ჩვენთვის საყვარელი ადამიანების დასაცავად მივმართავთ. ეს საფარველი მაინც არ გვიცავს. როცა საფარი ზიანდება, რასიზმი ხილვადი ხდება. სხვაგვარად რომ ვთქვათ: წარსული შეიძლება გარსით იყოს დაფარული. როცა გარსი ზიანდება, მასში ტკივილი იჭრება.

ტკივილისგან თავდაცვაზე რომ ვიფიქროთ, პირველ თავში განხილულ ცნობიერების საკითხს სხვა კუთხიდან უნდა შევხედოთ. ჩვენ შევისწავლით იმას, თუ როგორ ვცდილობთ ჩვენ წინაშე არსებული რამისგან თავის არიდებას. მაშინაც კი, როდესაც ჩვენ თავს რამე ტრავმული მოვლენა ხდება, მას არ ვაღიარებთ, რადგან ასე დავისწავლეთ. თავდაცვის პროცესის აღსაწერად შეგვიძლია ტერმინი „ყალბი ცნობიერება“ გამოვიყენოთ. ყალბი ცნობიერება აქ არ გულისხმობს იმას, რომ მის გამო ინდივიდი წვალობს: თითქოს ცნობიერად ირიდებდეს ყველაფერს, რაც კი ბედნიერებაში ხელს შეუშლიდა. ნაცვლად ამისა, ამ ტერმინს იმის გამოსახატავად ვიყენებთ, როგორ შეიცავს სამყაროს ხედვა რაღაცა ყალბს. ამდენად, ეს ყალბი ცნობიერება მემკვიდრეობით შეიძლება გვერგოს. ფემინისტური ცნობიერება შეიძლება ძალადობისა და ძალაუფლების შესახებ ცნობიერებად მივიჩნიოთ, რომელიც თავაზიანობის, ბედნიერებისა და სიყვარულის ენებშია დაფარული. ის არ შეიძლება უბრალოდ, ან მხოლოდ და მხოლოდ გენდერის, როგორც შესაძლებლობის აკრძალვის ველის შესახებ, ცნობიერებად განვიხილოთ. ტკივილის მიუღწეველ ადგილებში შეღწევა რაღაცის გახსენებით შეგიძლია. რაიმეს შემჩნევით შეგიძლია უბედურება გამოიწვიო. და თუკი რაიმეს შემჩნევით ბედნიერების გამოწვევას შეძლებ, მიხვდები, რომ სამყარო, რომელშიც ცხოვრობ, ისეთი არ არის, როგორიც წარმოგედგინა.

დასკვნა: ფემინისტური მემკვიდრეობა

ფემინისტური წიგნის სევდა: ეს პედაგოგიკაა. მისის დოლოვეი: იგი სულში გწვდება. ფემინიზმი: მგრძნობიარე ნაწილებთან სიახლოვე. როცა ვფიქრობ, როგორ აცოცხლებენ და იხსენებენ მისის დოლოვეის, იმაზე მეფიქრება, რომ სევდა მემკვიდრეობა შეიძლება იყოს, ფემინისტური მემკვიდრეობა. ყველა ის წიგნი მახსენდება, რომელმაც ჩემი ყურადღება მიიქცია არა მასში გამოხატული მწუხარების გამო, არამედ ამ გამოხატვაში გაცოცხლებული ამბოხის გამო. ამბოხი შეიძლება იყოს ის, რომ არ გაგაბედნიეროს იმან, რაც ჩვეულებრივ ბედნიერს უნდა გხდიდეს. სევდა ყოველთვის არ გულისხმობს პირად გამოხატულებას; მაშინაც კი, როცა თვალები ცრემლებით სავსეა, ეს ცრემლები სიტყვებით არ გამოიხატება. ეს ის სევდაა, რომლის საკუთარ თავთან აღიარება რთულია, რომ აღარაფერი ვთქვათ სხვებზე, რადგან ეს წუხილი სამყაროს შეეხება და სამყარო მისით იჟღინთება. ამიტომ ეს სევდა ხშირად იმ საგნებზე გადანაწილდება, რომლებიც სხეულს მოიცავს; მის სხეულს, რომლითაც სივრცე ჩაკეტილად, შეზღუდულად აღიქმება. ამდენად, როცა პირველ თავში ფემინიზმზე, როგორც  სენსორულ შეჭრაზე ვსაუბრობდი, აქ შეიძლება იმაზე დავფიქრდეთ, როგორ გვაახლოებს ფემინისტად ქცევა ყველა ამ სევდასთან, ემოციასთან, რომელიც სისტემაზე მორგების კოლექტიურ მარცხს უკავშირდება - რაც სხვა გზით ცხოვრების შესაძლებლობის პირობა იქნებოდა.

