შოთა კინწურაშვილი - ეკლესიის ისტორიკოსი, თეოლოგი, ილიას უნივერსიტეტის მიწვეული ლექტორი

1917 წლის 12(25) მარტს ქართველი სამღვდელოება ეპისკოპოს ლეონიდეს (ოქროპირიძე) ხელმძღვანელობით მცხეთის სვეტიცხოვლის საპატრიარქო ტაძარში საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის ავტოკეფალიას აღდგენილად გამოაცხადებს.

მოკლედ შევეცდები გადმოვცე წინარე საუკუნეში საერო და სასულიერო პირებში ავტოკეფალიის იდეის გაცოცხლების შესახებ, რა გზა გაირეს რუსეთის იმპერიის საეკლესიო სხეულისაგან გათავისუფლებისათვის და როგორ წარმოედგინათ დამოუკიდებელი ეკლესიის მამებს მომავალი საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის მოწყობა, მართვა, საზოგადოებისა და ხალხის მსახურება, საეკლესიო განათლების აღორძინება, სახელმწიფოსთან ურთიერთობა, სხვადასხვა აღმსარებლობისა თუ ეროვნების და-ძმებთან დამოკიდებულება და სურვილი დიალოგის ქრისტიანულ ეკლესიებთან, თუ რელიგიებთან.

პირველი ნაბიჯები

„ეკლესიური მონობა ყველა მონობაზე უარესია“ - შენიშნავდა საეკლესიო დამოუკიდებლობისათვის ბრძოლაში ერთერთი მნიშვნელოვანი ფიგურა კირიონ საძაგლიშვილი. მართლაც რუსეთის იმპერიის ერთიან მართლმადიდებლურ-საეკლესიო სტრუქტურასთან იძულებით მიერთებამ ძირძველი ქართული ეკლესია კულტურულად, სულიერად, ეკონომიკურად თუ ინტელექტუალურად გამოაცარიელა და გაძარცვა. რუსეთის ცარისტული რეჟიმისათვის ეკლესია და მისი მსახურნი დაპყრობილ ტერიტორიებზე იმპერიული წესრიგის სიმტკიცის გარანტს და სამეფო კარის სამარდჟამო ერთგულების ინსტრუმენტს წარმოადგენდა.

ქართველი ავტოკეფალისტების მოძრაობის გამოღვიძება ახლო კავშირში იყო ადგილობრივ, ასევე რუსეთის იმპერიაში ფართო სოციალურ, პოლიტიკურ და რელიგიურ ძვრებთან. მეოცე საუკუნის დასაწყისი სოციალური რევოლუციის წარუმატებელი მცდელობებით დაიწყო, გლეხებისა და მშრომელების გამოსვლები ცარისტული რეჟიმის მხრიდან სასტიკად იქნა ჩახშობილი, მათ შორის დასავლეთ საქართველოში. 1903-1905 წლებში დასავლეთ საქართველოში გლეხთა გამოსვლებს ცალკეული ქართველი მღვდელმსახურებიც უჭერდნენ მხარს და ადგილობრივ მოსახლეობას უთანაგრძნობდნენ. ამას თან დაერთო რუსეთ-იაპონიის ომისათვის რუსეთის სინოდის მხრიდან ფინანსური მხარდაჭერის მოთხოვნები, რომელიც ადგილობრივ ეკლესიებში, სამრევლოებში, სამღვდელოებასა და მორწმუნეთა შორის უნდა შეგროვებულიყო. მოსახლეობასა და სამღვდელოებას ეკონომიკური წნეხი მათთვის უცხო ომისათვის ნაციონალური გამოღვიძების ერთერთ კატალიზატორად შეიძლება ჩაითვალოს. სასულიერო სემინარიებში გაბატონებული მჩაგვრელი და დამთგრუნველი შავრაზმული სასწავლო პროგრამა თავის ფუნქციას ვერ ასრულებდა, ხშირი იყო სემინარიებში გაფიცვები და ბუნტი სხვადახვა მოთხოვნებით, მათ შორის ქართულ ენაზე სწავლის უფლების დაბრუნება. სემინარიები მომავალი ღვთისმოსავი სასულიერო კადრების მომზადების ნაცვლად გულანთებულ ათეისტებსა და რევოლუციონერებს ზრდიდა, რომელთა უმრავლესობის აღქმაში ქრისტიანობა, ეკლესია და სარწმუნოება ძველი უსამართლობით სავსე წესრიგის მეგობარი იყო. ეკლესიაში ღვთისმსახურების, საეკლესიო გალობის, განათლებისა და სარწმუნოებრივი ცხოვრების იძულებითმა რუსიფიკაციამ თავისი შედეგიც მოიტანა. ხალხი ქრისტიანული სარწმუნოებისაგან გაუცხოვდა, საგრძნობლად შემცირდა ღვთისმსახურებაზე დასწრება და საეკლესიო წესების აღსრულება. ამ ყოველივეს თვით პეტერბურგიდან წარმოგზავნილი ეგზარქოსებიც არ უარყოფდნენ.

