ძალაუფლების საკითხი მართლმსაჯულების სისტემაში

Տե՛ս հայերեն թարգմանությունը ստորև

სოციალური სამართლიანობის ცენტრი აცხადებს მიღებას ჯავახეთის რეგიონში კრიტიკული პოლიტიკის სკოლის მონაწილეების შესარჩევად.

კრიტიკული პოლიტიკის სკოლა, ჩვენი ხედვით, ნახევრად აკადემიური და პოლიტიკური სივრცეა, რომელიც მიზნად ისახავს სოციალური სამართლიანობის, თანასწორობის და დემოკრატიის საკითხებით დაინტერესებულ ახალგაზრდა აქტივისტებსა და თემის ლიდერებში კრიტიკული ცოდნის გაზიარებას და კოლექტიური მსჯელობისა და საერთო მოქმედების პლატფორმის შექმნას.

კრიტიკული პოლიტიკის სკოლა თეორიული ცოდნის გაზიარების გარდა, წარმოადგენს მისი მონაწილეების ურთიერთგაძლიერების, შეკავშირებისა და საერთო ბრძოლების გადაკვეთების ძიების ხელშემწყობ სივრცეს.

კრიტიკული პოლიტიკის სკოლის მონაწილეები შეიძლება გახდნენ ჯავახეთის რეგიონში (ახალქალაქის, ნინოწმინდისა და ახალციხის მუნიციპალიტეტებში) მოქმედი ან ამ რეგიონით დაინტერესებული სამოქალაქო აქტივისტები, თემის ლიდერები და ახალგაზრდები, რომლებიც უკვე მონაწილეობენ, ან აქვთ ინტერესი და მზადყოფნა მონაწილეობა მიიღონ დემოკრატიული, თანასწორი და სოლიდარობის იდეებზე დაფუძნებული საზოგადოების მშენებლობაში.

პლატფორმის ფარგლებში წინასწარ მომზადებული სილაბუსის საფუძველზე ჩატარდება 16 თეორიული ლექცია/დისკუსია სოციალური, პოლიტიკური და ჰუმანიტარული მეცნიერებებიდან, რომელსაც სათანადო აკადემიური გამოცდილების მქონე პირები და აქტივისტები წაიკითხავენ. პლატფორმის მონაწილეების საჭიროებების გათვალისწინებით, ასევე დაიგეგმება სემინარების ციკლი კოლექტიური მობილიზაციის, სოციალური ცვლილებებისთვის ბრძოლის სტრატეგიებსა და ინსტრუმენტებზე (4 სემინარი).

აღსანიშნავია, რომ სოციალური სამართლიანობის ცენტრს უკვე ჰქონდა ამგვარი კრიტიკული პოლიტიკის სკოლების ორგანიზების კარგი გამოცდილება თბილისში, მარნეულში, აჭარასა და პანკისში.

კრიტიკული პოლიტიკის სკოლის ფარგლებში დაგეგმილი შეხვედრების ფორმატი:

თეორიული ლექცია/დისკუსია
გასვლითი ვიზიტები რეგიონებში
შერჩეული წიგნის/სტატიის კითხვის წრე
პრაქტიკული სემინარები

სკოლის ფარგლებში დაგეგმილ შეხვედრებთან დაკავშირებული ორგანიზაციული დეტალები:

სკოლის მონაწილეთა მაქსიმალური რაოდენობა: 25
ლექციებისა და სემინარების რაოდენობა: 20
სალექციო დროის ხანგრძლივობა: 8 საათი (თვეში 2 შეხვედრა)
ლექციათა ციკლის ხანგრძლივობა: 6 თვე (ივლისი-დეკემბერი)
ლექციების ჩატარების ძირითადი ადგილი: ნინოწმინდა, თბილისი
კრიტიკული სკოლის მონაწილეები უნდა დაესწრონ სალექციო საათების სულ მცირე 80%-ს.

