საერთო ცხელი ხაზი +995 577 07 05 63
COVID დახმარებები მსოფლიოში - ნაწილი 2
სოციალური უსაფრთხოების მინიმალური სტანდარტების შესახებ შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის (ILO) კონვენციის თანახმად, სოციალური დაცვა მოიცავს ჯანდაცვასა და შემოსავლის უზრუნველყოფაზე წვდომას, განსაკუთრებით ხანდაზმულობის, უმუშევრობის, ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული პრობლემების, შეზღუდული შესაძლებლობის, სამუშაო ტრავმის, დედობისა თუ მარჩენალის დაკარგვის დროს, ასევე, ბავშვიანი ოჯახებისთვის.[1]
COVID-19-ის კრიზისმა გამოავლინა და გაამწვავა ქვეყნებში არსებული სოციალური დაცვის ხარვეზები. პანდემია მართლაც წარმოადგენს უმნიშვნელოვანეს გამოწვევას იმდენად, რამდენადაც სერიოზულ ეკონომიკურ და სოციალურ ზემოქმედებასთან ერთად, მან შექმნა მნიშვნელოვანი საჯარო დახმარების გაწევის აუცილებლობა. ამ თვალსაზრისით მსოფლიო ბანკი მიუთითებს ადაპტაციური სოციალური დაცვის მნიშვნელობაზე, რომელიც „ხელს უწყობს ღარიბი და მოწყვლადი შინამეურნეობების მდგრადობის ჩამოყალიბებას შოკებისათვის მომზადების, გამკლავებისა და ადაპტაციისთვის, რაც უზრუნველყოფს, რომ ისინი კიდევ უფრო მეტ სიღარიბეში არ აღმოჩნდებიან.“[2] ფაქტობრივად, შეიძლება ითქვას, რომ მოცემულმა კრიზისმა აჩვენა სოციალური დახმარების გაწევის ტრადიციული მიზნობრივი მეთოდების ცვლილების აუცილებლობა.
COVID-19-ის კრიზისის სწრაფად ზრდადი ეკონომიკური და სოციალური ზეგავლენის გათვალისწინებით, მოსახლეობის მხარდაჭერის მიზნით მრავალი ქვეყნის მთავრობამ შემოიღო სოციალური მექანიზმები.[3] ILO-ს სოციალური დაცვის მსოფლიო ანგარიში (2020-2022)[4] მიუთითებს, რომ ადამიანების ჯანმრთელობის, სამუშაო ადგილებისა და შემოსავლების დაცვის მიზნით, პანდემიის საპასუხო ღონისძიებებმა გამოიწვია სოციალური დაცვის ზომების ყველაზე მასშტაბური მობილიზაცია.
კლასიკური ღონისძიებების (მათ შორის, ჯანდაცვის სფეროში დაწესებული ვადების გაზრდა თუ უმუშევრობის დაზღვევის სქემები) მიუხედავად, პანდემიის ეფექტების შემცირების მიზნით, ქვეყნების მიერ მრავალფეროვანი კატეგორიების დამატებითი რეაგირების ღონისძიებები იქნა მიღებული. შემდგომ, არსებული მექანიზმების გაფართოებითა და ახალი მექანიზმების შექმნით, ბევრი სახელმწიფო მისწვდა იმ ადამიანებს, რომლებიც არ იყვნენ სოციალური დაცვის რომელიმე სქემით დაფარულნი. აქედან გამომდინარე, მოცემული სტატია მიზნად ისახავს, ეროვნული მაგალითების მეშვეობით შეაფასოს COVID-19-ის პანდემიისას სოციალური პოლიტიკის რეაგირებითი ღონისძიებების სამი კატეგორია: სოციალური შემწეობის მეშვეობით სოციალური დაცვის გადასახადის უზრუნველყოფა (I), საოჯახო შვებულებისა და ზრუნვის პოლიტიკები (II) და ბენეფიტები ხანდაზმულობისა და შეზღუდული შესაძლებლობის გამო (III).
I: სოციალური დაცვის გადასახადის უზრუნველყოფა სოციალური შემწეობის მეშვეობით
COVID-19-ის კრიზისმა მრავალ ქვეყანაში გამოავლინა სოციალური დაცვის ხარვეზების დამანგრეველი შედეგები. მართლაც, მსოფლიო მოსახლეობის 55 % - დაახლოებით 4 მილიარდი ადამიანი - სოციალური უზრუნველყოფის სქემების ან უნივერსალური თუ სოციალური დახმარების პროგრამების მიღმა რჩება.[5] მრავალ განვითარებად ქვეყანაში, სოციალური დაცვის სისტემა არაადეკვატურია ან საერთოდ არ ფარავს შემოსავლის დაკარგვის შემთხვევებს ჯანმრთელობის გაუარესების, უმუშევრობისა თუ საარსებო წყაროს დაკარგვის გამო. მიუხედავად ამისა, შემოსავლის უზრუნველყოფის სისტემამ უნდა მოახდინოს ღირსეული ცხოვრებისათვის აუცილებელი რესურსების გარანტირება, განსაკუთრებით კრიზისისას, რომლის მიმართაც მოსალოდნელია ხანგრძლივი სოციალური და ეკონომიკური შედეგების არსებობა. შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის მონაცემებით, COVID-19-ის პანდემიისას რეაგირებითი ღონისძიებების მიღებისას 76-მა სახელმწიფომ გაზარდა მათი სოციალური დაცვის სისტემით გათვალისწინებული ბენეფიტების დონე (მათ შორის, ინდოეთი, ინდონეზია და ეკვადორი).[6] ძირითად მიზნებს წარმოადგენდა მოცემული ბენეფიტების მოცულობის ზრდა და არსებული თუ ახალი პროგრამებით ბენეფიციარების მოცვის გაფართოება.
