ეს ორგანიზაციები დახმარებას (ხშირად სასიცოცხლო მნიშვნელობის) უწევენ საზღვრისპირა რეგიონებში და ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მყოფ ადამიანებს და მათი პოზიციით, მათი მუშაობა კრიტიკულად მნიშვნელოვანია, რომ სახელმწიფომ შეძლოს კონფლიქტის მშვიდობიანად მოგვარება და შერიგების გზით ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენა. უფლებადამცველების ინფორმაციით, ამ საკითხებსა და ადამიანებზე ნებისმიერი ტიპის ინფორმაციის გასაჯაროება "მათ სიცოცხლეს პირდაპირ რისკს შეუქმნის და მათზე სულ მცირე ზეწოლას, დევნას და წამებას გამოიწვევს".

31 აგვისტოს განხილვა

საკონსტიტუციო სასამართლოში მოწვეულმა ენათმეცნიერმა, მარინა ბერიძემ, რუსულ კანონში გამოყენებული ტერმინების მნიშვნელობასა და კონოტაციებზე ისაუბრა. მისი თქმით, ლექსიკოგრაფიული და ტრადიციული მეთოდით დგინდება, რომ კანონში გამოყენებული საკვანძო ცნებები და ტერმინები ცალსახად ნეგატიური კონოტაციისაა.

„ტერმინი "უცხო ძალა" ჩვენს შემეცნებით საერთო ეროვნულ ბაზაში, სიტყვების ერთობლიობით, დაკავშირებულია უარყოფით აღქმებთან. ის უარყოფითი და შიშის მომგვრელი მნიშვნელობები კი, რაც ტერმინ "ძალას" აქვს შეემატა მის (უცხო ძალის ინტერესების) გამტარებელსაც. მეორე ფაქტორი, რის გამოც ასე ძალიან დამძიმდა კონტექსტი, არის ის რომ "გამტარებელი" ჩვენ ვაქციეთ "აგენტის" სინონიმად. „უცხო ძალა“ შემეცნებით ეროვნულ ბაზაში მეხუთე კოლონასა და ეშმაკთანაც არის გაიგივებული.“ - განმარტა მან.

შეგახსენებთ, რომ პარლამენტის წარმომადგენლები კანონში გამოყენებულ ტერმინებს ნეიტრალური შინაარსის მატარებელ სიტყვებად მოიხსენიებდნენ, საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარე, მერაბ ტურავა კი არც პოზიტიურ კონტექსტს გამორიცხავდა.

ქართული სამოქალაქო და მედიაორგანიზაციების წარმომადგენელმა , გიორგი დავითურმა კითხვით მიმართა ექსპერტ მანანა ბერიძეს: "ადამიანი, რომლისთვისაც ქართული ენა არის მშობლიური, შეხვდება მისთვის უცნობ ორგანიზაციას და იცის, რომ საქართველოში არსებობენ უცხოური ინტერესების გამტარი ორგანიზაციები. თქვენი შეფასებით, რა განცდა გაუჩნდება მას ამ ორგანიზაციაზე?"

საკონსტიტუციო სასამართლოში მოწვეულმა ექსპერტმა მარინა ბერიძემ, რუსულ კანონში გამოყენებული ტერმინების მნიშვნელობასა და კონოტაციებზე ისაუბრა.

მან აღნიშნა, რომ ეს სტიგმები არ არის მუდმივი კონკრეტული შესიტყვებების მიმართ, მაგრამ ამის ცვლილებას სჭირდება თაობები და წლები, ბევრი ტექსტის შექმნა და ამ შესიტყვებების მიმართ საზოგადოებაში სხვაგვარი ნდობის გაჩენა.

პარლამენტის წევრი, თამარ კორძაია განმარტავს მიზეზებს, რატომ არის აუცილებელი რუსული კანონის მოქმედების შეჩერება (და შემდეგ გაუქმება) არა მხოლოდ კონსტიტუციურ უფლებებთან, არამედ ევროატლანტიკური კურსის განმსაზღვრელ დებულებასთან (78-ე მუხლი) მიმართებით.

„ამ კანონის ცალკეული დებულებები შეუსაბამოა ბევრ კონსტიტუციურ უფლებასთან მიმართებით, თუმცა 78-ე მუხლი კონსტიტუციის ის დებულებაა, რომელსაც ამ კანონის სრული ტექსტი ეწინააღმდეგება. ევროკავშირის უცხო ძალად მონათვლა თავისთავად დამაზიანებელია საქართველოს ევროპული მომავლისთვის. მთელი კანონი არის წითელი ხაზი მოლაპარაკებების გახსნისთვის.