სოციალური სამართლიანობის ცენტრი სრულად დაფარავს მონაწილეების ტრანსპორტირების ხარჯებს.

შეხვედრებზე უზრუნველყოფილი იქნება სომხურ ენაზე თარგმანიც.

შეხვედრების შინაარსი, გრაფიკი, ხანგრძლივობა და ასევე სხვა ორგანიზაციული დეტალები შეთანხმებული იქნება სკოლის მონაწილეებთან, ადგილობრივი კონტექსტისა და მათი ინტერესების გათვალისწინებით.

მონაწილეთა შერჩევის წესი

პლატფორმაში მონაწილეობის შესაძლებლობა ექნებათ უმაღლესი განათლების მქონე (ან დამამთავრებელი კრუსის) 20 წლიდან 35 წლამდე ასაკის ახალგაზრდებს.

კრიტიკული პოლიტიკის სკოლაში მონაწილეობის სურვილის შემთხვევაში გთხოვთ, მიმდინარე წლის 30 ივნისამდე გამოგვიგზავნოთ თქვენი ავტობიოგრაფია და საკონტაქტო ინფორმაცია.

დოკუმენტაცია გამოგვიგზავნეთ შემდეგ მისამართზე: [email protected]

გთხოვთ, სათაურის ველში მიუთითოთ: "კრიტიკული პოლიტიკის სკოლა ჯავახეთში"

ჯავახეთში კრიტიკული პოლიტიკის სკოლის განხორციელება შესაძლებელი გახდა პროექტის „საქართველოში თანასწორობის, სოლიდარობის და სოციალური მშვიდობის მხარდაჭერის“ ფარგლებში, რომელსაც საქართველოში შვეიცარიის საელჩოს მხარდაჭერით სოციალური სამართლიანობის ცენტრი ახორციელებს.

Սոցիալական արդարության կենտրոնը հայտարարում է Ջավախքի տարածաշրջանում բնակվող երիտասարդների ընդունելիություն «Քննադատական մտածողության դպրոցում»

Քննադատական մտածողության դպրոցը մեր տեսլականով կիսակադեմիական և քաղաքական տարածք է, որի նպատակն է կիսել քննադատական գիտելիքները երիտասարդ ակտիվիստների և համայնքի լիդեռների հետ, ովքեր հետաքրքրված են սոցիալական արդարությամբ, հավասարությամբ և ժողովրդավարությամբ, և ստեղծել կոլեկտիվ դատողությունների և ընդհանուր գործողությունների հարթակ:

Քննադատական մտածողության դպրոցը, բացի տեսական գիտելիքների տարածումից, ներկայացնում է որպես տարածք փոխադարձ հնարավորությունների ընդլայնման, մասնակիցների միջև ընդհանուր պայքարի միջոցով խնդիրների հաղթահարման և համախմբման համար։

Քննադատական մտածողության դպրոցի մասնակից կարող են դառնալ Ջավախքի տարածաշրջանի (Նինոծմինդա, Ախալքալաքի, Ախալցիխեի) երտասարդները, ովքեր հետաքրքրված են քաղաքական աքտիվիզմով, գործող ակտիվիստներ, համայնքի լիդեռները և շրջանում բնակվող երտասարդները, ովքեր ունեն շահագրգռվածություն և պատրաստակամություն՝ կառուցելու ժողովրդավարական, հավասարազոր և համերաշխության վրա հիմնված հասարակություն։

Հիմնվելով հարթակի ներսում նախապես պատրաստված ուսումնական ծրագրի վրա՝ 16 տեսական դասախոսություններ/քննարկումներ կկազմակերպվեն սոցիալական, քաղաքական և հումանիտար գիտություններից՝ համապատասխան ակադեմիական փորձ ունեցող անհատների և ակտիվիստների կողմից: Հաշվի առնելով հարթակի մասնակիցների կարիքները՝ նախատեսվում է նաև սեմինարների շարք կոլեկտիվ մոբիլիզացիայի, սոցիալական փոփոխությունների դեմ պայքարի ռազմավարությունների և գործիքների վերաբերյալ (4 սեմինար):

