3 მარტს, თბილისში მრავალრიცხოვანი საპროტესტო აქციების ფონზე, საქართველოს ხელისუფლებამ, უკრაინის მსგავსად, ევროკავშირს გაწევრიანების თაობაზე ოფიციალური განაცხადით  მიმართა.[1] თუმცა, ცხადია, რომ მხოლოდ განაცხადის გაკეთება წარმატების გარანტია ვერ იქნება. ასოცირების შეთანხმებით გათვალისწინებულ ვალდებულებებში სამართლის უზენაესობის თემატური მიმართულება, კერძოდ, კი სასამართლო სისტემის რეფორმირება უმნიშვნელოვანეს ადგილს იკავებს.

წლების განმავლობაში საქართველოში განხორციელებული სასამართლო რეფორმა შეიძლება დახასიათდეს, როგორც სისტემის ინსტიტუციური მოდერნიზაციის ილუზორული და არასრული მცდელობა, რომელმაც გარდამტეხი ცვლილების ნაცვლად, პოზიტიური ტრანსფორმაციის იმიტაცია შექმნა. პოლიტიკური ნების ნაკლებობამ და ფრაგმენტულმა საკანონმდებლო ინიციატივებმა ბოლო სამი წლის განმავლობაში ვერ შეასრულა საქართველოს კონტექსტისათვის უმნიშვნელოვანესი ფუნდამენტური გამოწვევა. კერძოდ, რეფორმა არ შეეხო რეალური ძალაუფლების გადანაწილებასა და სასამართლო სისტემაში დე ფაქტო გავლენიანი ჯგუფების არსებობის საკითხს. შედეგი არის კლანურობაზე დაფუძნებული მმართველობა, სადაც მოსამართლეთა მცირე გავლენიანი ჯგუფი აკონტროლებს სასამართლო სისტემას არა სამართლიანობის პრინციპების შესაბამისად, არამედ  პირადი ინტერესების შესაბამისად.

ევროკავშირში გაწევრიანება კომპლექსური და ხანგრძლივი პროცესია, რომლის ფარგლებში ქვეყნის მიერ ნაკისრი საერთაშორისო ვალდებულებების შესრულების მდგომარეობა და ორგანიზაციის ძირითადი ღირებულებების მიმართ ურყევი პატივისცემა მოწმდება. მიუხედავად გაკეთებული განაცხადისა, ევროკავშირი საქართველოს ურთიერთობების მიმართულებით უკანასკნელ პერიოდში განვითარებული მოვლენები აჩვენებს, რომ საქართველოს მთავრობა არ გამოხატავს ერთგულებას ევროკავშირში გაწევრიანების შესახებ გაცხადებული მიზნების მიმართ, რაც პირველ რიგში 2014 წელს დადებული ასოცირების დღის წესრიგის შეუსრულებლობაში გამოიხატება. ასოცირების დღის წესრიგის განხორციელება დემოკრატიის მშენებლობაში საქართველოს პროგრესისთვის, მისი ინსტიტუტების გაძლიერებისა და ევროპულ სტრუქტურებთან ინტეგრაციისთვის, გადამწყვეტი მნიშვნელობის მატარებელია.

ასოცირების დღის წესრიგი სასამართლო სისტემის რეფორმის პროცესში მოსამართლეთა მიუკერძოებლობის, ეფექტიანობის, კეთილსინდისიერების, პროფესიონალიზმის, სრული დამოუკიდებლობისა და ანგარიშვალდებულების პრინციპების უზრუნველყოფის/გაძლიერების მნიშვნელობას უსვამს  ხაზს. ამ მიზნების მისაღწევად კი  შესაბამისი სტრატეგიული მიმართულებებიც იქნა გამოკვეთილი. ევროკავშირი-საქართველოს ასოცირების დღის წესრიგში ასახული მოთხოვნებიდან გამომდინარე, 2017 წელს საქართველოს იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ 2017-2021 წლების სასამართლო სტრატეგია და მისი განხორციელების 2017-2018 წლების სამოქმედო გეგმა დაამტკიცა, თუმცა 2019 წლის შემდგომ ამ დოკუმენტების სავალდებულო განახლების პროცესი უზრუნველყოფილი არ ყოფილა.[2] 2017-2021 წლების სასამართლო სტრატეგიით გათვალისწინებული აქტივობების შესრულების მდგომარეობის შეფასებისას კი დადგინდა, რომ განხილული 92 საქმიანობიდან, 2017 წლიდან 2020 წლის თებერვლის ჩათვლით, მხოლოდ 35 შესრულდა (31 ნაწილობრივ შესრულდა, 26 შეუსრულდა).[3]