2020 წლის მარტში, აშშ-ს მთავრობამ 2 ტრილიონი აშშ დოლარის მოცულობის ეკონომიკური შეღავათების პაკეტის განხორციელება დაიწყო, რომლის ფარგლებშიც სტიმულირების ფინანსური დახმარება პირდაპირ მიეწოდა აშშ-ს მოქალაქეებს.[7] ზრდასრული მოსახლეობის უმრავლესობას 1 200 აშშ დოლარის ოდენობის ფულადი დახმარება გაეწია, თუმცა შემოსავლის გათვალისწინებით, მოსახლეობის გარკვეულმა ნაწილმა ზემოაღნიშნულზე ნაკლები თანხა მიიღო. 16 წლის ან ნაკლები ასაკის ყველა ბავშვზე ფულადი დახმარება დამატებით 500 აშშ დოლარს შეადგენდა. მარტოხელა ზრდასრულებმა, რომელთაც სოციალური უზრუნველყოფის ნომერი გააჩნდათ და რომელთა მთლიანი დაუბეგრავი შემოსავალი 75 000 აშშ დოლარს ან ნაკლებს შეადგენდა, სრულად მიიღეს მოცემული ფულადი დახმარება, დაქორწინებულმა წყვილებმა, რომლებსაც შვილი არ ჰყავდათ და რომელთა შემოსავალი 150 000 აშშ დოლარი ან ნაკლები იყო, მიიღეს 2 400 აშშ დოლარი, ხოლო გადასახადის გადამხდელებმა, რომლებიც მითითებულნი იყვნენ შინამეურნეობის უფროსად და გამოიმუშავებდნენ 112 500 აშშ დოლარს ან ნაკლებს, სრულად მიიღეს თანხა. ზემოაღნიშნული შემოსავლების ოდენობაზე მეტის შემთხვევაში, ფულადი ბენეფიტის თანხა შემცირდა მანამ, სანამ მთლიანად არ შეჩერდებოდა მარტოხელა ადამიანებისთვის, რომლებიც 99 000 აშშ დოლარს გამოიმუშავებდნენ ან დაქორწინებულებისთვის, რომელთაც არ ჰყავდათ შვილი და გამოიმუშავებდნენ 198 000 აშშ დოლარს. ამასთან, ოჯახები, რომელთა შემადგენლობაშიც ორი ბავშვი შედიოდა, აღარ იქნებოდნენ რაიმე ტიპის დახმარების მიმღებნი იმ შემთხვევაში, თუ მათი შემოსავალი 218 000 აშშ დოლარს აჭარბებდა. განაცხადის წარდგენა არ იყო საჭირო იმ შემთხვევაში, თუ შიდა შემოსავლების სერვისს (IRS), აშშ-ს ფედერალური მთავრობის სააგენტოს, რომელიც აგროვებს საშემოსავლო გადასახადებსა თუ სხვა ტიპის გადასახადებს, უკვე გააჩნდა საბანკო ანგარიშის მფლობელის შესახებ ინფორმაცია 2018 ან 2019 წლების დეკლარაციიდან. თანხის პირდაპირი ტრანსფერი განხორციელდა საშემოსავლო გადასახადების შესახებ უკანასკნელი მონაცემების საფუძველზე. ფულადი ბენეფიტები ასევე ავტომატურად დაენიშნათ იმ პირებს, რომლებიც იღებდნენ სოციალური უზრუნველყოფის პენსიას, იყვნენ ფედერალურად მართული სარკინიგზო საპენსიო ბენეფიტების, გადარჩენის ან შეზღუდული შესაძლებლობის ბენეფიტების მიმღებნი თუ დამატებითი უზრუნველყოფის მექანიზმების ბენეფიციარები. მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ამ კატეგორიის ადამიანთაგან რომელიმეს ჰყავდა მათზე დამოკიდებული შვილები, მათ უნდა წარედგინათ დამატებითი ინფორმაცია შიდა შემოსავლების სამსახურის მეშვეობით. 2020 წლის დეკემბერში, აშშ-ს მთავრობამ დაამტკიცა დამატებითი ბენეფიტები თითოეულ ზრდასრულზე (რომელიც აკმაყოფილებდა კრიტერიუმებს) და 17 წლამდე ასაკის ყველა ეკონომიკურად დამოკიდებულ ბავშვზე 600-მდე აშშ დოლარის ოდენობით.[8] ზემოაღნიშნული პაკეტის შემცირება დაიწყო პირველ ეტაპზე მოქმედი ღონისძიებების შემცირების პროცესის მსგავსად. საბოლოოდ, 2021 წლის მარტში, დაახლოებით 1.9 ტრილიონი აშშ დოლარის ოდენობის პანდემიის შემსუბუქების პაკეტით გათვალისწინებული შეღავათების მექანიზმი, სტიმულირების გადასახადის კიდევ ერთი რაუნდის ჩათვლით, იქნა გამოყენებული აშშ-ს მთავრობის მიერ. ამჯერად, სტიმულირების გადასახადის ოდენობა 1 400 აშშ დოლარს შეადგენდა და თითოეულ ბავშვზე იდენტური ფულადი ბენეფიტი იყო გამოყოფილი. 1 400 აშშ დოლარის მიღებისათვის ფიზიკურ პირს უნდა ჰქონოდა დაუბეგრავი შემოსავალი 75 000 აშშ დოლარამდე ოდენობით. შინამეურნეობების უფროსებისათვის, ამ მიზნით, დაუბეგრავი შემოსავლის ზღვარს წარმოადგენდა 112 500 აშშ დოლარი, ხოლო დაქორწინებული წყვილებისთვის, რომლებიც ერთობლივად წარადგენდნენ დეკლარაციას - 150 000 აშშ დოლარი. ადამიანებისათვის, რომლებიც დეკლარაციას ინდივიდუალურად ავსებდნენ, ფულადი ჩეკები გაიცემოდა 80 000 აშშ დოლარის ოდენობის შემოსავლის ჩათვლით. შინამეურნეობების უფროსებისთვის დაწესებული შეზღუდვის ზღვარს 120 000 აშშ დოლარი, ხოლო დეკლარაციის ერთობლივად წარმდგენთათვის 160 000 აშშ დოლარი შეადგენდა. სტიმულირების ფინანსური პაკეტის პირველი ტალღის მსგავსად, პირს ამ შემთხვევაშიც უნდა წარმოედგინა სოციალური უზრუნველყოფის ნომერი.