Հարկ է նշել, որ Սոցիալական արդարության կենտրոնն արդեն ունի նմանատիպ քննադատական քաղաքականության դպրոցներ կազմակերպելու լավ փորձ Թբիլիսիում, Մառնեուլիում, Աջարիայում և Պանկիսիում։

Քննադատական քաղաքականության դպրոցի շրջանակներում նախատեսված հանդիպումների ձևաչափը

Տեսական դասախոսություն/քննարկում
Այցելություններ/հանդիպումներ տարբեր մարզերում
Ընթերցանության գիրք / հոդված ընթերցման շրջանակ
Գործնական սեմինարներ

Դպրոցի կողմից ծրագրված հանդիպումների կազմակերպչական մանրամասներ

Դպրոցի մասնակիցների առավելագույն թիվը՝ 25
Դասախոսությունների և սեմինարների քանակը՝ 20
Դասախոսության տևողությունը՝ 8 ժամ (ամսական 2 հանդիպում)
Դասախոսությունների տևողությունը՝ 6 ամիս (հուլիս-դեկտեմբեր)
Դասախոսությունների հիմնական վայրը՝ Նինոծմինդա, Թբիլիսի
Քննադատական դպրոցի մասնակիցները պետք է մասնակցեն դասախոսության ժամերի առնվազն 80%-ին:

Սոցիալական արդարության կենտրոնն ամբողջությամբ կհոգա մասնակիցների տրանսպորտային ծախսերը։

Հանդիպումների ժամանակ կապահովվի հայերեն լզվի թարգմանությունը։

Հանդիպումների բովանդակությունը, ժամանակացույցը, տևողությունը և կազմակերպչական այլ մանրամասներ կհամաձայնեցվեն դպրոցի մասնակիցների հետ՝ հաշվի առնելով տեղական համատեքստը և նրանց հետաքրքրությունները:

Մասնակիցների ընտրության ձևաչափը

Դպրոցում մասնակցելու հնարավորություն կնձեռվի բարձրագույն կրթություն ունեցող կամ ավարտական կուրսի 20-ից-35 տարեկան ուսանողներին/երտասարդներին։

Եթե ցանկանում եք մասնակցել քննադատական քաղաքականության դպրոցին, խնդրում ենք ուղարկել մեզ ձեր ինքնակենսագրությունը և կոնտակտային տվյալները մինչև հունիսի 30-ը։

Փաստաթղթերն ուղարկել հետևյալ հասցեով; [email protected]

Խնդրում ենք վերնագրի դաշտում նշել «Քննադատական մտածողության դպրոց Ջավախքում»:

Ջավախքում Քննադատական մտածողության դպրոցի իրականացումը հնարավոր է դարձել «Աջակցություն Վրաստանում հավասարության, համերաշխության և սոցիալական խաղաղության» ծրագրի շրջանակներում, որն իրականացվում է Սոցիալական արդարության կենտրոնի կողմից Վրաստանում Շվեյցարիայի դեսպանատան աջակցությամբ ։

ძალაუფლების საკითხი მართლმსაჯულების სისტემაში

“[Populus] qui dabat olim / imperium, fasces, legiones, omnia, nunc se / continet atque duas tantum res anxius optat, / panem et circenses.” - Juvenal, Satire X.[1]

„[ხალხი], ის ვინც უწინ ძალაუფლებას, უმაღლეს თანამდებობებს, ლეგიონებს - ყოველივეს აფუძნებდა, შემოძარცვული სურვილების ამარა დარჩენილი მხოლოდ ორ რამეს ელის მღელვარებით - პურსა და სანახაობას.“ - იუვენალი,[2] მე-10 სატირა.