როდესაც სხვებს ვითვალისწინებთ, როცა დაკავებულები ვართ, შეიძლება რაღაცები ვეღარ შევნიშნოთ. იქნებ ამიტომაც ესმით ასე კარგად მკითხველებს მისის დოლოვეის: ჩვენ საკმარისად არ ვცხოვრობთ ისე, როგორც გვინდა, რომ ვიცხოვროთ. განვიხილოთ ფილმი „საათები“ (რეჟ. სტივენ დალდრი, 2002). ერთ-ერთ სცენაში, რომელიც 1950 წელს ხდება, ლაურა ბრაუნი, სევდიანი დიასახლისი, მისის დოლოვეის კითხულობს. წიგნი მისი ფემინისტური მეგობარი ხდება; ეს ისტორიის კვალი არ გამქრალა, ეს წარსულის კვალია, რომელიც ჯერ კიდევ ცოცხლობს. ლაურას სურვილი, გაქრეს საკუთარი ცხოვრებიდან, გამოეთიშოს მის დროსა და რიტმს, მისის დოლოვეისთან სიახლოვის განცდას აჩენს: ქმარსა და შვილს რომ მოწყდეს, მას სურს მთელი თავისი დრო წიგნს მიუძღვნას. ეს არის დღე, ერთი დღე. მერე მეორე დღე. ქმრის დაბადების დღეა, მაგრამ ლაურას მისის დოლოვეისთან ყოფნა ურჩევნია, მისი საწოლში კითხვა. მოგვიანებით, ქმარი რომ მიდის, მას მეგობარი, კიტი სტუმრობს, რომელიც წიგნზე კითხვას უსვამს. ლაურა მისის დოლოვეიზე საუბრობს და ამბობს, რომ „თავდაჯერებულია, რაც ყველას აფიქრებინებს, რომ თავს კარგად გრძნობს. მაგრამ სინამდვილეში ეს ასე არ არის“. ლაურა მისის დოლოვეისთან აიგივებს საკუთარ თავს, როცა მის წუხილზე ჰყვება, იმ წუხილზე, რომელიც სხვებისთვის დაფარულია.

შენ მსგავსად

მეც არ ვარ კარგად

შენ მსგავსად

რა ხდება მაშინ, როცა ოჯახურ ბედნიერებას ნამდვილი ბედნიერება არ მოაქვს? ლაურა ნამცხვრის გამოცხობას ცდილობს. იგი კვერცხს ამტვრევს. კვერცხის გატეხის აქტი ფილმში ხშირად მეორდება, რაც სხვადასხვა პერიოდში ქალების შინ შრომას განასახიერებს. ნამცხვრის ცხობა ბედნიერი საქმიანობა უნდა იყოს, სიყვარულით შესრულებული შრომა. თუმცა ფილმი კვერცხის გატეხით ჩაგვრის შეგრძნებას გამოხატავს. მსგავსი საგნები არა თუ არ გაბედნიერებენ, ისინი იმედგაცრუების შეგრძნებასაც გამოხატავენ. ჯამი, რომელშიც კვერცხები დაამტვრიე, შენ გელოდება. შეგიძლია ლოდინის სიმძიმე იგრძნო. ცარიელი ჯამი მუქარას ჰგავს. ფემინისტური არქივები სავსეა ოჯახური სცენებით, რომელშიც საოჯახო ნივთები უცნაური, თითქმის საშიში ხდება.

ცარიელი ჯამი, რომელიც მუქარას ჰგავს, ფემინისტური ცხოვრების დასაწყისად შეიძლება მივიჩნიოთ. სხვა სიტყვებით, ფემინისტური ცხოვრების დაწყება ბრალდების მოსმენას გულისხმობს; ეს ნიშნავს, რომ სხვა ადამიანები ფიქრობენ, რომ შენს მოვალეობებს სათანადოდ ვერ ასრულებ. თუმცა, ამ დადანაშაულების მიუხედავად, მაინც აგრძელებ შენს ფემინისტურ ცხოვრებას. შენ გზას აგრძელებ. ალბათ იმიტომაც ირჩევ ამ წიგნს, ან იმ ფილმს ნახულობ, და ცარიელ ჯამში პოულობ შვებას. ასე ხვდები, რომ მარტო არ ხარ. როცა ბედნიერების გარსი ირღვევა, როცა ძალადობა ბედნიერების მომენტებში აღწევს, ჩვენ ფემინისტური წარსულის მოჩვენებების მოსმენას ვიწყებთ. ფემინისტი მოჩვენებები ხმაურობენ; ისინი გარს შემოგვხვევიან; ჩვენ კი მათ ვუსმენთ.