[9] სახაზინო დეპარტამენტის ცნობით, მთავრობამ შეძლო მილიონობით უსახლკარო, რეგიონებში მცხოვრები ღარიბი და სხვა ტიპის მოწყვლადობის მქონე ამერიკელთან დაკავშირება, რაღა უზრუნველეყო, რომ მათ ფინანსური პაკეტი მიეღოთ. ეს მოიცავდა ახალ და მუდმივ ურთიერთობებს უსახლკაროთა თავშესაფრებთან, იურიდიული დახმარების კლინიკებთან, ისევე, როგორც ინფორმაციის მიწოდებას 35-ზე მეტ ენაზე.[10] 2021 წლის ივლისის მდგომარეობით, 2021 წლის მარტიდან მოყოლებული, 4 მილიარდ აშშ დოლარზე მეტი მოცულობის 2.2 მილიონი ტრანსფერი განხორციელდა (სტიმულირების მესამე რაუნდი). ამასთან, 2.6 მილიარდი აშშ დოლარის ოდენობის 1.3 მილიონი ტრანსფერი განხორციელდა იმ უფლებამოსილ პირებზეც, რომელთა მიმართებითაც IRS-ს არ გააჩნდა ინფორმაცია, თუმცა შემდგომ მათ შეავსეს საგადასახადო დეკლარაცია.[11] ზემოაღნიშნული აჩვენებს ღონისძიების ზეგავლენას მოსახლეობაზე, რომელიც, ტრადიციულად, სახელმწიფო რეგულირების გარეთ იყო.
უზბეკეთს გააჩნია სამი არაკონტრიბუციული ფულადი დახმარების პროგრამა, რომელიც დაბალშემოსავლიან მოსახლეობას მიემართება: შემწეობა დაბალი შემოსავლის მქონე ოჯახებისათვის, ბავშვის მოვლის შემწეობა, შემწეობა 14 წლამდე ასაკის ბავშვებისათვის. პანდემიამდე ზემოაღნიშნულ პროგრამებს მოსახლეობის დაფარვის ნაწილში სერიოზული გამოწვევები ჰქონდა, იმდენად რამდენადაც ბენეფიციართა რაოდენობა საბიუჯეტო ლიმიტებზე იყო მიბმული.[12] მართლაც, მსოფლიო ბანკის შეფასებამ დაადგინა, რომ ღარიბი მოსახლეობის 63 %-ს არ ჰქონდა წვდომა დაბალშემოსავლიანთათვის განკუთვნილ შემწეობაზე. მოცემულმა შეფასებამ ასევე დაადგინა, რომ ამ ადამიანების გამორიცხვის მთავარ მიზეზებს პროგრამის განხორციელებისას საბიუჯეტო ლიმიტებისა და ადგილობრივ დონეზე ბენეფიციართა რაოდენობრივი ზღვრის დაწესება წარმოადგენდა. დაწესებული ლიმიტის გათვალისწინებით, უნდა მომხდარიყო შესაბამის შინამეურნეობებზე აღნიშნული რესურსების გადანაწილების ხედვის შექმნა, რომლის მიხედვითაც, ოჯახებზე შემწეობები უფრო მცირე ოდენობებით განისაზღვრებოდა ან განაცხადების განხილვა თუ შესაბამისი განმცხადებლებისათვის გადახდა გადაიდებოდა. აღნიშნულის გათვალისწინებით, შემწეობის მიმღები ეკონომიკურად მოწყვლადი მოსახლეობის მხოლოდ ნახევარმა შეძლო სიღარიბის იმ ზღვარს ზემოთ ამოსვლა, რომელიც, როგორც წესი, მსოფლიო ბანკის მიერ გამოიყენება შედარებით დაბალი საშუალო შემოსავლის მქონე ქვეყნებთან მიმართებით.[13] აღნიშნული ტენდენცია გამოიწვია სოციალური დახმარების მიღების მოუქნელმა და გაუმჭვირვალე პროცედურებმა. სოციალური დახმარების მიღება პირობითია და მიემართება შინამეურნეობას, რომლის შემოსავალიც მინიმალური დასაშვებობის ზღვარზეა, რომელიც, თავის მხრივ, მინიმალური ხელფასის 1.5 ოდენობით განისაზღვრება. ფულადი დახმარების სამი პროგრამიდან კონკრეტულ შინამეურნეობას მხოლოდ ერთით შეუძლია ისარგებლოს.[14] იმის განსაზღვრა, თუ რამდენად იყო ოჯახი აღნიშნული ბენეფიტის მიღებაზე უფლებამოსილი, ხდებოდა ყოველთვიური განაცხადისა და თანდართული დოკუმენტების (ყოველთვიურად დაახლოებით 10 დოკუმენტი უნდა ყოფილიყო წარმოდგენილი) საფუძველზე, ისევე, როგორც მაჰალას ადმინისტრაციის (რეგიონული ადმინისტრაციული ერთეული) წარმომადგენლის მიერ ოჯახში ვიზიტის შედეგების გათვალისწინებით. განცხადების წერილობით წარდგენა მთლიანი შინამეურნეობის სახელით მის ერთ-ერთ წევრს შეეძლო. განცხადებისა და დამატებითი დოკუმენტაციის წარდგენის შემდგომ, სამი დღის განმავლობაში, მაჰალას მდივანი გამოთვლიდა ოჯახის სრულ შემოსავალს უკანასკნელი სამი თვის განმავლობაში შინამეურნეობის ზრდასრული წევრების შემოსავლის შეკრებით. მას შემდეგ, რაც იგი დაადგენდა, რომ ოჯახის თითოეული