შესავალი

სასამართლო სისტემის ჩაკეტილობა, ელიტებისადმი ლოიალობა და პოლიტიკური დაკვეთების შესრულება, დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ თითქმის ყოველთვის გამოწვევას წარმოადგენდა. ეს საკითხი განსაკუთრებული სიმძაფრით „ვარდების რევოლუციის“ შემდგომ წარმოჩინდა, როცა სასამართლოზე ხელისუფლების გავლენები აშკარა და ინტენსიური იყო.[3] მიუხედავად იმისა, რომ 2004-2012 წლებში სასამართლო სისტემაში დაიძლია ისეთი პრობლემები, როგორიცაა, მაგალითად ქრთამის აღება, ამასთანავე გაიზარდა სისტემაზე მმართველი პოლიტიკური კლასის გავლენები, თავად სასამართლოს შიგნით კი თანდათანობით ჩამოყალიბდა მოსამართლეთა დომინანტური ჯგუფი, რომელიც პოლიტიკური ინტერესების გამტარი იყო.[4] ამის დასადასტურებლად საკმარისია თუნდაც ერთი მაგალითის მოხმობა, როცა სტრასბურგის ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ, თავის განჩინებაში (2011) „ენუქიძე და გირგვლიანი საქართველოს წინააღმდეგ,“ აღნიშნა: „სასამართლო გაოგნებულია იმ ფაქტით, რომ სახელმწიფო ხელისუფლების სხვადასხვა განშტოებები - შსს, გამოძიების საწყის სტადიაზე დაშვებული დარღვევებით; პროკურატურა, გამოძიების შემდგომ ეტაპზე დაშვებული სხვა დარღვევებით; სასჯელაღსრულების დეპარტამენტი, მსჯავრდებულების ერთ საკანში უკანონოდ მოთავსებით; შიდა სასამართლოები, არასრულფასოვანი სასამართლო განხილვებითა და მსჯავრდებულების ვადაზე ადრე გათავისუფლებით; საქართველოს პრეზიდენტი, მსჯავრდებულების მიმართ გაუმართლებელი ლმობიერების გამოვლენით, და ა.შ. - ყველა ერთად, ხმაშეწყობილად მოქმედებდა იმ მიზნისათვის, რომ ამ შემზარავი მკვლელობის საქმეზე როგორმე არ განხორციელებულიყო მართლმსაჯულება.“[5]

2004-2012 წლებში მართლმსაჯულების ხარვეზები არ იყო ფრაგმენტული, ის სისტემურ პრობლემებს ავლენდა. 2011 წლისთვის, საქართველო პატიმართა პროცენტული წილით მსოფლიოში მეოთხე ადგილს იკავებდა; საქმეთა მხოლოდ 0.1% სრულდებოდა გამამართლებელი განაჩენით; საპროცესო შეთანხმებები მასშტაბურად ბოროტად გამოიყენებოდა; გადაწყვეტილებები იშვიათად იყო სათანადოდ დასაბუთებული და, მთლიანობაში, სასამართლო ხელისუფლება დომინანტური პოლიტიკური ინსტიტუტების ნების კარნახით ფუნქციონირებდა.[6] მართლმსაჯულების სფეროში არსებული სისტემური უსამართლობა და ჩაგვრის პრაქტიკები შეეხო როგორც უამრავ რიგით ადამიანს, ასევე მმართველი ძალის მიმართ ოპოზიციურად განწყობილ პოლიტიკურ ჯგუფებს.[7]

2012 წელს, ხელისუფლებაში ახალი პოლიტიკური ძალის მოსვლის შემდგომ, დღის წესრიგში სასამართლო სისტემის ძირეული რეფორმირების აუცილებლობა იდგა. მმართველი პოლიტიკური გუნდის გაცხადებულ მიზანს სასამართლო ხელისუფლების დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფა და პოლიტიკური გავლენებისგან გათავისუფლება წარმოადგენდა.[8] ამ მხრივ, პარტია „ქართული ოცნების“ მმართველობის პერიოდში, რამდენიმე ვრცელი საკანონმდებლო და ინსტიტუციური რეფორმა განხორციელდა, ასევე მოსამართლეთა კორპუსის უდიდესი ნაწილი ხელახლა გადაინიშნა თანამდებობებზე.[9] გასული წლის ბოლოს კი, უზენაეს სასამართლოში დამატებით 14 წევრი დაინიშნა.[10]