მართლმადიდებლობაში მეცხრამეტე საუკუნე აღინიშნება ეროვნული იდენტობის გამოღვიძების ეპოქად, რომელიც დიდი წინააღმდეგობის მიუხედავად, ავტოკეფალისტების ბრძოლის გამარჯვებით და სტრუქტურულად ახალი დამოუკიდებელი საეკლესიო ერთეულების შექმნა-მატებით გამოირჩევა. ასე იყო საბერძნეთის, რუმინეთისა, თუ ბულგარეთის მართლმადიდებელი ეკლესიების შემთხვევაში.

მეოცე საუკუნის დასაწყისში რუსეთის იმპერიის ეკლესიაში გამოცოცხლება დაიწყო პროგრესულმა და ცვლილებების მომხრე ძალებმა. საერო და სასულიეროთა მხრიდან სხვადასხვა მოთხოვნებს შორის იყო რუსეთის ეკლესიაში საპატრიარქო მართველობის აღდგენა, ობერპროკურორის და უწმინდესი სინოდის გარდაქმნა, საეკლესიო დეცენტრალიზაცია და სრულიად რუსეთის გაფართოებული საეკლესიო კრების მოწვევა, მკაცრად იერარქიული ეკლესიის სამრევლო მოწყობით ჩანაცვლება, მღვდლებისა და ეპისკოპოსების კრებულის მიერ არჩევა, არსებულ სოციალურ გამოწვევებზე ეკლესის სათანადო პასუხი და სხვა მრავალი საკითხი. ასეთი მოთხოვნებით ყველაზე ცნობილ ჯგუფს პეტერბურგის თეთრი საღვდელოება წარმოადგენდა, რომელიც ეკლესიის ისტორიაში ოცდათორმეტი მღვდლის მოძრაობის სახელით შემორჩა. რელიგიურ გამოცოცხლებას და ცვლილებებისაკენ მიმავალ გზას, გრძელვადიან პერსპექტივაში რუსეთის საეკლესიო კრების მოწვევის სურვილს 1905 წელს იმპერატორი ნიკოლოზ მეორე დათანხმდა. დაიწყო კრების წინარე სათათბირო სხდომები, განსახილველი თემებისა და სამუშაო ფორმატის შესახებ დისკუსიები და მსჯელობა.

ქართველი სამღვდელოების ერთ ნაწილში დაიბადა იმედი რომ ამ კრებისათვის მომზადებულიყვნენ, თავი მოეყარათ არგუმენტებით სავსე მოთხოვნას და ისტორიული დოკუმენტებით გაემყარებინათ საეკლესიო თვითმყოფადობის მოთხოვნა. თავისთავად ეს გზა უნდა გაევლოთ ქართველ ავტოკეფალისტებს უწმინდეს სინოდთან, ობერპროკურორთან, უმაღლეს ხელისუფლებასთან და კრების წინარე სათათბირო ორგანოებთან. ასე იწყებოდა მეტად რთული გზა საეკლესიო დამოუკიდებლობისაკენ მიმავალ ბილიკზე.

1905 წლის ოქტომბერში რუსეთის იმპერიაში საიმპერატორო კარის მხიდან პირველი დათმობის ნიშნებია სახეზე - ნიკოლოზ მეორეს მანიფესტი მოიაზრებდა პოლიტიკურ ამნისტიებს, პიროვნების, სიტყვის, შეკრების და კავშირების თავისუფლებას.