გარსის გარღვევა წარსულის აწმყოში შესვლას ნიშნავს. ფემინისტური წარსული ახლობელი ხდება. ის შენთან უფრო ახლოს მოდის. ფემინიზმი: როგორ გადმოგვეცემა მემკვიდრეობით სხვების მიერ ბედნიერების უარყოფა. მაგრამ ჩვენი ფემინისტური მოჩვენებები მხოლოდ მწუხარენი არ არიან. მათ შეიძლება შეუსაბამო მომენტებში ჩაიხითხითონ კიდეც. იქნებ სრულიად შეუფერებლად, ისტერიულად გაიცინონ. ბოლოს და ბოლოს, დაუმორჩილებლობა შეიძლება ბედნიერება იყოს მაშინ, როცა ამის დრო არ არის, მხიარულად გაუყვე გზებს, რომლებიც უბედურებისკენ მიდიან: არ დაქორწინდე, შვილები არ გყავდეს, ახლა. მას ზოგი უშვილოს უწოდებს. ის საკუთარ თავს შვილისგან თავისუფალს [childfree] ეძახის. ის უფრო და უფრო მეტ რამეზე ავრცელებს საკუთარ სიყვარულს. აფექტური უცხო არასწორი საგნებით ბედნიერდება. ხშირად მისი ბედნიერება უარყოფილია: ეგოისტურად, სულელურად, არაავთენტურად, იმიტაციად მიიჩნევა. მაგრამ იგი ჯიუტად განაგრძობს ბედნიერად ყოფნას. იქნებ ამისთვის თავნებობა იყოს საჭირო. თავნებობის საკითხის განხილვას სწორედ ახლა დავიწყებ.

3. თავნებობა და ფემინისტური სუბიექტურობა

ფემინისტური ისტორია აფექტურია: ჩვენ იმ გრძნობებს ვგრძნობთ, რომლებიც არ უნდა ვიგრძნოთ, რადგანაც ისინი არსებულ მოლოდინებს არ შეესაბამება - ვინ ვართ ჩვენ და როგორი უნდა იყოს ცხოვრება. გასაკვირი არ არის, რომ ფემინიზმს ასეთი უარყოფითი მნიშვნელობა აქვს: რომ ბედნიერების წინააღმდეგია, ცხოვრების წინააღმდეგია. ასე უბრალოდაც არ არის, რომ თითქოს ჯერ ფემინისტები ვხდებით და შემდეგ - სიხარულის ჩამშხამებლები. ნაცვლად ამისა, ფემინისტად გახდომა სხვა ადამიანების სიხარულის ჩაშხამებას ნიშნავს; სხვების მიღწევებში ხელის შეშლას. ფემინისტური ცხოვრება განსჯაზე გვასწავლის. ვსწავლობთ, როგორ მოქმედებს ეს შეფასებები ჩვენზე. სიტყვები გარს შემოგვხვევია, სავსე მნიშვნელობითა და სიმძაფრით. ჩვენ ეს სიტყვები გვესმის. ჩვენზე მონიჭებული სახელები ჩვენთვის შემეცნების წყარო ხდება. ეს ფემინიზმისკენ მოწოდებაა.

სიტყვები გარს შემოგვხვევია, სავსე მნიშვნელობითა და სიმძაფრით. ამ თავში მე თავნებობას, როგორც ერთ-ერთ ასეთ სიტყვას, შევეხები, რომელიც მახვილი, ან ბასრი სიტყვაა. ფემინისტებს ხშირად უწოდებენ თავნებას; მათ თავნებობის გამო განსჯიან, თითქოს ზედმეტად ბევრი ნება ჰქონოდეთ. რატომ თავნება? ნება მომეცით, თავნებას ტიპური განმარტება გაგიზიაროთ: „დარწმუნების, მითითების, ან ბრძანების საწინააღმდეგოდ საკუთარი ნების გამოხატვა, ან გამოხატვისაკენ მიდრეკილება; სურვილს უაზროდ აყოლა; საკუთარი გადაწყვეტილების ახირება; შეუპოვრად ჯიუტი, ან დაუყოლიებელი“. ჯიუტი, ან დაუყოლიებელი დაგიძახონ იმის გამო, რომ სხვების აზრზე არ გადახვედი? რამდენად ნაცნობია ეს შენთვის? აქამდე ეს გსმენია?