მთელი ამ ხნის განმავლობაში, როგორც ქართული საზოგადოება,[11] ასევე საერთაშორისო ორგანიზაციები და დაინტერესებული მხარეები, სასამართლო სისტემაში გავლენიანი ჯგუფის, ე.წ. „კლანის“ არსებობაზე მიუთითებდნენ,[12] ე.ი. მათზე, ვინც საჭიროების შემთხვევაში ინდივიდუალური მოსამართლეების ნების ფორმირებაზე ზემოქმედებს, ფლობს მნიშვნელოვან თანამდებობებსა და ძალაუფლებას, აქტიური კავშირები აქვს დომინანტურ პოლიტიკურ ელიტასთან და ა.შ. ამის საპირისპიროდ, მმართველი ძალის პოლიტიკური ნარატივი მყარად დგას სასამართლო სისტემის სრული დამოუკიდებლობის მითითებაზე (განსაკუთრებით 2015 წლიდან). სასამართლოს დამოუკიდებლობა და ავტონომიურობა ხშირად წარმოჩინდება, როგორც ბოლო წლებში განხორციელებული რეფორმების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მონაპოვარი.

მართლმსაჯულების სისტემის დამოუკიდებლობისა და ავტონომიურობის საკითხის თეორიულ გააზრებას, და უფრო კონკრეტულად ამ თემის ანალიზს ტრანსფორმაციული პოლიტიკური მდგომარეობის პირობებში, განსაკუთრებით დიდი მნიშვნელობა აქვს. ხშირად ეს საკითხი ძალზე ტექნიკურ, ფორმალურ-სამართლებრივ დისკურსში ექცევა, რის გამოც ბუნდოვანი ხდება მართლმსაჯულების სფეროში არსებული პრობლემების სისტემური საფუძვლები და რთულდება მათი მოგვარების გზების დასახვა.

წინამდებარე სტატია არის მცდელობა, მართლმსაჯულების სისტემაში კლანის ფორმირების ფართო პოლიტიკური, თეორიული გააზრება მოხდეს. კერძოდ, მნიშვნელოვანია გამოიკვეთოს, დგას თუ არა სასამართლო დამოუკიდებლობისა და ავტონომიურობის კუთხით სისტემური გამოწვევების წინაშე; რა პოლიტიკურ მოცემულობაში იქმნებიან „კლანის“ მსგავსი დომინანტური ჯგუფები; არის მისი არსებობა შემთხვევითობა, თუ ის ბოლო დროის საქართველოს ისტორიული, სოციალური და პოლიტიკური განვითარების ლოგიკური შედეგია; აშიშვლებს თუ არა არსებული სისტემა უფრო ღრმა პოლიტიკურ პრობლემებს და საჭიროებს თუ არა ის რადიკალურ ტრანსფორმაციას.

სტატიაში უპირველესად აღიწერება სასამართლო ხელისუფლების დამოუკიდებლობისა და ავტონომიურობის შინაარსი, მისი თეორიული ასპექტები. მნიშვნელოვანი ნაწილი დაეთმობა მართლმსაჯულების დამოუკიდებლობისა და გაძლიერების პოლიტიკური დისკურსის სავარაუდო მიზნებს ტრანსფორმაციულ ეტაპზე მყოფ სახელმწიფოებში. თეორიული ჩარჩოს მოხაზვის შემდეგ, ის დაუკავშირდება საქართველოში სასამართლო ხელისუფლების მდგომარეობას, მისი განვითარების კონტექსტს, რაც შესაძლებლობას მოგვცეს დავინახოთ მართლმსაჯულების სისტემის ფუნდამენტური პრობლემები ფართო პოლიტიკურ-სამართლებრივი პერსპექტივიდან.