ამავე წლის მაისში თბილისში ვერის წმინდა ნიკოლოზის ტაძარში შედგა ქართველი სამღვდელოების კრება, სადაც შედგა ერთიანი პეტიცია მეფისნაცვლის, იმპერატორის და უწმინდესი სინოდის სახელზე. პეტიციის ძირითადი მოთხოვნები შემდეგნაირად ფორმულირდა: ა) დაუბრუნდეს ივერიის ეკლესიას ავტოკეფალია, ბ) ღვთისმსახურები არჩევნების შედეგად იქნენ დანიშნულნი, ბ) დაფუძნდეს წმინდა სინოდი, ხოლო ეპარქიებში ერისკაცებისა და სასულიერო პირთა შემადგენლობით საბჭოები. პეტიციას ხელს ოთხასამდე სასულიერო პირი აწერდა. შეკრების შემდეგ სამღვდელოება ორგანიზირებულად მეფისნაცვლის სასახლისაკენ გაემართა, რათა პირადად გადაეცათ მოთხოვნები. გაღიზიანებულმა ეგზარქოსმა საეკლესიო „სეპარატიზმის“ პირველივე მსვლელობას კაზაკების სადამსჯელო რაზმები მიუქსია და სასულიერო პირები დაარბია.

ამავე წლის დეკემბერში ქართულმა სამღვდელოებამ ათდღიანი მუშაობის შედეგად „საქართველოს ეკლესიის რეორგანიზაციის პროექტი“ შეადგინა. დიდწილად ამ პროექტს დაემყარა 1917 წელს გამოცხადებული ავტოკეფალიის იდეა და შინაარსი. ამ პროექტში შევხვდებით იმპერიაში იმ ეპოქისათვის დამახასიათებელ პროგრესულ საეკლესიო იდეებს, როგორიც იყო საეკლესიო მმართველობაში დემოკრატიული პრინციპების დანერგვა, ეკლესიის ცხოვრების წარმართვაში საერო და სასულიერო პირთა ფართო ჩართულობა, სამრევლოებისა და ეპარქიების უფლებების განსაზღვრა, სახელმწიფოსთან ურთიერთობის ჩარჩოები, კათალიკოსისა თუ სხვა სასულიერო იერარქების არჩევის წესები და მათი მოვალეობების განსაზღვრა და სხვა მნიშვნელოვანი საკითხები (იხ. საქართველოს ეკლესიის 1905 წლის რეორგანიზაციის პროექტი).

ეპისკოპოსები ლეონიდე და კირიონი, საქართველოს ეროვნული ბიბლიოთეკა

შემდგომ წელს რუსეთის სინოდისა და კრებისწინა შეხვედრებზე ავტოკეფალიის საკითხის გარშემო ეპისკოპოსები კირიონ საძაგლიშვილი და ლეონიდე ოქროპირიძე მუშაობდნენ, ხოლო მათ სამეცნიერო მხარდაჭერას უწევდნენ პროფესორები ალექსანდრე ცაგარელი, ნიკო მარი და სხვები. ამავე პერიოდში აქტიური სამუშაოები მიმდინარეობდა საინფორმაციო ველზე, საეკლესიო და საერო პრესაში საეკლესიო დამოუკიდებლობის შესახებ იწერებოდა, გაცხოველებული მუშაობა იყო ივერიის ეკლესიის ისტორიის კვლევის კუთხით და ეს ყველაფერი იწერებოდა როგორც ქართულ, ისე რუსულ, ინგლისურ და ფრანგულ ენებზე.

რუსულ პოლიტიკურ და საეკლესიო ხელმძღვანელობასთან მწვავე კამათსა და დისკუსიებში 1906 წლის დასასრულს შემდეგი შედეგები გამოიკვეთა: ისინი აღიარებდნენ რა ივერიის ეკლესიის ისტორიულ წარსულს, თუმცა ერთიან იმპერიაში მხოლოდ ერთი მართლმადიდებელი ეკლესიის, ანუ სრულიად რუსეთის ეკლესიის ადგილი იყო! დამატებით არგუმენტად მოხმობილი იქნა ფილეტიზმის - საეკლესიო ნაციონალიზმის აღზევების საფრთხე, რომელიც მართლმადიდებელ სამწყსოს მშობლიურ და არამშობლიურ ხალხებად განჰყოფდა. აგრეთვე არსებობდა კავკასიაში სხვა მართლმადიდებელი ხალხების ბერძნების ან ოსების მსგავსი მოთხოვნებით გამოსვლის შესაძლებლობა. ხოლო საქართველოს საეგზარქოსოს არგუმენტი მარტივად ასე ფორმულირდა, რომ „საეკლესიო ავტოკეფალიის ქვეშ იმალება საქართველოს ფარული ავტონომია“.