ჩემთვის ეს ძალიან ნაცნობია. აქამდეც მსმენია. სიტყვა ფემინიზმიც კი ისე გაიგება, „დარწმუნების, მითითების, ან ბრძანების მიუხედავად“ რაღაცის დაჟინება. თუკი ფემინისტებს ხშირად უწოდებენ თავნებებს, მაშინ ფემინიზმი ნებასთან დაკავშირებული პრობლემა ყოფილა: საკუთარი გზის არჩევა, სწორი გზიდან გადახვევა. სიტყვა თავნებობა სხვა სიტყვებთან არის ახლოს, როგორიცაა ჯიუტი, ურყევი და წინააღმდეგობრივი, რადგანაც ეს სიტყვები ადამიანის ხასიათის სირთულეზე მიუთითებენ. როცა ფემინისტები უსამართლობაზე საუბრობენ, მიიჩნევა, რომ მათი ლაპარაკი არა მხოლოდ აზრსმოკლებულია, არამედ, აღნიშნავენ, რომ მათ შეუვალი და დაუმორჩილებელი ხასიათი აქვთ. მე განვავრცობ პირველ თავში განხილულ საკითხს, თუ როგორ არასწორად მიიჩნევა უსამართლობაზე საუბარი. როდესაც „ფემინისტურ სუბიექტურობაზე“ ვსაუბრობ, ვითვალისწინებ, თუ როგორ ხდება ფემინიზმის დიაგნოსტირება - თითქოს ის წარუმატებელი სუბიექტურობის სიმპტომი, უმწიფარი ნების შედეგი ყოფილიყოს, ნების, რომელსაც წვრთნა, ან შესაბამისობაში მოყვანა სჭირდება.

თავნებობა: მათი მოხსენიების ფორმა, ვისი სუბიექტურობაც პრობლემად განიხილება. ფემინისტი სუბიექტების აღქმა, თითქოს მათ გადამეტებული ნება-სურვილი და სუბიექტურობა ჰქონდეთ, ან უბრალოდ გაუსაძლისები იყვნენ, თვითაღქმასა და სამყაროს აღქმაზე ახდენს გავლენას. თუკი სიხარულის ჩამშხამებლად ყოფნა ბედნიერებისთვის ხელის შეშლის ნებას გამოხატავს, მაშინ ფემინისტური ცხოვრება ხელის შეშლის ნება-სურვილის ქონას გულისხმობს. როდესაც ხელის შეშლა გვინდა, ჩვენ თავნება ვართ. ამ თავში მე ჯერ თავნება გოგოს პერსონაჟს განვიხილავ, შემდეგ კი ვიმსჯელებ, როგორი იყო თავნებობა, ან როგორ შეიძლება ფემინისტებმა ის კოლექტიურ საქმიანობაში გამოვიყენოთ. ვიკვლევ, თუ როგორ არ არის ეს სიტყვა მხოლოდ შეფასება, არამედ ისიც, როგორ ვაქცევთ ამ შეფასებას კონკრეტულ პროექტად.

თავნება გოგოები

ფემინისტად გახდომა ხშირად შეიძლება მეგობრობის, სხვა გოგოების, სხვა ქალების ძიებას ნიშნავდეს, რომლებიც ამ პროცესში ერთიანდებიან. ფემინისტური მეგობრობის ძიება ჩემთვის წიგნებით დაიწყო; ჩემს ოთახში წიგნებს შევაფარე თავი. სწორედ ამ დროს, ჩემი ყურადღება თავნება გოგოებმა მიიქციეს. ზოგიერთი ჩემთვის საყვარელი პერსონაჟი ამ თავში გამოჩნდება. „თავნება სუბიექტების“ (აჰმედი, 2014) წიგნის წერისას, თავნება გოგოების მიმართ ჩემი დაინტერესება კვლევად ვაქციე. როგორც კი თავნება გოგოს პერსონაჟზე დაკვირვება დავიწყე, მივხვდი, რომ ის ყველგან იყო. სწორედ მასზე დაკვირვებამ მიმიყვანა ახალ ტექსტებთან, რომელთა კითხვისას უცნაური სიახლოვე ვიგრძენი, მიუხედავად იმისა, რომ აქამდე არასდროს წამეკითხა. ერთ-ერთი ასეთი ტექსტის სახელია „თავნება ბავშვი“. ეს სასტიკი ზღაპარი ძმებ გრიმებს ეკუთვნით. ვისაც ჯერ არ წაგიკითხავთ, მათ გაგიზიარებთ:

იყო, და არა იყო რა. იყო ერთი თავნება ბავშვი, რომელიც დედას არ უჯერებდა. ამის გამო, ღმერთი გაუნაწყენდა და იგი ავად გახადა. ვერცერთმა ექიმმა ვერ უშველა და ძალიან მალე იგი მოკვდა. საფლავში რომ ჩააწვინეს და თავზე მიწა მოაყარეს, უცებ მიწიდან მისი მკლავი ამოიზარდა. როცა ხელი კვლავ მიწაში ჩამარხეს, იგივე განმეორდა. მაშინ დედას თავად მოუწია საფლავზე წასვლა. მან მკლავს წნელი დაარტყა. როგორც კი ეს გააკეთა, ხელი მიწაში დაიფარა და საბოლოოდ, ბავშვმა მიწის ქვეშ განისვენა.