წევრის საშუალო თვიური შემოსავალი 1.5-ჯერ ნაკლები იყო, ვიდრე ზღვრად დაანგარიშებული ერთეული, მომდევნო შვიდი დღის განმავლობაში მაჰალას კომისია ცხოვრების დონისა და ქონების შესასწავლად ოჯახში ახორციელებდა ვიზიტს. კომისია ავსებდა სპეციალურ ფორმას, რომელშიც ასახული იყო ოჯახის შემადგენლობა, ინფორმაცია მიწის ნაკვეთის შესახებ, ცხოვრების დონის შეფასება და რეკომენდაცია ოჯახის განაცხადის დაკმაყოფილების ან მასზე უარის თქმის შესახებ. არ არსებობდა ოჯახში ვიზიტის განხორციელების, შეფასების კრიტერიუმებისა და შესამოწმებელი საკითხების შესახებ ინსტრუქცია. კომისიის რეკომენდაცია შემდგომ მტკიცდებოდა მაჰალას საერთო კრების/გენერალური ასამბლეის ხმების უმრავლესობით. ეს უკანასკნელი პროცედურა კომისიის გამჭვირვალობისა და ანგარიშვალდებულების გარანტი უნდა ყოფილიყო. თუმცა, პრაქტიკაში არსებობდა გარკვეული შეუთავსებლობა ამ პროცედურის მიზანსა და განმცხადებელთა კონფიდენციალურობის უზრუნველყოფის აუცილებლობას შორის.[15] პანდემიის დროს, უზბეკეთმა დაბალშემოსავლიანი ოჯახებისათვის განკუთვნილი სოციალური შემწეობები დროებით, ივნისიდან დამატებით 6 თვით გაახანგრძლივა, რომელიც ფინანსდებოდა კრიზისის ეროვნული ფონდის მიერ (უზბეკეთის მთავრობამ COVID-19-ის პანდემიას, ეკონომიკისა და კრიზისის შედეგად დაზარალებული ადამიანების მხარდასაჭერად, თავდაპირველად უპასუხა კრიზისის ფონდის ჩამოყალიბებით, რომელიც 1 მილიარდ აშშ დოლარს მოიცავდა, რაც მშპ-ს 2%-ს შეადგენს[16]). თუმცა, უპირველეს ყოვლისა, მთავრობა მუშაობდა განაცხადის წარდგენის პროცესის გამარტივებასა და დასაშვებობის კრიტერიუმების მოქნილობაზე, რათა უფრო მეტი შინამეურნეობის დაფარვა ყოფილიყო შესაძლებელი, მათ შორის მათიც, რომლებსაც უკვე წარდგენილი ჰქონდათ განაცხადი, თუმცა არ ყოფილან დახმარების ბენეფიციარები იმ დროისათვის დაფინანსების არასაკმარისობის გამო.[17] გამარტივებული პროექტი „სოციალური დაცვის ერთიანი რეესტრი“, არის ელექტრონული სისტემა, რომელიც ეფექტიანად აკავშირებს მოქალაქეებს სოციალურ შემწეობებთან და სერვისებთან, რომელთა მიღების უფლებამოსილებაც მათ გააჩნიათ. იგი განხორციელდა სირდარიაში 2019 წლის ოქტომბერში დაწყებული საპილოტე პროექტის საფუძველზე და UNICEF-ის სახსრებიდან 610 000 აშშ დოლარით დაფინანსდა.[18] COVID-19-ის კრიზისის გამო, 2021 წლის 1 იანვრისათვის მთავრობამ დააჩქარა პროექტის განზოგადება.[19] სოციალური დაცვის ერთიანი რეესტრის განხორციელების ძირითად მიზნებს წარმოადგენდა საჯარო სოციალური სერვისების მისაღებად აუცილებელი ცნობებისა და დამატებითი დოკუმენტების რადიკალური შემცირება, ასევე, გადაწყვეტილების მიღებისას სუბიექტური მიდგომის გამორიცხვა და დაბალი შემოსავლის მქონე შინამეურნეობების საჭიროებების დონის ობიექტური შეფასება, და სხვა. მოთხოვნის წარდგენისა და სისტემაში საჭირო მონაცემების შეყვანის შემდგომ, 9 სამინისტროსა და დეპარტამენტის (რეგისტრაციის სააგენტო, ფინანსთა სამინისტრო, საპენსიო ფონდი, მიწის სახელმწიფო კომიტეტი, ეროვნული საგადასახადო კომიტეტი, დასაქმებისა და პროფესიული კავშირების სამინისტრო, პერსონალიზაციის სახელმწიფო ცენტრი, შინაგან საქმეთა სამინისტროს საგზაო უსაფრთხოების ეროვნული სამსახური და სახალხო ბანკი) მონაცემთა ბაზებთან ინფორმაციის ელექტრონული გაცვლა რეალურ დროში ხორციელდება.[20] კანონმდებლობით დადგენილი კრიტერიუმებისა და სტანდარტების, ისევე, როგორც მიღებული ინფორმაციის საფუძველზე, სისტემა დამოუკიდებლად ანიჭებს ან უარს ეუბნება განმცხადებელს სოციალური ბენეფიტების დანიშვნასთან დაკავშირებით. განმცხადებელს ინფორმაცია მიეწოდება სატელეფონო შეტყობინების საშუალებით.[21] განმცხადებლების კვალიფიცირების ავტომატურად განსაზღვრითა და მათი დადასტურებული შემოსავლის ეროვნული მინიმალური შემოსავლის დონესთან შედარების მეშვეობით, მოცემული ახალი სქემა გამჭვირვალე პროცედურას აწესებს და უზრუნველყოფს, რომ არც ერთი შინამეურნეობა ხედვის არეალის მიღმა არ დარჩება.