საბოლოოდ პეტერბურგში ჩატარებულმა თათბირმა ავტოკეფალიის აღდგენა კანონიერად არ მიიჩნია, ვინაიდან რუსეთის იმპერიის ინტერესებს ეწინააღმდეგებოდა. ავტოკეფალიის ნაცვლად ქართველები მიიღებდნენ საკუთარ ენაზე ღვთისმსახურების, სასულიერო განათლებისა და საეკლესიო გამომცემლობის საქმიანობის უფლებას. მსგავსი რეორგანიზაციის და დამოუკიდებლობის წყურვილის სურვილის ჩასაქრობად იმავე წელს პეტერბურგიდან ეგზარქოსი ნიკონი მოავლინეს. ახალ ეგზარქოს ქართულმა სამღვდელოებამ ბოიკოტი გამოუცხადა და ახლადჩამოსულს არ დახვდა, მას მხოლოდ რუსი და სხვა ეროვნების სასულიერო დასი შეეგება.

სიონის კათედრიდან გადმომადგარი ეგზარქოსი ნიკონი ერთ-ერთ ქადაგებაში ქართველ მართლმადიდებლებს ასე მოძღვრავდა: „ავტოკეფალია ეს არც დოგმატია და არც მცნება ღვთისა, ჩვენი უპირველესი საქმე სულზე ზრუნვაა“. 1908 წელს ეგზარქოს ნიკონს საკუთარ რეზიდენციასთან კლავენ, შედეგად ცარისტულ რეჟიმს ქართველი ავტოკეფალისტების მორიგი რეპრესიების საბაბი მიეცა, რაც სამღვდელოების დაპატიმრებას, მათი ქონების კონფისკაციასა და შორეულ ეპარქიებში იძულებით გამწესებას გულისხმობდა.

რეპრესიების შემდგომ წლებში ამ საკითხის გარშემო მუშაობამ იატაკქვეშეთში გადაინაცვლა, თუმცა იდეა კვლავაც აგრძელებდა სიცოცხლეს. კავკასიის მეფისნაცვალი ვორონცოვ-დაშკოვი იმპერატორს და სინოდს ატყობინებდა, რომ ქართველებში საეკლესიო დამოუკიდებლობის მოთხოვნა გამქრალი იყო და დავიწყებას მისცემოდა.

ავტოკეფალიისაკენ სავალი გზები და განსხვავებული ხედვები

ქართველ ავტოკეფალისტ საერო და სასულიერო პირთა მიზანი ერთი - ეკლესიის დამოუკიდებლობის აღდგენა იყო, თუმცა მისკენ სავალი განსხვავებული ხედვები და მეთოდები არსებობდა. ასე მაგალითად, სამღვდელობის ერთი ნაწილი რუსეთის სინოდთან და მომავალ კრებაზე ავტოკეფალიის საკითხზე მსჯელობას თავიდანვე სკეპტიკურად ხედავდა. მათი აზრით, იმპერიის ეკლესია ქართველი სამღვდელოების მოთხოვნას არ დააკმაყოფილებდა. ამ მოსაზრებას იზიარებდნენ ა. ხელაია, კ. ცინცაძე, ა, თოთიბაძე. რუსებისაგან უნდა მოეთხოვათ მხოლოდ შიდასაეკლესიო რეფორმები და ავტოკეფალიის გამოცხადებისათვის ხელსაყრელ მომენტს დალოდებოდნენ.