ერთი წლის წინ, საქართველოს პარლამენტმა რომ გაიწვია რუსული კანონი, ეს გახდა კანდიდატის სტატუსის მიღების წინაპირობა. ევროკავშირმა ბოსნია და ჰერცოგოვინას გაწევრიანების მოლაპარაკებები ანალოგიური შინაარსის კანონის გაუქმების შემდეგ გაუხსნა. ეს ადასტურებს იმას, რომ ევროკავშირში გაწევრიანების პროცესს აქვს მდგენელები“ - განმარტა მან.

---

საკონსტიტუციო სასამართლოში „რუსული კანონის“ განხილვების მეორე დღეს სასამართლოს წინაშე გამოიკითხნენ იუსტიციის სამინისტროს წარმომადგენლები. სამინისტროს მოსაზრებები ხშირ შემთხვევაში იყო მანიპულაციური და წინააღმდეგობრივი, რათა შექმნილიყო მოჩვენებითი სურათი, რომ კანონის დამაზიანებელი ეფექტი მცირეა და ეს ზიანი რამდენიმე თვის შემდეგ დადგება. სამინისტროს ამგვარი პოზიციონირების მიზანია, რომ საკონსტიტუციო სასამართლომ არ გამოიყენოს ნორმის შეჩერების დროებითი მექანიზმი, სანამ საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილებას არ მიიღებს.

იუსტიციის სამინისტროს წარმომადგენლები პროცესზე ამტკიცებდნენ, რომ სამოქალაქო ორგანიზაციებისთვის კანონის შედეგად დამაზიანებელი/რეპრესიული შედეგები მყისიერად არ დადგება და ამას დაჭირდება 1-დან 3 თვემდე. ნიშანდობლივია, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარე, მერაბ ტურავაც ცდილობდა, რომ მიწოდებული ინფორმაციის ინტერპრეტაცია იმგვარად გაეკეთებინა, რომ თითქოს კანონის უარყოფითი ზემოქმედება (ორგანიზაციების დაჯარიმება, ანგარიშებსა და ქონებაზე ყადაღის დადება, აღსრულების პროცედურები) ქართულ სამოქალაქო და მედია ორგანიზაციებზე ნებაყოფლობითი რეგისტრაციის ვადის ამოწურვიდან (2 სექტემბრიდან) 2-დან 4 თვემდე პერიოდში წარმოიშვება.

მსგავსი მსჯელობა არ გამომდინარეობს „რუსული კანონის“ ტექსტიდან და არც სხვა რელევანტური სამართლებრივი აქტებიდან. რაც მოგვიანებით, საჯარო რეესტრმაც დაადასტურა ქართული არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლის კითხვის საპასუხოდ. კერძოდ, „რუსული კანონი“ იუსტიციის სამინისტროს პირდაპირ აღჭურავს შეუზღუდავი უფლებამოსილებით, რომ 2 სექტემბრიდან ნებისმიერ ორგანიზაციაში დაიწყოს მონიტორინგი, რომლის ფარგლებშიც უწყება სრულად მოიპოვებს და დაამუშავებს ორგანიზაციებზე და მათ საქმიანობაზე არსებულ ინფორმაციას, მათ შორის პერსონალურ მონაცემებს. ხოლო ამის შედეგად, გამოიყენოს დაჯარიმების მექანიზმი, რასაც თან სდევს ქონების დაყადაღება და იძულებითი აღსრულების პროცესი. ზოგადი წესით, იუსტიციის სამინისტროს საბოლოო გადაწყვეტილების მისაღებად, ანუ ორგანიზაციების დასაჯარიმებლად, 1 თვიანი ვადა აქვს და მხოლოდ უწყების გადასაწყვეტია, ამ ვადას დამატებით 2 თვით გაახანგრძლივებს თუ არა. შესაბამისად, პოტენციურად სამოქალაქო და მედია ორგანიზაციები უკვე 3 სექტემბრიდან შეიძლება დაექვემდებარონ კანონის რეპრესიულ მექანიზმებს.