ამრიგად, სოციალური დახმარება შინამეურნეობებს სტაბილური შემოსავლის უზრუნველყოფის შესაძლებლობას აძლევს. ამასთან, საოჯახო შვებულებისა და ზრუნვის პოლიტიკები ადამიანს საშუალებას აძლევს, განაგრძოს მუშაობა ან მიიღოს შემოსავალი ოჯახის წევრებზე ზრუნვის დროს (II).
II: საოჯახო შვებულებისა და ზრუნვის პოლიტიკები
იუნესკოს მონაცემებით, 100-ზე მეტ ქვეყანაში სკოლების, უნივერსიტეტებისა და ბავშვთა მოვლის სერვისების დახურვამ 800 მილიონზე მეტ ბავშვსა და ახალგაზრდაზე მოახდინა ზეგავლენა,[22] ამასთან ერთად, ბევრი სხვა დასაქმებული იძულებული გახდა, განეხორციელებინა ზრუნვა მათ ინფიცირებულ ოჯახის წევრებზე. ამრიგად, საოჯახო შვებულების პოლიტიკა ყურადღების ცენტრში მოექცა. შედეგად, ზოგიერთმა მთავრობამ გააფართოვა კანონით გათვალისწინებული ანაზღაურება და ბენეფიტები ჯანმრთელობის მდგომარეობის გაუარესების დროს, ისევე, როგორც სხვა შეღავათები, რათა მხარი დაეჭირა იმ დასაქმებულებისათვის, რომელთაც მოუწევდათ ოჯახის ავადმყოფ წევრზე ზრუნვა ან თვითიზოლაცია (მათ შორის, საფრანგეთი, მაკედონია, მონტენეგრო და სინგაპური). განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მათი გაძლიერება, რომელთაც არ შეუძლიათ დისტანციურად მუშაობა მაშინ, როდესაც ბევრი მხარდამჭერი მექანიზმი დახურულია. ასევე არსებითია, ბავშვის მოვლის მხარდაჭერის გავრცელება არაფორმალურ სექტორში დასაქმებულ პირებზე. ამგვარად, შესაძლებელია, უფასო და უნივერსალურმა სერვისებმა უფრო მეტად მიაღწიონ მოწყვლად ჯგუფებამდე, როგორიცაა მაგალითად, არაფორმალურ სექტორში დასაქმებული ქალები და მათი შვილები.
პოლონეთში ბაგას, საბავშვო კლუბის, საბავშვო ბაღის ან სკოლის დახურვის შემთხვევაში, 8 წლამდე ასაკის ბავშვის მშობელს (თუ მას ფარავს ჯანმრთელობის მდგომარეობის გამო შვებულების საჯარო დაზღვევა) ეძლეოდა უფლება, მიეღო ზრუნვის დამატებითი შემწეობა, იმდენად, რამდენადაც იგი იძულებული იყო, სახლში გაეწია ბავშვებზე პერსონალური ზრუნვა.[23] იგი ასევე ხელმისაწვდომი იყო მშობლებისათვის, რომელთა შვილებიც სახლში, მესამე პირისგან (ანაზღაურებით დაქირავებული) იღებდნენ მზრუნველობას. 16 წლამდე ან 18 წლამდე შშმ ბავშვების მშობლები ასევე იყვნენ დაფარულნი იმ შემთხვევაში, თუ მათ შვილებს ოფიციალურად ჰქონდათ მინიჭებული სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე პირის სტატუსი. უფლებამოსილ პირებს უნდა წარედგინათ განაცხადი შემწეობის მიღების თაობაზე იმ სუბიექტისთვის, რომელიც მათი სახელით გასწევს ჯანმრთელობის პრობლემების გამო შვებულების ხარჯს (დამსაქმებელი ან მომსახურების ხელშეკრულების მეორე მხარე) ან პირდაპირ სოციალური უზრუნველყოფის დაწესებულებისთვის იმ შემთხვევაში, თუ ისინი თვითდასაქმებულნი არიან. ზრუნვის შემწეობა დაუბეგრავი ხელფასის, ან, თვითდასაქმების შემთხვევაში, საშუალო თვიური შემოსავლის (12 თვის განმავლობაში გამოთვლილი) 80 % -ს შეადგენდა. შემწეობა ხელმისაწვდომი იყო ობიექტების დახურვის