საქართველოს ეკლესიის დამოუკიდებლობის აქტი

ივერიის ეკლესიის დამოუკიდებლობის საქმეში რუსეთის სინოდთან ყოველგვარი მსჯელობა-დისკუსიის გაწყვეტის მომხრეები იყვნენ „საქართველოს ეკლესიის თავისუფლების აღმდგენელი ძმობა“, რომლებიც პროკლამაციებს ბეჭდავდნენ და სხვადასხვა რეგიონებში ავრცელებდნენ. მათი გადმოსახედიდან ეგზარქოსის წირვა-ლოცვაზე მოხსენიება უნდა შეწყვეტილიყო, ხოლო ეგზარქოსის სამღვდელოება გადაყენებულიყო. იზიარებდნენ საეპარქიო და სამრევლო საბჭოებში არჩევითობის პრინციპებს, ასევე მღვდელმსახურებისა და ეპისკოპოსების კრებულთან შეთანხმებით გამორჩევას. ასევე უნდა შემდგარიყო სრულიად საქართველოს ეკლესიის გაერთიანებული საეკლესიო კრება და ამ კრებაზე გამოეცხადებინათ ავტოკეფალია. შემდგომში ავტოკეფალიის აღიარების მიზნით მიემართათ მსოფლიო პატრიარქისადმი, თუ მათგან არ იქნებოდა შესაბამისი მხარდაჭერა, დაკავშირებოდნენ რომის ეკლესიას. ამ ჯგუფში აქტიურად იყვნენ წარმოდგენილები მღვდლები პოლიევქტოს კარბელაშვილი და იოსებ ჩიჯივაძე.

კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოსთან ავტოკეფალიის მოთხოვნითა და მსოფლიო საქრისტიანოსათვის რუსეთის ცარისტული რეჟიმის მიერ პატივაყრილი ივერიის ეკლესიის შესახებ ინფორმირების საქმეში ანარქისტი ვარლამ ჩერქეზიშვილი თავისი მოშურნეობით ტოლს არ უდებდა ქართველ ავტოკეფალისტ სასულიერო პირებს. ჩერქეზიშვილი ჰააგისათვის შექმნილ პეტიციაში საუბრობდა ცარისტული პოლიტიკის შედეგად ქართველი ხალხის პოლიტიკურ დამცრობაზე, ასევე ქართველთა საეკლესიო ყოფაზე და რუსეთის იმპერიის მხრიდან ივერიის ეკლესიისადმი მიყენებულ აუნაზღაურებელ ზიანზე. ინგლისში მოღვაწეობისას ქართველი ავტოკეფალისტების დევნის შესახებ ამცნობდა და დახმარების თხოვნით მიმართავდა ანგლიკანურ სამღვდელოებას. 1906 ჩერქეზიშვილი პეტიციისათვის საკმარისი ინფორმაციის და ხელმოწერების შესაგრვებლად კონსპირაციულად იმყოფებოდა საქართველოში, მას თან ახლდნენ ინგლისელი სამართალმცოდნე ქალბატონი დრაიჰორტთა და ამერიკელი ჟურნალისტი ნევინსონი. ამ მოგზაურობისას შედგა შეხვედრა ეპისკოპოს ლეონიდესთან, სადაც ისაუბრეს ეკლესიის ყოფასა და ავტოკეფალიის საკითხზე. ერთერთი ვერსიით, ჩერქეზიშვილი ხალხში მღვდლის ანაფორით დადიოდა, რათა ჟანდარმებს არ დაეჭირათ. მის ჩამოსვლას მოჰყვა პეტიციის შედგენა, რომელშიც აგრეთვე აღწერილი იყო ის, თუ როგორ გააუქმა რუსეთის ხელისუფლებამ ქართული ეკლესიის ავტოკეფალია. ჩერქეზიშვილის მიერ შედგენილ პეტიციას ხელს აწერდა დაახლოებით ორიათასი ადამიანი: მღვდლები, გლეხები, მუშები, თავადები და სხვები. ჩერქეზიშვილის თაოსნობით 1910 წელს შედგა კონსტანტინოპოლის პატრიარქისადმი გასაგზავნი წერილი, რომლის შინაარსი და მოთხოვნები შემდეგი იყო: 1. ივერიის ეკლესიის ისტორია საქართველოს რუსეთთან შეერთებამდე; 2. რუსი ეგზარქოსების მოღვაწეობა საქართველოში 3. რუსეთის სინოდის მიერ საქართველოს საეკლესიო ქონების კონფისკაცია 4. თხოვნა მსოფლიო საეკლესიო კრების მოწვევისა და რუსეთის ეკლესიის უსამართლო ქმედებების განსახილველად.