როგორი ისტორიაა. თავნება ბავშვი: მას ამბავი აქვს სათქმელი. ეს ზღაპარი პედაგოგიკურ ინსტრუმენტადაც შეიძლება განვიხილოთ, ასევე, მას შეუძლია ინსტრუმენტებზე მეტი გვითხრას (წნელები, ძალაუფლების მექანიზმები). ჩვენ ვიგებთ, როგორ გამოიყენება თავნებობა დაუმორჩილებლობის ასახსნელად: ბავშვი თავნებაა და დედას არ ემორჩილება. ამ ამბავში არ ჩანს ის, თუ რისი გაკეთება არ სურდა ბავშვს. დაუმორჩილებლობას შინაარსი არ გააჩნია, რადგან დაუმორჩილებლობა, როგორც ასეთი, დანაშაული ხდება: ბავშვს მოეთხოვება ის გააკეთოს, რაც დედას უნდა. ის შეუვალია.

ამ ამბავში გასაოცარია ის, რომ თავნებობა სიკვდილის შემდეგაც გრძელდება: ის მკლავზე, სხეულიდან სხეულის ნაწილზე გადადის. მკლავს თითქოს ბავშვის ურჩობა მემკვიდრეობით გადაეცემა, რადგან ის დაბლა არ ეშვება, ზევით იწევს, დამოუკიდებელ სიცოცხლეს აგრძელებს სხეულის სიკვდილის შემდეგ. აღსანიშნავია, რომ წნელი, რომელიც მშობლის, მბრძანებლის ნებას განასახიერებს, არ აღიქმება ურჩად. ის ბავშვში თავნებობის დათრგუნვის საშუალებაა. ნების ერთი გამოხატულება ნების სხვა ფორმას დაუმორჩილებლად აფასებს. ნების ერთი ფორმა სხვა ნების გამოხატვის უფლებას ზღუდავს.

აქ შეიძლება აღვნიშნოთ, თუ როგორ არის თავნებობის შეფასება დისციპლინური აპარატის უმნიშვნელოვანესი ნაწილი. სწორედ ეს შეფასება უწყობს ხელს იმას, რომ ძალადობა (მკვლელობასაც კი) ზრუნვად და დისციპლინად აღიქმებოდეს. წნელი თავნება ბავშვის ურჩი მკლავის დამორჩილების ტექნიკა ხდება. ურჩ მკლავს მალე მივუბრუნდები. მასაც ფემინისტური ისტორია აქვს. ისიც ფემინისტური ისტორიაა.

გრიმების ეს ზღაპარი საგანმანათლებლო მწერლობის იმ ტრადიციის ნაწილს აყალიბებს, რომელსაც ელის მილერი (1987) ნაშრომში, „შენივე სიკეთისთვის“, „მომწამვლელ პედაგოგიკას“ უწოდებს. ამ ტრადიციის მიხედვით, ბავშვი პირველქმნილი ცოდვით იბადება და ის ბავშვის მორალური გამოსწორების გზად ძალადობას მიიჩნევს. ეს ამბავი მოკლედ ამ სასტიკ აფორიზმშია გადმოცემული - „ფიზიკური დასჯის გარეშე ბავშვი განებივრდება“. ყურადღება მიაქციეთ, რომ ბავშვი მხოლოდ მიწის ქვეშ ისვენებს. ანუ, ნებდება, ან საკუთარ სურვილებზე უარს ამბობს, მათ წინააღმდეგ ბრძოლას წყვეტს, ვისაც უნდა დაემორჩილოს (დედა, ღმერთი). მხოლოდ მორჩილების გამოცხადებით მშვიდდება.

მორჩილებაზე თანხმობა უსიამოვნებებისგან თავის არიდების გზაა. მორჩილი გოგო, რომელიც ამ ამბავში არ ჩანს, მზადაა დაემორჩილოს, რაც იმას გულისხმობს, რომ მას ურჩევნია საკუთარი ნება-სურვილი არ გააჩნდეს. ასეთი გოგო არ ჩანს, მაგრამ სწორედ მას მიემართება ეს ისტორია: ზღაპარი გაფრთხილებაა, რა შედეგები შეიძლება მოჰყვეს დაუმორჩილებლობას. გრიმების ორიგინალ ზღაპარში ბავშვს გენდერი არ გააჩნია და ინგლისურ ვერსიაში ზოგჯერ ნაცვალსახელი „he“ ჩნდება, მიუხედავად იმისა, რომ ბავშვი, ჩვეულებრივ, არის „she“. ჩემი არგუმენტია: თავნებობა გოგოებს მიეწერებათ, რადგანაც მათ საკუთარი ნება არ უნდა ჰქონდეთ. რა თქმა უნდა, ბიჭებიც შეიძლება მოიქცნენ თავნებად. აღსანიშნავია, რომ ოქსფორდის ინგლისური ენის ლექსიკონის მიხედვით, თავნებობის განმარტება „მტკიცე ნების გამოხატვის პოზიტიური მნიშვნელობით“ მოძველებულია და იშვიათად გვხვდება. ხოლო თავნებობის უარყოფითი მნიშვნელობები კი უფრო ხშირად გვხვდება. შესაბამისად, თავნებობას უფრო ფემინისტური მნიშვნელობა აქვს, ვიდრე მასკულინური.