საკონსტიტუციო განხილვებისას, იუსტიციის სამინისტრო ერთი მხრივ ამტკიცებს, რომ „რუსული კანონი“ არ ვრცელდება მაგალითად ადვოკატსა და კლიენტს შორის ურთიერთობაზე. შესაბამისად, ორგანიზაციაში დაცული ისეთი მონაცემები, რომლებიც იურიდიული მომსახურების დეტალებს შეეხება, მონიტორინგის ქვეშ არ მოექცევა. მიუხედავად იმისა, რომ „რუსული კანონის“ ტექსტიდან ეს არ გამომდინარეობს, სამინისტრო მაინც ცდილობს, კანონის პოტენციური მავნე შედეგი ამგვარი ინტერპრეტაციით შეამსუბუქოს და არგუმენტად იშველიებს იმას, რომ „ადვოკატთა შესახებ“ კანონი ამგვარ გარანტიას იძლევა და ეს უკანასკნელი არის „სპეციალური ნორმა“.

სამინისტრო იგივე ლოგიკას არ ავრცელებს, მაგალითად, საბანკო მონაცემებზე და აქ უკვე აცხადებს, რომ მონიტორინგის ფარგლებში, სამინისტროს შეუზღუდავი წვდომა უნდა ჰქონდეს როგორც ორგანიზაციის, ისე მისი თანამშრომლების, ბენეფიციარების თუ სხვა დაკავშირებული პირების საბანკო მონაცემებზე. მათ შორის, ბანკისგან ინფორმაციის გამოთხოვის საშუალებით, რაც ეწინააღმდეგება საქართველოს კანონმდებლობით აღიარებულ საბანკო საიდუმლოების ცნებას. ამის არგუმენტად კი უწყების წარმომადგენლებს ის გარემოება მოჰყავთ, რომ „რუსული კანონი“ არის უფრო ახალი ნორმატიული აქტი და შესაბამისად, მას უპირატესობა უნდა მიენიჭოს მანამდე მოქმედ აქტებთან, მათ შორის „კომერციული ბანკების საქმიანობის შესახებ“ საქართველოს კანონთან მიმართებით.

სამინისტროს წარმომადგენლები ამტკიცებენ, რომ მონიტორინგის შედეგად, უწყება „გაფილტრავს“ და მხოლოდ იმ მონაცემებს გაასაჯაროებს, რაც საჭიროა რეესტრის მიზნებისთვის და საზოგადოების ინფორმირებისთვის. საგულისხმოა, რომ სამინისტროს წარმომადგენლების ეს ინტერპრეტაციაც არის თვითნებური და „რუსული კანონი“ უწყებას არ აღჭურავს მონაცემთა ამგვარად გაფილტვრის უფლება-მოვალეობით. ასეც რომ იყოს, არსად, არც „რუსულ კანონში“ და მითუმეტეს არც რომელიმე სხვა სამართლებრივ აქტში არაა დაკონკრეტებული, რა კრიტერიუმებით, როგორი საფუძვლებით ხდება გადაწყვეტა, რა მონაცემი უნდა იყოს რეესტრში საჯაროდ გამოქვეყნებული და რა - არა.

რაც მთავარია, სამინისტრო ამგვარ ინტერპრეტაციას გვთავაზობს იმაში დასარწმუნებლად, რომ თითქოს ამ მონაცემთა ადრესატების ინტერესები, მათი პირადი ცხოვრების უფლება ამ გზით ეფექტიანად იქნება დაცული. რეალურად კი, ცალკეული მონაცემების (მაგალითად, პირის მიერ ამა თუ იმ სამედიცინო სერვისით სარგებლობა, სექსუალური/ოჯახური ძალადობის მსხვერპლობა და ა.შ) სამინისტროს ხელში ჩავარდნა უკვე არის ამ მონაცემთა სუბიექტების პირადი ცხოვრების უფლებაში უხეში ჩარევა.

სამინისტროს შემოთავაზებული პოზიცია კიდევ უფრო ანეკდოტურია ისეთ შემთხვევებზე, როცა ინფორმაცია ეხება კორუფციული დანაშაულის მხილებას. ავიღოთ შემთხვევა, როცა იუსტიციის სამინისტროში არსებულ კორუფციულ დანაშაულზე, ამავე უწყების სხვა თანამშრომელი მიაწვდის ინფორმაციას რომელიმე მედიას, ან კორუფციაზე მომუშავე ორგანიზაციას, როგორც მამხილებელი. ასეთ შემთხვევაზე სამინისტრო ამტკიცებს, რომ მამხილებლის თაობაზე მონაცემებზე წვდომა მას მაინც უნდა ჰქონდეს, ხოლო მამხილებლის დაცულობისთვის ისიც საკმარისია, რომ მისი მონაცემები საჯაროდ არ გამოქვეყნდება.