რაც შეეხება ეპისკოპოსებს ლეონიდე ოქროპირიძესა და კირიონ საძაგლიშვილს, ისინი მცდელობას არ აკლებდნენ ჯერ რუსეთის უწმინდეს სინოდთან და შემდეგ კრებისწინა სათათბირო ორგანოებში საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის მოთხოვნა შესწავლილიყო, განხილულიყო და სასიკეთოდ გადაწყვეტილიყო.

ნანატრი დღე - ავტოკეფალიის გამოცხადება

თუმცა პოლიტიკური და საეკლესიო კლიმატმა სხვა მოცემულობა წარმოშვა, საქართველოს ეკლესიის დამოუკიდებლობის აღდგენის ტექსტი წინა დღეებში კირიონის თანამებრძოლის ავტოკეფალისტი მღვდლის ნიკიტა თალაკვაძის ბინაზე დამუშავდა, ამ პროცესში მონაწილეობდნენ ქართული სოციალ-დემოკრატების ლიდერი ნოე ჟორდანია, რომელიც ავტოკეფალისტებს პოლიტიკურ ასპარეზზე დიქრექტივებს აძლევდა. აგრეთვე შეხვედრაზე იმყოფებოდნენ: ეპისკოპოსი ანტონ გიორგაძე, თედო სახოკია, სოსიკო მერკვილაძე, იპოლიტე ვირთაგავა და სხვანი.

1917 წლის 27 თებერვალს რუსეთში რევოლუციამ გაიმარჯვა, მონარქია დასრულდა და ცარისტული იმპერიის სამართალმემკვიდრე კი რუსეთის დროებითი მთავრობა გახდა. სამ მარტს სინდისისა და რწმენის თავისუფლება გამოცხადდა. ასე დაიწყო იმპერიის დეცენტრალიზაცია და რღვევა. ამავე წელს საქართველოს ეკლესიის დამოუკდიებლობისათვის მებრძოლებს შესაძლებლობა მიეცათ აღედგინათ ისტორიული სამართლიანობა და 12 (25) მარტს მცხეთაში, სვეტიცხოვლის საპატრიარქო ტაძარში თავმოყრილ ურიცხვ თანამოქალაქეებს ეპისკოპოსი ლეონიდე საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენის ტექსტს გააცნობს:

„„ამიერიდან აღდგენილად ჩაითვალოს საქართველოსა შინა ავტოკეფალური საეკლესიო მართველობაჲ, ხოლო ვიდრე კანონიერად აღირჩეოდეს კათალიკოსი საქართველოჲს ეკლესიისა, მოსაყდრედ მისა დაინიშნოს ყოვლადსამღვდელო ლეონიდე, გურია-სამეგრელოჲს ეპისკოპოსი, და მასთანი განსაგებლად ეკლესიისა, დაწესდეს მართველობაჲ საქართველოის ეკლესიისაი, სასულიეროთა და საეროთა პირთაგან შემდგარი“.

მეორე დღეს ეპისკოპოსი ლეონიდე ეგზარქოს პლატონს გადასცემს მცხეთის კრების წერილობით დადგენილებას მისი გადაყენების შესახებ. იქმნება საქართველოს ეკლესიის დროებითი მმართველობა და დადგინდა: ა) შეწყდეს ყოველგვარი კავშირი ეგზარქოს პლატონთან და მის კანცელარიასთან; ბ) თხოვნები და მოხსენებები გაეგზავნოს მოსაყდრე ლეონიდეს, მიწერ-მოწერა აუცილებლად ქართულ ენაზე; გ) ეკლესიებმა მოიხსენიონ არა ეგზარქოსი, არამედ მოსაყდრე ლეონიდე და ქართველი მღვდელმთავრები.