სტატია სრულად შეგიძლიათ იხ. მიმაგრებულ დოკუმენტში

ძალაუფლების_საკითხი_მართლმსაჯულების_სისტემაში_1593180155.pdf

ნახვა

გადმოწერა

სქოლიო და ბიბლიოგრაფია

[1] Meaning and origin of the phrase ‘Bread and Circuses,’ ხელმისაწვდომია: https://wordhistories.net/2018/09/01/bread-circuses-origin/, წვდომის თარიღი: 09.06.2020.

[2] რომაელი პოეტი, I-II სს, ხელმისაწვდომია: https://spartacus-educational.com/ROMjuvenal.htm, წვდომის თარიღი: 09.06.2020.

[3] ოლღა შერმადინი და თამთა კახიძე, კორუფციის რისკები სასამართლო სისტემაში, საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველო, თბილისი, 2018, გვ. 5, ხელმისაწვდომია: https://docs.google.com/viewerng/viewer?url=https://www.transparency.ge/sites/default/files/corruption_risks-geo_1.pdf, წვდომის თარიღი: 09.06.2020.

[4] კახა წიქარიშვილი, კლანური მმართველობა სასამართლოში 2007 წლიდან დღემდე, 2019, გვ. 1, ხელმისაწვდომია: https://article42.ge/media/1001447/2019/04/22/2853cf2c9d2199d8311b47b2e4b27cce.pdf, წვდომის თარიღი: 09.06.2020.

[5] ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო, საქმე „ენუქიძე და გირგვლიანი საქართველოს წინააღმდეგ,“ სტრასბურგი, 2011, პარაგრაფი 276, გვ. 69, ხელმისაწვდომია: http://www.supremecourt.ge/files/upload-file/pdf/enukidze%20da%20girgvliani.pdf, წვდომის თარიღი: 09.06.2020.

[6] ჰოვარდ ვერნი, გარდამავალი მართლმსაჯულების პერსპექტივები საქართველოში, 2017, გვ. 7, ხელმისაწვდომია: https://osgf.ge/files/2017/Publications/ICTJ_Report_Georgia_2017_GEO.pdf, წვდომის თარიღი: 09.06.2020.

[7] თომას ჰამარბერგი, საქართველო გარდამავალ პერიოდში, 2013, გვ. 7-8, ხელმისაწვდომია: http://myrights.gov.ge/uploads/files/docs/8987288_38635_607369_Hammarbergreport-getm.pdf, წვდომის თარიღი: 09.06.2020.

[8] ანა აბაშიძე, ანა არგანაშვილი და სხვები, სასამართლო სისტემა: რეფორმები და პერსპექტივები, კოალიცია დამოუკიდებელი და გამჭვირვალე მართლმსაჯულებისთვის, თბილისი, 2017, გვ. 11, ხელმისაწვდომია: http://coalition.ge/files/____________________________________________________.pdf, წვდომის თარიღი: 09.06.2020.

[9] ოლღა შერმადინი და თამთა კახიძე, დასახელებული ნაშრომი, გვ. 35.

[10] როგორ დაკომპლექტდა უზენაესი სასამართლო - მოკლე მიმოხილვა, EMC, 2019, ხელმისაწვდომია: https://emc.org.ge/ka/products/uzenaesi-sasamartlos-dakomplektebis-erttsliani-protsesi-mimokhilva, წვდომის თარიღი: 09.06.2020.

[11] ოლღა შერმადინი და თამთა კახიძე, დასახელებული ნაშრომი, გვ. 14.

[12] იხილეთ, მაგალითად: სასამართლოზე ზეწოლა და “მოსამართლეთა კლანი” სახელმწიფო დეპარტამენტის ანგარიშში, ხელმისაწვდომია: https://netgazeti.ge/news/348442/, წვდომის თარიღი: 09.06.2020.