Սոցիալական արդարության կենտրոնը շնորհավորում է վրացական հասարակությանը Եվրոպական հանձնաժողովի կողմից Վրաստանին թեկնածուի կարգավիճակ տրամադրելու վերաբերյալ դրական հանձնարարականի կապակցությամբ և հուսով է, որ Եվրամիության խորհուրդը վերջնական որոշում կայացնելիս հաշվի կառնի այս առաջարկությունը։ Եվրահանձնաժողովը Վրաստանի վերաբերյալ դրական հանձնարարական է տվել վերապահումով, որը ներառում է 12 առաջնահերթությունների շրջանակում թարմացված առաջարկությունների ցանկ, որոնք պետք է կատարվեն մինչև 2024 թվականի աշուն, որպեսզի Եվրամիությունը բացի Վրաստանի հետ անդամակցության բանակցությունների գործընթացը։ Այս պայմաններում Վրաստանի համար էական է ապահովել նշված առաջարկությունների և պայմանների փաստացի իրականացումը։

Այսօր հրապարակված Եվրահանձնաժողովի` Վրաստանի վերաբերյալ ընդլայնման առաջին տարեկան զեկույցը մանրամասնում է Վրաստանի ձեռք բերած առաջընթացը, ներառյալ 12 հանձնարարականների կատարման կարգավիճակը և հետագա առաջարկությունները: Բացի այդ, հանձնաժողովը խոսում է վերջին մեկ տարվա ընթացքում երկրում առաջացած խնդիրների և մարտահրավերների մասին, որոնց թվում հատուկ ուշադրություն է դարձվում քաղաքական չափանիշներին, ժողովրդավարական ինստիտուտներին և երկրում մարդու իրավունքների պաշտպանության վիճակին։

Եվրահանձնաժողովը ողջունել է Վրաստանի կողմից իրականացվող բարեփոխումները, որոնք ուղղված են եղել երկրի ինտեգրմանը Եվրամիությանը։ Մասնավորապես, ըստ հանձնաժողովի, կարևոր է, որ ընդունվել է ապաօլիգարխացման գործողությունների ծրագիրը, որով «անձնավորված» մոտեցումը փոխարինվել է համակարգվածով. Ստեղծվել է հակակոռուպցիոն բյուրո; Վրաստանն ամրապնդեց միջազգային համագործակցությունը կազմակերպված հանցավորության դեմ պայքարում. Լրատվամիջոցների ազատության ուղղությամբ կարևոր է, որ ընդդիմադիր լրատվամիջոցի ղեկավարն ազատ արձակվեց քրեակատարողական հիմնարկից. Այն Եվրամիության օրենսդրությանը մոտեցնելու նպատակով խորհրդարանն ընդունեց փոփոխություններ «Հեռարձակման մասին» օրենքում. Հաստատվել է մարդու իրավունքների պաշտպանության ռազմավարությունը և գործողությունների ծրագիրը. Վրաստանն ընդունել է կանանց նկատմամբ բռնության վերաբերյալ օրենսդրական ակտեր և քաղաքականության փաստաթղթեր՝ հաշվի առնելով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի որոշումները. Ընտրվել է նոր հանրային պաշտպան։ Հանձնաժողովի գնահատմամբ՝ դրական փոփոխություններ են ընդունվել օրենսդրական և խորհրդարանական կանոնակարգերում, որոնք վերաբերում են պետական ​​կառույցների գործունեությանն ու հաշվետվողականությանը, ինչպես նաև ընտրական համակարգին։

Չնայած նշված առաջընթացին, Եվրահանձնաժողովը երկար խոսեց առկա մարտահրավերների մասին։ Հանձնաժողովի գնահատմամբ, ընդհանուր առմամբ, օրենսդրական դաշտը, ինստիտուցիոնալ դասավորությունը և աշխույժ քաղաքացիական հատվածը որոշում են Վրաստանի պատրաստակամությունը հետագա ժողովրդավարական բարեփոխումների համար։ Այնուամենայնիվ, շարունակվող բարեփոխումների գործընթացը բարդացել է շարունակվող քաղաքական լարվածության, խորը բևեռացման, քաղաքական կուսակցությունների միջև կառուցողական համագործակցության և ազգային հետաքրքրություն ներկայացնող հարցերի շուրջ կոնսենսուսի հասնելու դժվարությունների պատճառով: Բացի այդ, հանձնաժողովն ուշադրություն է հրավիրել բարեփոխումների աշխատանքային գործընթացում ընդդիմության և քաղաքացիական հասարակության ներգրավվածության բացակայության վրա, ինչը մեծապես պայմանավորված է իշխող թիմի մոտեցումներով։ Դրանցից հարկ է նշել 2023 թվականի մարտի իրադարձությունները՝ կապված «Օտարերկրյա ազդեցության գործակալների» օրինագծի հետ, որը, ըստ հանձնաժողովի, խորացրեց քաղաքացիական հատվածի անվստահությունը կառավարության նկատմամբ և խոչընդոտեց բարեփոխումների շուրջ խորհրդակցությունների ընթացքը։