ახლადაღდგენილი ეკლესიის დროებითმა ხელისუფლებამ ეპისკოპოსი ლეონიდეს მეთაურობით სრულიად საქართველოს საეკლესიო კრებისათვის მომზადება დაიწყო. ამავე წლის აგვისტო-სექტემბრის დასაწყისში მოეწყო პირველი საეკლესიო კრებისათვის გასაგზავნი დელეგატების არჩევნები. 8 სექტმებერს გაიხსნა პირველი საეკლესიო კრება, რომელსაც ექვსასამდე დელეგატი საერო და სასულიერო პირი ესწრებოდა. ხოლო 17 სექტემბერს კათალიკოს-პატრიარქად არჩეულ იქნა ეპისკოპოსი კირიონ საძაგლიშვილი, მისი აღსაყდრება კი პირველ ოქტომბერს სვეტიცხოვლის საკათედრო ტაძარში მოხდა.

ავტოკეფალიის აღდგენასა და კირიონის კათალიკოსად არჩევას დიდი სიხარულით შეხვდნენ სხვადასხვა რელიგიის, სამრწუნოების და ეროვნების ჯგუფების წარმომადგენლები. ეს თავისთავად ქართველი ავტოკეფალისტების მრავალწლიან ბრძოლის შედეგი იყო, რომელთა ხედვითაც საეკლესიო დამოუკიდებლობას არ უნდა მოეტანა გაგულისება ქართველი მართლმადიდებლებისა და უმცირესობებთან უნდა შეენარჩუნებინათ ღირსეული-ღვთივსათნო თანაცხოვრების პრაქტიკა.

ამის ნათელი მაგალითია ახლადარჩეული კათალიკოზის კირიონის მიმართვა საქართველოს ეკლესიის სამწყსოსადმი, სადაც მან საპატრიარქო მმართველობის უმნიშვნელოვანესი სამი საზრუნავი დაასახელა:

1. „ასი წლის მონობის გამო შეირყა ეკლესიის მწყობრი ცხოვრება, ერის გულთან შეთანხმებული. დაირღვა კავშირი...განთავისუფლებული ეკლესია პირველყოვლისა განახლებულ უნდა იქნეს თანამედროვე ცხოვრების საჭიროებათა მიხედვით ყოველ სფეროში... რათა ვიყვეთ ყოველნი ერთი სხეული და ვიღწვოდეთ საერთო წარმატებისათვის“
2. ჩვენის ეკლესიის სასიქადულოდ უნდა ითქვას რომ ის არასოდეს არ ყოფილა საერთაშორისო ურთიერთობის გამამწვავებელ იარაღად და ფანატიკოსობის დამამყარებელ იარაღად. პირიქით, ჩვენ ვიცით, რომ ქართული სახარება, ისრაელების სახარება და მუსლიმთა ყურანი მშვიდობიანათ თავსდებოდნენ საქართველოში. ეკლესია იყო მიზეზი იმისა რომ ყველა უცხო ჩვენში ჰპოულობდა მეორე სამშობლოს და მისთვის სისხლს ღვრიდა. ერთა შორის ძმური ურთიერთობის განმტკიცება ახლა მორიგ საკითხად უნდა ჩაითვალოს. განსაკუთრებით კავკასიაში, სადაც ამ ძმურ განწყობილებას ხელოვნურად არღვევდნენ. განახლებული საქართველოს ეკლესია მიზნად ისახავს კვლავ წამოაყენოს ბევრისაგან დავიწყებული თქმულება: „ ერთ არს ღმერთი და მამა ყოველთა, რომელი ყოველთა ზედა არს და ჩვენ ყოველთა შორის“ (ეფ 4:6). ამ ნიადაგზედ ყველა მეზობელ ერებს ძმურ, შემოქმედებით მუშაობისაკენ მოვუწოდებ!
3. ქართველი ერის შინაურ ცხოვრებას თუ თვალს გადავავლებთ, ხალხი ჯეროვან სწავლა განათლებას მოკლებულია და ამის გამო ეკონომიკურად გაღატაკებული და სოციალურად დაბეჩავებულია. ჩვენი ძველი კულტურა და სწავლა განათლება ეკლესიათა წიაღში აღმოცენდა, აქ პოულობდნენ ჩვენი წინაპრები სულიერ საზრდოს და კეთილდღეობას. ეკლესია დიდი კულტურული ძალაა და ხალხს გაუწევს ფასდაუდებელ სამსახურს და გაუნათებს ცხოვრების უმჯობეს გზას. მღვდელი დღესაც ერთადერთი კულტურული ძალაა სოფელში და ჩვენის განახლებული ეკლესიის საზრუნავია - ეს ძალა ჯეროვან სიმაღლეზე აიყვანოს, ხელი აღუპყრას დაბეჩავებულ ხალხს და დედობრივი გულშემატკივრობით უთხრას მას: „ მოვედით ჩვენდა ყოველნი ტვირთმძიმენი და მაშვრალნი და მე განგისვენო თქვენ“ (მთ11:28).