მთელი პერიოდის განმავლობაში - 2020 წლის 12 მარტიდან იმავე წლის 26 ივლისამდე. საზაფხულო არდადეგების შემდგომ, იგი 2020 წლის 20 სექტემბრიდან განახლდა. იზოლაციის წესების შემოღების მეორე ეტაპზე, ღონისძიება შემდეგი პერიოდების განმავლობაში გაგრძელდა: 2020 წლის 9 ნოემბრიდან 24 დეკემბრამდე და 2020 წლის 28 დეკემბრიდან 2021 წლის 25 ივნისამდე. შემწეობის გაცემის პერიოდიდან მოყოლებული 1 045.5 ათასი განცხადება დაკმაყოფილდა, რომელთათვისაც პოლონეთის COVID-19-ის ეროვნული ფონდიდან ჯამში 705,7 მილიონი პოლონური ზლოტი (173,8 მილიონი ევრო) გამოიყო.[24]
ინდოეთის მთავრობამ, იზოლაციის ღონისძიებების მიღებისას დახურა სკოლები და ბავშვზე ზრუნვის დაწესებულებები. თუმცა, საკვებით უზრუნველყოფისას ბევრი ბავშვი მათ შუადღის კვებაზეა დამოკიდებული. აღნიშნულის პასუხად, კერალას დაზარალებულთა დახმარების ფონდის უფროსი მინისტრის[25] მიერ დაფინანსებული საკვებით უზრუნველყოფის 45 მილიონი აშშ დოლარის მოცულობის პროექტის ფარგლებში, კერალას შტატის მთავრობამ ანგანვადის ცენტრებს (ბავშვზე ზრუნვის საჯარო დაწესებულებები) დაავალა 6 წლამდე ასაკის ბავშვების საკვებით უზრუნველყოფა ბავშვთა განვითარების ინტეგრირებული სერვისების ფარგლებში რეგისტრირებული არასრულწლოვნებისთვის შუადღის უფასო კვების მიწოდების მეშვეობით. შტატის ქალთა და ბავშვთა განვითარების დეპარტამენტის ინსტრუქციების შესაბამისად, ანგანვადის დასაქმებულები თავიანთ თემში არსებულ შინამეურნეობებში ნედლეულს ყოველკვირეულად არიგებდნენ. ამ პერიოდის განმავლობაში, ანგანვადის დასაქმებულები კლასიფიცირებულნი იყვნენ, როგორც წინა ხაზის მუშაკები და აგრძელებდნენ ანაზღაურების მიღებას.[26]
იქიდან გამომდინარე, რომ კრიზისმა სკოლების დახურვა გამოიწვია, საოჯახო შვებულება და ზრუნვის პოლიტიკა COVID-19-ის პანდემიისას სოციალური პოლიტიკის რეაგირების ღონისძიებებში უმთავრესია. სოციალური რეაგირების ცენტრალურ ნაწილს ასევე წარმოადგენს ყველაზე მოწყვლადებისთვის, განსაკუთრებით, ხანდაზმულთა და შშმ პირთა მხარდაჭერა (III).
III: ბენეფიტები ხანდაზმულობისა და შეზღუდული შესაძლებლობის გამო
ხანდაზმულებისა და შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირების განსაკუთრებული მოწყვლადობის გათვალისწინებით, მათთვის განკუთვნილი ბენეფიტები არსებით როლს ასრულებს კრიზისის დროს შემოსავლის უზუნველყოფის მიმართულებით. შესაბამისად, რამდენიმე ქვეყანამ უზრუნველყო ამგვარი ტიპის შემოსავალი (მათ შორის, პერუმ, სერბეთმა და უკრაინამ). არგენტინის შემთხვევა აჩვენებს, რომ კონტრიბუციული და არაკონტრიბუციული უზრუნველყოფის კომპლემენტარულობა აღნიშნული კატეგორიებისათვის ქმნის მიწოდების ინტეგრირებულ სტრუქტურას. მართლაც, მათ ერთჯერადი ფულადი ბენეფიტები გადაეცათ სოციალური დაცვის ეროვნული დაწესებულების უკვე არსებული არხებით, რომელიც შინამეურნეობებისათვის ბენეფიტების უზრუნველყოფაზე იყო პასუხისმგებელი და რამაც სწრაფ რეაგირებას შეუწყო ხელი.