იქნებ ბიჭებს უფრო ხშირად აღწერენ, როგორც მტკიცე ნების მქონეს, რადგან მათ საკუთარი ნების გამომუშავებას ასწავლიან. გოგოებს კი - თავნებებად მოიხსენიებენ. კიდევ ერთი ურჩი გოგო, რომელიც ამ სახელდების გენდერულად განსაზღვრული ბუნების დანახვაში გვეხმარება, მეგი ტალივერია. მეგი ჯორჯ ელიოტის ([1860] 1965) რომანში, „წისქვილი ფლოსზე“, ჩნდება. იგი უბედურებისა და თავნებობის ისტორიებში მოგზაურობისას ჩემი ერთ-ერთი თანამგზავრი იყო. როგორც თავნება სუბიექტების (აჰმედი, 2014) შესავალში აღვნიშნე, თავნებობის კვლევა იმიტომ დავიწყე, რომ გამაოცა, მეგის წინაშე არსებულ სირთულეებს მის ნებას რომ მიაწერდნენ. სხვაგვარად შეგვიძლია ასე ვთქვათ: მეგი საკუთარი ნებით ეხვევა უსიამოვნებებში, რაც იგივე არ არის, რომ ვთქვათ, რომ, ამ მხრივ, მას საკუთარ არჩევანზე კონტროლი გააჩნია.

როდესაც გოგოები საკუთარი სურვილისამებრ იქცევიან, მათ თავნებობის გამო განსჯიან. რომანში მეგი და თავისი ძმა შეპირისპირებულნი არიან, არა იმ გაგებით, რომ მეგი თავნებაა, ტომი კი არა. არამედ, თუკი ორივეს ქცევა სიჯიუტედ შეიძლება შეფასდეს, ტომი ამგვარ შეფასებას უსხლტება: „ტომს არასოდეს გაუკეთებია ისეთი სისულელეები, როგორიც მეგის. მას არაჩვეულებრივად შეეძლო განსჯა, რა იქნებოდა მისთვის საზიანო, ან სასარგებლო. ასეც მოხდა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ მეტად თავნება და მოუქნელი იყო, დედა თითქმის არასდროს ეძახდა ურჩს (ელიოტი [1860] 1965, 59). აქ მთხრობელი ტომს მეგიზე უფრო თავნებად, ან მოუქნელად აღწერს, მაგრამ მას არ განსჯიან. ის კრიტიკის თავიდან არიდებას ახერხებს; მეგი - ვერა. გენდერი განსაზღვრავს იმას, რომ ერთი და იგივე ქცევა ბიჭებისა და გოგოებისთვის განსხვავებული შედეგით სრულდება.

აქედან ვსწავლობთ: შეფასება იმაზეა დამოკიდებული, ვინ ხარ შენ და არა იმაზე, თუ რა გააკეთე. მეგი უკვე პრობლემურ ბავშვად ითვლება (გოგო, რომელიც ურჩია), და რაც არ უნდა მოხდეს, ყველაფერში ის არის დამნაშავე: „მისის ტალივერს ასე სჩვეოდა, თუკი ტომი ჩაიდენდა ცუდ რამეს, მის ქცევას ხშირად მეგის უკავშირებდა“(114). ასე ხდება თავნებობის განსჯა: პრობლემაში დამნაშავის ძიება იმ პერსონაჟს ქმნის, რომელიც ამ პრობლემის მიზეზად განიხილება; შეიძლება მხოლოდ იმიტომ იპოვო ვიღაც, რომ ეჭვი გაქვს, აქ ვიღაც იმალება. თავნებობა დაცემულთა ხვედრია.