კათალიკოზ-პატრიარქმა კირიონ საძაგლიშვილმა დაასახელა ის სამომავლო საქმეები, რომელიც უნდა გამხდარიყო რუსეთის იმპერიის საეკლესიო მონობისაგან ახლადგათავისუფლებული ქართული ეკლესიისათვის უმნიშვნელოვანეი საზრუნავი, ესენი იყო: საეკლესიო განახლება და სარწმუნოებრივ ცხოვრებაში ეპოქის შესაბამისი ცვლილებების განხორციელება; ეკლესია უნდა გამხდარიყო ერთობის, შერიგების, ურთიერთანადგომის და მშვიდობიანი თანაცხოვრებისა მაგალითის მიმცემი სხვადასხვა სარწმუნოების, ეროვნებისა და მსოფლმხედველობის ხალხთა შორის. და ბოლოს, ეკლესია - როგორც განმანათლებელი, საზოგადოებისათვის ცოდნისაკენ სავალ გზაზე უპირველესი ხელშემწყობი, კულტურის და ხელოვნების შემოქმედთა მეგობარი, ეკლესია გაჭირვებული და მრავალ ტკივილგადატანილი ადამიანთა მეგობარი.

სამწუხაროდ კათალიკოზ კირიონის ამ ხედვებს მისი ხელითგან განხორციელება ვერ ეღირსა, ვინაიდან იგი ავტოკეფალიის აღდგენიდან ათი თვის თავზე 1918 წლის ივნისს მარტყოფის მონასტერში ვერაგულად მოკლეს.

...

დღევანდელი გადმოსახედიდან თამამად შეიძლება ითქვას, რომ ქართველი ავტოკეფალისტების საეკლესიო ცხოვრების წარმართვისა და მოწყობის ხედვა იტევდა და იტანდა განსხვავებული შეხედულებების საერო და სასულიერო პირებს. საქართველოს ავტოკეფალური ეკლესია სხვადასხვა ეთნიკური თუ რელიგიური აღმსარებლობის ხალხთათვის იყო ღია დიალოგისა და მეგობრობისათვის. მისი მოწყობა იყო გაცილებით დემოკრატიული, მრავალხმიანი, თავისუფალი და დეცენტრალიზირებული, სადაც ნაკლებია იმის ალბათობა რომ შეიქმნას პიროვნების საკრალიზირებული კულტი (კულტები), იშვას რელიგური ფანატიზმი, შეუმწყნარებლობის სურვილი ან დაიკარგოს ემპათია სუსტებისა თუ დამარცხებულებისათვის, რომელიც ჩანასახშივე აბსოლიტურ წინააღდეგობაში სახარებისეულ ქრისტეს ეკლესიასთან. ავტოკეფალისტების ჩაფიქრებულ და ბრძოლით მოპოვებულ ეკლესიაში მიმდინარეობდა ყოველდღიური გაცხოველებული საქმიანობა საერო და სასულიერო პირთა ჩართულობით ისე სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან ორგანოებში, როგორიც იყო: საკათალიკოსო, საეპარქიო თუ სამრევლო საბჭოები. ეს ყველაფერი კი სამწუხაროდ მხოლოდ ჩვენი უახლოესი ეკლესის ისტორიის ფურცლებზე და არქივებში დარჩა. იმ არქივებში, რომლის ხელისხლებაც ისევ საბჭოთა იერარქიის კურთხევის გარეშე დამოუკიდებელ საქართველოს ავტოკეფალურ ეკლესიაში სრულიად წარმოუდგენელია.

და ბოლოს,

რა დაგვრჩა, რა ვისწავლეთ, რა დავივიწყეთ და რა ვიმემკვიდრევეთ ჩვენი ეკლესიის მრავალჭირნახული წარსული გამოცდილებიდან?

ძალიან ცოტა ან არც არაფერი!

გაგრძელება იქნება...

გაზიარება