არგენტინამ ხანდაზმული პენსიონერებისათვის დანამატი შემოიღო, რომელიც, ძალზე ეფექტიანი აღმოჩნდა არსებული სოციალური პოლიტიკის გათვალისწინებით, რომელიც 2000-იანი წლების პირველი ორი ათწლეულის განმავლობაში განსაკუთრებულ ფოკუსს არაფორმალურ სფეროში დასაქმებულებსა და მოწყვლად ოჯახებზე აკეთებდა. მართლაც, 1994 წლიდან მოყოლებული, არგენტინაში თანაარსებობდა კონტრიბუციული და არაკონტრიბუციული საპენსიო სქემები. არაკონტრიბუციული სახის ასაკობრივმა პენსიამ 70 წელზე უფროსი ასაკის არგენტინის მოქალაქეებს მისცა შესაძლებლობა, ჰქონდეთ ყოველთვიური ფიქსირებული შემოსავალი.[27] მოცემული ბენეფიტის მიღება ასევე შეუძლიათ უცხოელებს, რომლებიც არგენტინაში სულ მცირე, 40 წლის განმავლობაში ცხოვრობენ. ამასთან, პენსიონერები არ უნდა იღებდნენ სხვა რაიმე ტიპის პენსიასა თუ შემოსავალს, არ უნდა ფლობდნენ რაიმე ტიპის ქონებას, რომელიც მათთვის შემოსავალს უზრუნველყოფდა და ასევე, არ უნდა არსებობდნენ ნათესავები, რომლებსაც აქვთ კანონისმიერი ვალდებულება და შეუძლიათ მათთვის დახმარების გაწევა.[28] 2020 წლის აპრილში, 3 000 არგენტინული პესოს (45 აშშ დოლარი) ოდენობით მიზნობრივი დანამატი გაიცა კონტრიბუციული და არაკონტრიბუციული სისტემების ბენეფიციარებზე, რომლებიც მინიმალურ პენსიას იღებდნენ. მოცემულმა ბონუსმა მოიცვა 4.6 მილიონზე მეტი პენსიონერი. საერთო ფისკალურმა ხარჯმა კი ჯამურად 179 მილიონი აშშ დოლარი შეადგინა.[29] ამასთან, 1971 წლიდან, არგენტინაში არსებობს არაკონტრიბუციული ბენეფიტი, რომელიც იმ შშმ პირებისთვისაა განკუთვნილი, რომელთა შემოსავლებიც საარსებო მინიმუმზე დაბალია. ამჟამად იგი მოიცავს საპენსიო ასაკზე უმცროს ადამიანებს, რომელთაც, შრომისუნარიანობა სულ მცირე, 76 %-ით აქვთ დაკარგული, და რომლებიც არ იღებენ რაიმე სხვა ტიპის პენსიას და არ ჰყავთ ოჯახის წევრი, რომელსაც შეუძლია გაუწიოს ფინანსური ან კვების მხარდაჭერა. შშმ პირთათვის განკუთვნილი არაკონტრიბუციული ბენეფიტის გაცემა წყდება პირის საპენსიო ასაკის მიღწევისას და იგი ნაცვლდება ზემოაღნიშნული ასაკობრივი სოციალური პენსიით.[30] 2020 წლის მარტში, პენსიონერების მსგავსად, მთავრობამ მოცემული არაკონტრიბუციული ბენეფიტების მიმღებ შშმ პირებსაც 3 000 არგენტინული პესოს ოდენობის დანამატი გადასცა.[31]
საბოლოო ჯამში, კრიზისულ რეაგირებით პოლიტიკაში მოწყვლადი მოსახლეობის ჩართვა გადამწყვეტია, იმდენად, რამდენადაც ისინი ყველაზე მეტად ზარალდებიან ამ პერიოდში. არსებითია, რომ ეს ადამიანები მომავალი სოციალური პოლიტიკის დღის წესრიგში პრიორიტეტულ პოზიციებზე დარჩნენ.
დასკვნა და პოლიტიკის შესაძლო ზეგავლენა
სოციალური პოლიტიკის რეაგირების ღონისძიებების ფართო სპექტრის მიუხედავად, გლობალური მასშტაბით 4 მილიარდზე მეტ ადამიანს კვლავ არ მიუწვდება ხელი სოციალური დაცვის სისტემაზე. აქედან გამომდინარე, შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციამ განაცხადა, რომ პანდემიისას სოციალური რეაგირება არასაკმარისი იყო, რამაც თავისთავად გაზარდა უთანასწორობა განვითარებულ და განვითარებად სახელმწიფოებს შორის.
თუმცა, COVID-19-ის კრიზისმა აჩვენა, რომ საყოველთაო სოციალური დაცვის სისტემაში არსებული კლასიკური ბარიერები დაძლევადია, განსაკუთრებით, სოციალური დაცვის ბენეფიციარების გაფართოების, სოციალური დაცვის ახალი პროგრამების დაწყების, ახალი ინოვაციური საოჯახო პოლიტიკის შექმნისა და ყველაზე მოწყვლადებისათვის შემოსავლის უზრუნველყოფის გზით. კრიზისს მიღმა, უნივერსალური სოციალური დაცვის მისაღწევად არსებითია, რომ მოცემული პოლიტიკების სულისკვეთება კიდევ უფრო განვითარდეს.
სტატია მომზადდა პროექტის - “ფორმალურ და არაფორმალურ სექტორში დასაქმებულთა უფლებრივი მდგომარეობის გაუმჯობესება“, ფარგლებში. პროექტი მხარდაჭერილია ღია საზოგადოების ფონდის მიერ.
სტატიაში გამოთქმული მოსაზრებები გამოხატავს ავტორების პოზიციას და შესაძლოა, არ ასახავდეს ღია საზოგადოების ფონდის შეხედულებებს.