• Ավելի ճիշտ,

Եվրահանձնաժողովը նշում է, որ չնայած ապաբևեռացման նպատակով որոշ դրական քայլերին (օրինակ՝ խորհրդարանական բոյկոտների դադարեցումը և որոշ օրենսդրական նախաձեռնությունների միջկուսակցական աջակցությունը), բուռն հռետորաբանությունն ու Կեղծ տեղեկատվությունը մնում են էական խնդիր: Ըստ այդմ, հանձնաժողովի հանձնարարականի համաձայն, պետք է խորացնել համագործակցությունը և ներառական խորհրդակցությունները ընդդիմադիր կուսակցությունների և քաղաքացիական հասարակության հետ։ Հանձնաժողովն ընդգծում է, որ քաղաքական ուժերը պետք է ակտիվորեն նպաստեն Եվրամիությանը Վրաստանի անդամակցության հարցում հասարակության մեջ լայն կոնսենսուսի ստեղծմանը։

Ինչ վերաբերում է պետական ինստիտուտի Ֆունկցիաներին և ընտրական համակարգի գործունեության բարելավմանը, հանձնաժողովը եկել է այն եզրակացության, որ Վրաստանը պետք է հաշվի առնի ԺՀՄԻԳ-ի (ODIHR) և Վենետիկի հանձնաժողովի առաջարկությունները նախորդ ընտրությունների, վարչական ռեսուրսների չարաշահման վերաբերյալ, ինչպես նաև ժամանակին հաշվի առնի Վենետիկի հանձնաժողովի կարծիքները մինչև առաջիկա ընտրությունների անցկացումը:

Արդարադատության բարեփոխումների վերաբերյալ Եվրահանձնաժողովն ընդգծել է, որ չնայած որոշակի առաջընթացին, Վրաստանի խորհրդարանի կողմից մշակված օրենսդրական փոփոխությունները չեն ներառում Վենետիկի հանձնաժողովի ամենակարևոր առաջարկությունները, այդ թվում՝ Արդարադատության բարձրագույն խորհրդի հիմնարար բարեփոխումը։ Ըստ այդմ, օրակարգում դեռևս կան հետագա և ավելի համապարփակ բարեփոխումներ, որոնք կապահովեն դատական ​​և դատախազական կառույցների լիակատար անկախությունը, անաչառությունը և հաշվետվողականությունը։

Հանձնաժողովը խոսեց նաև ապաօլիգարխացման գործընթացի մասին և ընդգծեց այս խնդրի նկատմամբ իշխանության ընտրած համակարգված մոտեցման առավելությունները։ Սակայն, հանձնաժողովի պնդմամբ, անհրաժեշտ է շարունակել գործողությունների ծրագրի լրամշակումն ու իրականացումը, հատկապես ՝ քաղաքական, տնտեսական և դատական ոլորտների վրա լայնածավալ շահերի և դրանց վնասակար ազդեցության խնդրի լուծման համար:

Հակակոռուպցիոն գործակալության, Անձնական տվյալների պաշտպանության ծառայության և հատուկ հետաքննությունների ծառայության աշխատանքի շրջանակներում Հանձնաժողովը նշում է, որ կոռուպցիայի դեմ պայքարի գործակալության անկախությունն ու գործառույթները պետք է ամրապնդվեն, հատկապես կոռուպցիայի վերաբերյալ գործերը բարձր մակարդակով քննելու առումով: Բացի այդ, Հանձնաժողովն առաջարկում է Հատուկ քննչական ծառայությանը և Անձնական տվյալների պաշտպանության ծառայությունը համալրել համապատասխան ռեսուրսներով և ինստիտուցիոնալ անկախությամբ: Այս կապակցությամբ հանձնաժողովը Վրաստանի իշխանություններին խորհուրդ է տալիս հաշվի առնել ԺՀՄԻԳ-ի 2022 թվականի հանձնարարականները անձնական տվյալների պաշտպանության ծառայության ղեկավարի նշանակման և ազատման վերաբերյալ և վերանայել Հակակոռուպցիոն բյուրոյի, հատուկ հետաքննությունների ծառայության և անձնական տվյալների պաշտպանության ծառայության մասին օրենսդրությունը Վենետիկի հանձնաժողովի ապագա հանձնարարականները:

Վերջում, ինչ վերաբերում է մարդու հիմնարար իրավունքների ուղղությամբ տիրող իրավիճակին, Եվրահանձնաժողովը, առաջին հերթին, կենտրոնացավ մարդու իրավունքների պաշտպանության ազգային ռազմավարության վրա և նշեց, որ չնայած սոցիալական իրավունքների վերաբերյալ որոշակի դրական տարրերի առկայությանը, զգալի խնդիրներ կան ռազմավարության մեջ, հատկապես սեռական կողմնորոշման և գենդերային ինքնության վրա հիմնված խտրականության ուղղությամբ։ Բացի այդ, հանձնաժողովը մատնանշեց մեդիա միջավայրում բևեռացվածությունը և թշնամական միջավայրում աշխատելու էական մարտահրավերները, ինչը բացասաբար է անդրադառնում քննադատական ​​լրատվամիջոցների գործունեության վրա։ Եվրահանձնաժողովը կոչ է անում Վրաստանին շարունակել աշխատանքը՝ ապահովելու մեդիա կարգավորող մարմնի անկախությունը (Վրաստանի կապի ազգային հանձնաժողով) և ամրապնդել վստահությունը մեդիա ոլորտի նկատմամբ։ Եվրահանձնաժողովը կարևորում է լրագրողների անվտանգությանն առնչվող կամ նրանց հասցեին սպառնալիքների դեպքերի արդյունավետ հետաքննության և քրեական հետապնդման կարևորությունը։

Փոքրամասնությունների/խոցելի խմբերի իրավական կարգավիճակը քննարկելիս Եվրահանձնաժողովը նշել է, որ Վրաստանում հավաքների իրավունքի իրացման հարցում դեռևս կան մարտահրավերներ, և խաղաղ հավաքի մասնակիցները խոցելի վիճակում են։ Հանձնաժողովը բացասական է գնահատել "հավաքների և ցույցերի մասին" օրենքում արագացված փոփոխությունները, որոնց վրա նախագահը վետո է դրել: Հանձնաժողովը նաև նշում է, որ պետք է շարունակել 2021 թվականի հուլիսի 5-6-ը Թբիլիսիի փրայդի մասնակիցների վրա բռնի հարձակման հետաքննությունը։ Գենդերային հավասարության բաժնում Եվրահանձնաժողովը նշում է, որ բռնաբարության իրավական սահմանումը պետք է համապատասխանի Ստամբուլի կոնվենցիային (չհամաձայնության բաժնում), և պետք է քայլեր ձեռնարկվեն բռնության զոհ դարձած կանանց ապաստան տրամադրելու համար։

Նշենք, որ զեկույցում գնահատվում է նաև Վրաստանի աշխատանքը արտաքին, անվտանգության և պաշտպանական քաղաքականության ուղղությամբ, և հանձնաժողովը կարծում է, որ այս առումով սահմանափակ առաջընթաց կգրանցվի։ Եվրահանձնաժողովը քննադատաբար է գնահատել այն փաստը, որ Վրաստանը չի միացել Ռուսաստանի դեմ ԵՄ սահմանափակումներին (պատժամիջոցներին), այդ թվում՝ օդային տարածքի փակմանը։ Ուկրաինայում պատերազմի սկսվելուց հետո Վրաստանը միացավ Ուկրաինային աջակցող միջազգային և ԵՄ նախաձեռնություններին, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի և Մարդու իրավունքների խորհրդի կողմից ընդունված բանաձևերին, սակայն Վրաստանը չմիացավ Ռուսաստանի և Բելառուսի նկատմամբ սահմանափակումներին, ոչ էլ այս հարցի վերաբերյալ Եվրամիության բարձրագույն ներկայացուցիչների հայտարարությունները։ Ըստ Եվրահանձնաժողովի տվյալների՝ Վրաստանի համապատասխանությունը Ընդհանուր արտաքին և անվտանգության քաղաքականությանը (CFSP) չի բարելավվել վերջին տարում և հիմնականում մնացել է նույնը (44% 2022թ., 43% 2023թ. օգոստոսին):

Հաշվի առնելով վերոնշյալը՝ Եվրահանձնաժողովը Վրաստանին տվել է հետևյալ առաջարկությունները՝ իրականացնելու համար.