თუკი მეგი საკუთარ ნებას შეცდომაში შეჰყავს, იგივე ნება მას გამოსავლის გზას სთავაზობს. ყველაზე მთავარ მომენტში მეგი ქრისტიანულ წიგნს კითხულობს ნების უარყოფაზე და მას გამოცხადება აქვს. მის პრობლემებზე პასუხი ის არის, რომ მან საკუთარი სურვილები უნდა დათმოს და საკუთარი თავი სამყაროს ცენტრად აღარ უნდა განიხილოს: „გონებაში ფიქრმა გაუელვა და თითქოს მისი პრობლემის გადაჭრის გზა გამოჩნდა. მისი ახალგაზრდობის ყველა ტანჯვის სათავე ის იყო, რომ საკუთარ სიამოვნებას ყველაფერზე წინ აყენებდა“ (306). მეგი გადაწყვეტს, რომ მისი უბედურება საკუთარ შინაგან მიდრეკილებას უკავშირდება; მისი თავნებობა სურვილის ქონაა. იგი თავად თმობს საკუთარ ნებას, რითაც საკუთარ სურვილებზე უარის თქმას გამოხატავს.

მშობლები ფიქრობენ, რომ მათი შვილი გამოსწორდა, რადგანაც ის მათ დაემორჩილა: „დედა დაბნეული და გაკვირვებული იყო, მეგი რომ „ასე კარგად გაიზარდა“, რომ შეიცვალა; საოცრებაა, რომ ერთ დროს „ჭირვეული“ ბავშვი ასეთი დამყოლი გამხდარიყო, სიჯიუტეს აღარ ავლენდა“ (309). დააკვირდით, რომ უკეთესობისკენ შეცვლა წინააღმდეგობრივი ხასიათის ქონას გამორიცხავს; ის დამყოლობას გულისხმობს, როცა სხვებს აღარ ეწინააღმდეგები. დედას იმ ქალიშვილის სიყვარული შეუძლია, რომელიც, ოჯახის სასიკეთოდ, ხმას არ იღებს: „დედას უყვარდებოდა თავისი მაღალი, ყავისფერი გოგო, თითქოს როგორც ის ერთადერთი ავეჯი, რომელზეც საკუთარი შფოთვისა და სიამაყის მოთავსებას შეძლებდა“ (309). როდესაც ვინმეს ნივთივით - ავეჯივით ექცევი, შენ ის ფონად გადაგაქვს. უკანა პლანზე გადანაცვლება კი საკუთარი ნების სხვებისთვის დათმობას გულისხმობს, ან მათი სურვილების გათვალისწინებას. განდგომა შეიძლება ნების წვრთნად მივიჩნიოთ: შენ დათმობას უნდა ეცადო, უკან უნდა გადაინაცვლო. იქნებ ფემინურობა, როგორც ასეთი, ნებას დამორჩილებაა. თუკი ფემინურობა ნების საკითხი გახდება, მაშინ ფემინურობის მართვა ნებით უნდა მოხდეს. გოგოებს საკუთარი ნების დათმობა უნდა სურდეთ.

მეგი, რა თქმა უნდა, ვერ ახერხებს საკუთარი პრობლემის გადაჭრას; დამორჩილების სურვილის გამოხატვაც კი თავნებობას ნიშნავს (იგი სხვისი ნების ზედმეტ მორჩილებას გამოხატავს) და საკუთარი უბედურებისკენ მიიჩქარის. გოგოების თავნებობას უბედურება, ან სიკვდილი მოსდევს. კიდევ ერთი ამბავი ჯეინს, თავნება გოგოს შეეხება. ამ ამბიდან ვიგებთ, თუ როგორ გამოიყენება თავნებობა კონკრეტული ტიპის გოგოების აღსაწერად. თავნებობა გოგოებისთვის გაფრთხილება ხდება: არ გახდე ასეთი გოგო. დავიწყოთ ჯეინით: „ჯეინი თავნება გოგო იყო. მას სულაც არ ახარებდა უფროსების მორჩილება და საკუთარ არჩევანს რამდენადაც და როგორც კი ეს შეეძლო, ისე იცავდა“ (თროუვრიჯი, 1866, 16.) დააკვირდით, როგორ არის თვინიერება კარგ განწყობასთან დაკავშირებული: დაჯერება ნიშნავს, რომ სიხარულით ემორჩილებოდე. გოგო, რომელსაც მორჩილება არ ახარებს, არის ის, ვინც ჯიუტად ირჩევს საკუთარ გზას.

თავნება გოგოს ეს ამბავი ძველი მნიშვნელობებიდან არის ნასესხები. რა ხდება? სკოლის მასწავლებელი გოგოებს ხეხილის ბაღში წასვლას უკრძალავს. ის ასე იმიტომ იქცევა, რომ იცის, გოგოები ცდუნებას ვერ გაუძლებენ და ვაშლების ჭამას აუცილებლად მოისურვებენ. ჯეინი მასწავლებელს არ უჯერებს: იგი ვაშლებს ჭამს. მას ეს უნდა. ის ვაშლებს ჭამს. აკრძალული ხილის ჭამა, ჯეინის ამბავი, თავნება ქალების კომპლექსური ისტორიების ნაწილი ხდება: გვაბრუნებს გენეზისთან, დასაბამის ისტორიასთან, ევას თავაშვებულობასთან, როგორც ცოდვის მიზეზთან. ქალების თავნებობა აქ არა მხოლოდ დაუმორჩილებლობას მიემართება, არამედ, სურვილს: მისი სურვილის სიმძაფრე მისი ნების სისუსტე აღმოჩნდება. თავნებობის ისტორიაში ქალებს სურვილების გამო განსჯიან.