სქოლიო და ბიბლიოგრაფია
ბიბლიოგრაფია:
- ILO, Social Security (Minimum Standards) Convention, 1952 (No. 102)
- United States, Internal Revenue Service, Questions and answers about the second Economic Impact Payment
- S Department of Treasury, Policy issues, Economic Impact Payment
- Government of Kerala, Department of Child and Women development, supplementary nutrition programme
- Agencia Nacional de Discapacidad, Bono extraordinario para las Personas con Discapacidad que cobran Pensiones no Contributivas, მარტი, 2020 (ესპანურ ენაზე)
- Social protection responses to the COVID-19 crisis: Country responses and policy considerations, International Labour Organization, აპრილი 2020
- World Bank, Adaptive Social Protection: Building Resilience to Shocks, 2020
- Baptista (I.), Marlier (E.), Spasova (S.), Peña-Casas (R.), Fronteddu (B.), Ghailani (D.), Sabato (S.) and Regazzoni (P.), Social protection and inclusion policy responses to the COVID-19 crisis, An analysis of policies in 35 countries, European Social Policy Network, 2021
- (C.) Arza, Argentina’s Social Policy Response to Covid-19: Protecting Income and Employment, Global Dynamics of Social Policy, 2021
- ILO, World Social Protection Report 2020-22: Social protection at the crossroads – in pursuit of a better future, 2021
- (W.) Seitz, (E.) Tulyakov, (O.) Khakimov, (A-O.) Purevjav, (S.) Muradova, Uzbekistan, Dynamically identifying community-level COVID-19 impact risks, World Bank Group, 2020
- World Bank, Analysis of Listening to the Citizens of Uzbekistan survey, 2018
- Joint report by ILO, UNICEF, and the World Bank, An assessment of the social protection system in Uzbekistan Based on the Core Diagnostic instrument (CODI), გვ. 53, 2020
- ILO, Social protection platform, Uzbekistan
- (G.) Ugo, (M.) Almenfi, and (I.) Orton, “Social Protection an d Jobs Responses to COVID-19: A Real-Time Review of Country Measures”, მარტი, 2020
- UNICEF Uzbekistan, Social protection without barriers, Single Registry system piloted in Syrdarya, აგვისტო, 2020
- Die Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ), Building an integrated and digital social protection information system, იანვარი 2020
- Unesco, Half of world’s student population not attending school: UNESCO launches global coalition to accelerate deployment of remote learning solutions, 2020
- Eurofund, Covid-19 EU Policy Watch, Measures in PolandCare allowances for working parents forced to provide personal daycare for young children due to school/pre-school system lockdown, უკანასკნელად განახლდა: აგვისტო, 2021
- Food and Agriculture Organization of the United Nations, ‘Local food Systems and COVID-19; A Glimpse on India’s Responses’, FAO, 2021
- OECD, Pensions at glance, Argentina, 2019
- Pension watch, Argentina
- Social Security Office of Retirement and Disability Policy, Social Security Programs Throughout the World: The Americas, 2019
- ILO, More than 4 billion people still lack any social protection, ILO report finds, სექტემბერი, 2021
- The New York Times, Stimulus Checks, Unemployment and the Coronavirus Plan, ივნისი 2021
- The New York Times, What Is in the Stimulus Bill: $1,400 Checks, Expanded Unemployment and Tax Rebates, ივნისი 2021
- Gazeta, Unified Social Assistance Registry to be Introduced by End of 2020, 2020 (რუსულ ენაზე)
[1] ILO, Social Security (Minimum Standards) Convention, 1952 (No. 102).
[2] World Bank, Adaptive Social Protection: Building Resilience to Shocks, 2020.
[3] ILO, Social protection responses to the COVID-19 crisis: Country responses and policy considerations, 2020, გვ. 1.
[4] ILO, World Social Protection Report 2020-22: Social protection at the crossroads – in pursuit of a better future, 2021.
[5]ILO, op.cit.
[6]ILO, op.cit.
[7]The New York Times, Stimulus Checks, Unemployment and the Coronavirus Plan, ივნისი 2021.
[8]United States, Internal Revenue Service, Questions and answers about the second Economic Impact Payment.
[9]The New York Times, What Is in the Stimulus Bill: $1,400 Checks, Expanded Unemployment and Tax Rebates, ივნისი 2021.
[10]U.S Department of Treasury, Policy issues, Economic Impact Payment.
[11]U.S Department of Treasury, Press release, More than 2.2 million additional Economic Impact Payments disbursed under the American Rescue Plan, ივლისი 2021.
[12](W.) Seitz, (E.) Tulyakov, (O.) Khakimov, (A-O.) Purevjav, (S.) Muradova, Uzbekistan, Dynamically identifying community-level COVID-19 impact risks, World Bank Group, 2020.
[13]World Bank, Analysis of Listening to the Citizens of Uzbekistan survey, 2018.
[14]Joint report by ILO, UNICEF, and the World Bank, An assessment of the social protection system in Uzbekistan Based on the Core Diagnostic instrument (CODI), გვ. 53, 2020.
[15]იქვე, გვ. 54.
[16]ILO, Social protection platform, Uzbekistan.
[17](G.) Ugo, (M.) Almenfi, and (I.) Orton, “Social Protection an d Jobs Responses to COVID-19: A Real-Time Review of Country Measures”, მარტი, 2020.
[18] UNICEF Uzbekistan, Social protection without barriers, Single Registry system piloted in Syrdarya, აგვისტო, 2020.
[19] Gazeta, Unified Social Assistance Registry to be Introduced by End of 2020, 2020 (რუსულ ენაზე).
[20] იქვე.
[21] Die Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ), Building an integrated and digital social protection information system, იანვარი, 2020.
[22] Unesco, Half of world’s student population not attending school: UNESCO launches global coalition to accelerate deployment of remote learning solutions, 2020.
[23]Baptista (I.), Marlier (E.), Spasova (S.), Peña-Casas (R.), Fronteddu (B.), Ghailani (D.), Sabato (S.) and Regazzoni (P.), op.cit.
[24]Eurofund, Covid-19 EU Policy Watch, Measures in PolandCare allowances for working parents forced to provide personal daycare for young children due to school/pre-school system lockdown, უკანასკნელად განახლდა: აგვისტო, 2021.
[25]Food and Agriculture Organization of the United Nations, ‘Local food Systems and COVID-19; A Glimpse on India’s Responses’, FAO, 2021.
[26]Government of Kerala, Department of Child and Women development, supplementary nutrition programme.
[27]OECD, Pensions at glance, Argentina, 2019.
[28]Pension watch, Argentina.
[29](C.) Arza, Argentina’s Social Policy Response to Covid-19: Protecting Income and Employment, Global Dynamics of Social Policy, 2021.
[30] Social Security Office of Retirement and Disability Policy, Social Security Programs Throughout the World: The Americas, 2019.
[31]Agencia Nacional de Discapacidad, Bono extraordinario para las Personas con Discapacidad que cobran Pensiones no Contributivas, მარტი, 2020 (ესპანურ ენაზე)