• Պայքարել ԵՄ-ի և նրա արժեքների դեմ ապատեղեկատվության, օտարերկրյա տեղեկատվական մանիպուլյացիաների և միջամտության դեմ;
• Բարելավել Վրաստանի համապատասխանեցումը ԵՄ արտաքին և անվտանգության քաղաքականությանը;
• Շարունակել պայքարել քաղաքական բևեռացման խնդրի դեմ, այդ թվում՝ խորհրդարանական ընդդիմադիր կուսակցությունների հետ ներառական օրենսդրական գործունեության միջոցով, հատկապես Վրաստանի եվրաինտեգրմանն առնչվող օրենսդրության վերաբերյալ;
• Ապահովել ազատ, արդար և մրցակցային ընտրական գործընթաց, հատկապես 2024 թվականին, և ամբողջությամբ արտացոլել ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ-ի առաջարկությունները: ավարտին հասցնել ընտրական բարեփոխումները, ներառյալ՝ ապահովելով ընտրողների համապատասխան ներկայացվածությունը մինջ ընտրությունների օրը;
• Ավելի բարելավել խորհրդարանական վերահսկողությունը, հատկապես անվտանգության ծառայությունների նկատմամբ: Ապահովել հիմնական ինստիտուտների, հատկապես ընտրական վարչակազմի, Ազգային բանկի և Հաղորդակցության ազգային հանձնաժողովի ինստիտուցիոնալ անկախությունն ու անաչառությունը;
• Ավարտել և իրականացնել դատաիրավական ամբողջական և արդյունավետ բարեփոխումներ, ներառյալ Արդարադատության բարձրագույն խորհրդի հիմնարար բարեփոխումը, ինչպես նաև դատախազության բարեփոխումը: Լիովին հաշվի առնել Վենետիկի հանձնաժողովի առաջարկությունները և ապահովել թափանցիկ և ներառական գործընթաց;
• Ապահովել Հակակոռուպցիոն բյուրոյի, Հատուկ քննչական ծառայության և Անձնական տվյալների պաշտպանության ծառայության ինստիտուցիոնալ անկախությունն ու անաչառությունը, ինչպես նաև արդյունավետությունը: Ապահովել Վենետիկի հանձնաժողովի առաջարկությունների կատարումը ներառական գործընթացի միջոցով։ Ստեղծել կոռուպցիայի և կազմակերպված հանցավորության հետաքննության ամուր փորձառություններ;
• Կատարելագործել ապաօլիգարխիզացիայի վերաբերյալ գործող գործողությունների ծրագիրը, որպեսզի ապաօլիգարխացումը իրականացվի բազմաոլորտային, համակարգային մոտեցմամբ՝ Վենետիկի հանձնաժողովի առաջարկություններին համապատասխան և թափանցիկ և ներառական գործընթացի արդյունքում՝ ընդդիմադիր կուսակցությունների և քաղաքացիական հասարակության ներգրավվածություն;
• Բարելավել մարդու իրավունքների պաշտպանությունը՝ իրականացնելով մարդու իրավունքների պաշտպանության համապատասխան ռազմավարություն, ինչպես նաև ապահովելով հավաքների և արտահայտվելու ազատությունը: Նախաձեռնել արդյունավետ և ժամանակին անկողմնակալ հետաքննություններ խոցելի խմբերի, լրատվամիջոցների մասնագետների և քաղաքացիական ակտիվիստների դեմ ուղղված սպառնալիքների վերաբերյալ և պատասխանատվության ենթարկել բռնության կազմակերպիչներին և հեղինակներին: Ապահովել քաղաքացիական սեկտորի ազատ գործունեությունը և նրանց էական ներգրավվածությունը քաղաքականության մշակման և օրենսդրական գործընթացներում։

Սոցիալական արդարության կենտրոնը ևս մեկ անգամ ողջունում է Եվրահանձնաժողովի դրական հանձնարարականը Վրաստանին ԵՄ անդամակցության թեկնածուի կարգավիճակ տրամադրելու վերաբերյալ և կոչ է անում վրացական իշխանություններին իրական և արդյունավետ քայլեր ձեռնարկել Եվրահանձնաժողովի հանձնարարականներն ամբողջությամբ իրականացնելու համար։ Կարևոր է նաև, որ քաղաքական կուսակցությունները հասկանան իրենց պարտականություններն ու դերը այս գործընթացին նպաստելու հարցում:

Կիսվել