საქართველოს ხელისუფლების მიერ ევროკავშირის ინსტიტუტებისა და ორგანიზაციის ღირებულებების მიმართ უპატივცემულობის ყველაზე ცალსახა მაგალითი მმართველი პარტიის მიერ 19 აპრილის შეთანხმების (მიმდინარე პოლიტიკური კრიზისის განმუხტვის მიზნით ევროკავშირის წარმომადგენლების შუამავლობით შეთანხმებული დოკუმენტი, რომელსაც ხელს აწერდა ყველა ძირითადი პოლიტიკური აქტორი) გაუქმება იყო. დოკუმენტი მიზნად ისახავდა პროცესის ფორმალურ-პოლიტიკურ ჩარჩოებში გადატანას და მართლმსაჯულების სისტემის რეფორმასთან დაკავშირებულ რამდენიმე ფართო საკითხს ეხებოდა და, მთლიანობაში, სასამართლო სისტემის არსებითი გამოსწორების პერსპექტივას წარმოადგენდა. თუმცა, მმართველმა პარტიამ არ გამოავლინა სასამართლო სისტემის რეფორმის ნება  და დღის წესრიგიდან გაურკვეველი ვადით გააქრო პოლიტიკურად ნეიტრალური ინსტიტუტების შექმნის საკითხი. 19 აპრილის შეთანხმებით საქართველოს სასამართლოს დემოკრატიზაციის პროცესში დასავლური ღირებულებების გაზიარების რეალური შანსი ჰქონდა. შესაბამისად, ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულებების შეუსრულებლობა დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი მართლმსაჯულების ინსტიტუტების ჩამოყალიბებისთვის კიდევ ერთი ხელიდან გაშვებული შესაძლებლობაა.[4]

ევროკავშირმა მკვეთრი შეფასებები გააკეთა და უკმაყოფილება გამოხატა საქართველოში სასამართლო რეფორმის შედეგების შესახებ და არაერთხელ გააფრთხილა საქართველოს მთავრობა, რომ პირობების, მათ შორის სასამართლოს რეფორმის, შეუსრულებლობის გამო შეაჩერებდა ფინანსური დახმარების სახით 75 მილიონი ევროს ოდენობის ტრანშის სამომავლო ჩარიცხვას. 31 აგვისტოს, საქართველოს პრემიერ-მინისტრის მიერ ტრანშის გადმორიცხვის პროცესის შეჩერების მოთხოვნის შემდეგ, ევროკავშირმა განაცხადა, რომ საქართველო აღარ მიიღებს მაკროფინანსური დახმარების მორიგ რაუნდს. თუმცა, ასევე გაიმეორა, რომ ამ თანხის მისაღებად აუცილებელი პირობები არ იყო დაკმაყოფილებული, შესაბამისად, საქართველოს ხელისუფლების მხრიდან დახმარების შეწყვეტის მოთხოვნის მიუხედავად, მისი ჩარიცხვა დამოკიდებული იყო შესაბამის პროგრესზე (რომელიც არ  განხორციელებულა).

ობიექტური კრიტიკის მიღებისა და სიტუაციის გამოსწორების მიზნით კონკრეტული ნაბიჯების გადადგმის ნაცვლად, გასული წლის მეორე ნახევარში, პარლამენტმა არ განიხილა სამოქალაქო საზოგადოების, სახალხო დამცველის და საერთაშორისო აქტორების არაერთი მოწოდება უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეების დასანიშნად მიმდინარე კონკურსების შეჩერების შესახებ, მანამ სანამ არ იქნებოდა უზრუნველყოფილი პროცესის სამართლიანად, პარტიული თუ კორპორატიული ინტერესებისგან თავისუფალ გარემოში წარმართვა და სრულად დააკომპლექტა საქართველოს უზენაესი სასამართლო. უფრო მეტიც, გასული წლის ბოლოს პარლამენტმა დაჩქარებული წესით, საზოგადოების ჩართულობისა და კონსულტაციების გამართვის გარეშე მიიღო საკანონმდებლო ცვლილებები „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანულ კანონში.[5] ეს ცვლილებები, რომლებიც შეეხო მრავალ სენსიტიურ საკითხს, ასუსტებს ცალკეულ მოსამართლეებს და აძლიერებს შიდა-კორპორატივიზმსა და კლანურ გავლენას. აქედან გამომდინარე, ცხადია, რომ მმართველ პარტიას არ აქვს სურვილი წაახალისოს ქვეყანაში დემოკრატიული პროცესები და მძიმე ბარიერებს უქმნის საქართველოს ევროატლანტიკური ინტეგრაციის გზაზე.

ახლა, როდესაც სასამართლო რეფორმების შედეგებით იმედგაცრუება აშკარაა, რეფორმის სტრატეგიის რადიკალურად შეცვლა აუცილებელია. სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებს და უფლებადამცველებს სჭირდებათ ევროკავშირის მხარდაჭერა ამ ახალი იდეების ადვოკატირებისთვის. კერძოდ, გადასადგმელი ნაბიჯები მიმართული უნდა იყოს სასამართლო ხელისუფლების კონსენსუსზე დაფუძნებული მართვის მოდელის დამკვიდრებისაკენ. რეფორმამ ასევე ძალაუფლების კონცენტრაციის თავიდან ასაცილებლად მყარი დაბრკოლებები უნდა შექმნას. მხოლოდ ამ პროცესის შემდეგ არის შესაძლებელი როგორც სასამართლო რეფორმის, ასევე ევროკავშირთან დაახლოების შემდეგ ეტაპზე გადასვლა.

გაზიარება