ამ ამბიდან ჯიუტ გოგოებს სხვა კუთხიდანაც ვეცნობით. როცა ჯეინმა ბაღში წასვლა და ვაშლების ჭამა „მტკიცედ გადაწყვიტა“, მან უსამართლობაზე გაამახვილა ყურადღებას: „მან გამოაცხადა, რომ მასწავლებლის მხრიდან ბაღში თამაშის აკრძალვა უსამართლო საქციელი იყო“ (17). როგორც ვხედავთ, უსამართლობის აღიარება, ამ ამბავში ბავშვის თავნებობის კიდევ ერთი მტკიცებულება ხდება. მეგიც, როცა ის უსამართლობაზე საუბრობს, თავნებად აღიქმება. როცა წისქვილზე წასული მამის დაკარგვაზე და ოჯახის გულგრილობაზე ხმას ამოიღებს, მაშინაც უსამართლობაზე ამახვილებს ყურადღებას. იგი თავხედად და უმადურად მოიხსენიება (ელიოტი, [1860] 1965, 229). უსამართლობის წინააღმდეგ საუბარი თავნებობის კიდევ ერთი სიმპტომი ხდება. ხოლო თუ ასეთად აღიქმები, მაშინაც უარყოფილი ხდები.

დასასრულს, ჯეინის მეგობარი, ლუსი, ცდილობს ჯეინი გადაარწმუნოს, მაგრამ მას ურჩობით თავისი გააქვს, თითქოს მისმა ნებამ საკუთარი ნება შეიძინა. იგი არასწორ ადგილას აღმოჩნდება. თავნებობა აქ ნების სისუსტე ხდება: არასწორ ქცევაში საკუთარ თავს ხელს ვერ უშლი. ამდენად, რა შეემთხვევა ჯეინს? როცა მასწავლებელი გაიგებს, ის პირადად ჯეინს არ ადანაშაულებს. ამის ნაცვლად, მთელ კლასს განსჯის. ამით კი ბავშვებს ასწავლის, ვინ არის უფროსი: „ვისი ნებაა მთავარი ამ კლასში?“ და შემდეგ - „თქვენი სახეებიდან ვხვდები, რომ არცერთს გინდათ ამ კლასის რომელიმე მოსწავლე თქვენი უფროსი იყოს“ (თრონბრიჯი, 1855, 19). მხოლოდ ამის შემდეგ, მასწავლებელი ერთი ბავშვის დაუმორჩილებლობაზე საუბრობს. ბავშვები მასწავლებლის აზრს იზიარებენ და ჯეინის თავნებობას მათი კლასის ერთიანობისთვის პრობლემად აღიქვამენ. თავნებობით იხსნება ის, რომ ინდივიდი, რომელიც საკუთარ თავს არ სწყალობს, სხვების ბედნიერებასაც წინ ეღობება. ჯეინისთვის აქედან მორალური გაკვეთილი ის იყო, რომ თუკი გინდა მიგიღონ, დამყოლი უნდა გახდე. „მან ასევე გადაწყვიტა, რომ აღარასდროს იქნებოდა ჯიუტი“ (20). მტკიცე გადაწყვეტილებით, ჯეინი მზადაა, საკუთარი ხასიათიდან თავნებობა ამოშალოს. 

ჯეინის მივიწყებულ, მაგრამ ნაცნობ ამბავში რაღაც მესმის. მესმის, როგორ იყენებენ თავნებობას იმ გოგოს განსასჯელად, რომელიც ფემინისტი ხდება. მისი ნება ჯიუტ ნებად განიხილება, რადგან ის კოლექტიური, ან ზოგადი ნების წინააღმდეგაა მიმართული. საკუთარი სურვილი კოლექტიურ სურვილებს წინ ეღობება. ჯიუტი ნება სხვების მართვის სურვილად განიხილება. სხვა სიტყვებით, მისი თავნებობა ძალაუფლების ნებად აღიქმება, თითქოსდა რამეს მიმართ წინააღმდეგობა მის სურვილს ნიღბავდეს. და როცა უსამართლობის ენით საუბრობს, მისი საუბარი პირადი ნების სხვებზე თავსმოხვევად განიხილება. უსამართლობის ენა ეკრანია, რომლის უკანაც ნება იმალება: ნება, რომელიც ნდომა, სურვილია.