ანჯელა ი. დევისი (1944) არის ამერიკელი პროფესორი, მკვლევარი, ფილოსოფოსი და აქტივისტი. ის სხვადასხვა დროს ასოცირებული იყო „შავი პანტერების პარტიასთან,“ მეორე ტალღის ფემინიზმთან და 1969 წლიდან 1991 წლამდე იყო „ამერიკის შეერთებული შტატების კომუნისტური პარტიის“ წევრი. ის დღემდე პოლიტიკურად აქტიურია და აქტიურად ილაშქრებს სხვადასხვა საკითხების, მათ შორის, ამერიკის მიერ ომების წამოწყების, სიკვდილით დასჯის და ზოგადად, პოლიტიკური ძალადობის წინააღმდეგ და მხარს იმაღლებს ქალების, მშრომელების და შავკანიანების მხარდასაჭერად.

წინამდებარე თარგმანი წარმოადგენს ანჯელა დევისის წიგნის „ქალები, რასა და კლასი“ (1983) პირველი თავის შემოკლებულ ვერსიას.

მთარგმნელი: მარიამ შალვაშვილი

მონობის მემკვიდრეობა: ახალი ქალობის სტანდარტები

როდესაც გავლენიანმა მკვლევარმა, ულრიხ ბ. ფილიპსმა 1918 წელს გამოაცხადა, რომ სამხრეთის შტატებში მონობამ აფრიკელ ველურებსა და მათ ამერიკაში დაბადებულ შთამომავლებზე ცივილიზაციის დიდებული კვალი დატოვა, მან სათავე დაუდო გრძელვადიან, მხურვალე დებატებს. ათწლეულების მანძილზე გრძელდებოდა გააფთრებული მსჯელობა, ერთმანეთის მიყოლებით ისტორიკოსები დარწმუნებით აცხადებდნენ, რომ მონობის, ამ „უჩვეულო ინსტიტუტის,“ ნამდვილი არსი გაშიფრეს, თუმცა, ამ მეცნიერულ დისკუსიაში შეუვალი რჩებოდა მონა ქალის საკითხი. გაუთავებელი მსჯელობა „სექსუალურ თავაშვებულობაზე“ ან მის „მატრიარქალურ“ მიდრეკილებებზე მონობის დროს შავკანიანი ქალის მდგომარეობას გასაგებს კი არა, უფრო მეტად ბუნდოვანს ხდიდა. [...]

აშკარა იყო, რომ ზღვა პუბლიკაციების ნაკადში არ არსებობდა წიგნი მონა-ქალებზე.  ისინი, ვინც მოუთმენლად ველოდით სერიოზულ კვლევას მონობის დროს შავკანიანი ქალების მდგომარეობის შესახებ, ჯერჯერობით კვლავაც იმედგაცრუებულნი ველით. იმედგაცრუებას იმის აღმოჩენაც იწვევდა, რომ ახალ-ახალ წიგნებშიც ავტორები არასაკმარის ყურადღებას აქცევდნენ ქალებს და მათ როლს მხოლოდ ჩვეულ ჭრილში განიხილავდნენ, რაც მოიცავდა თავაშვებულობისა და ქორწინების შეპირისპირებას, თუ თეთრკანიან კაცებთან ნებაყოფლობითი და იძულებითი სექსუალური კავშირების შედარებას.

ბოლო კვლევებიდან ქალების საკითხს შუქი ყველაზე კარგად ჰერბერტ გუტმანის შავკანიანი ოჯახის შესახებ ანალიზმა მოფინა. მან დეტალურად აღწერა, რომ ოჯახის სიცოცხლისუნარიანობა უფრო ძლიერი აღმოჩნდა, ვიდრე მონობის ადამიანობადაკარგული სისასტიკე, რამაც გუტმანს საშუალება მისცა, დაპირისპირებოდა დანიელ მოინიჰანის და მისი თანაავტორების 1965 წლის თეზისს შავკანიანი მატრიარქატის არსებობის შესახებ. თუმცა, მისი დაკვირვებები მონა ქალების შესახებ, როგორც წესი, ხაზს უსვამდა ქალების მისწრაფებას, გამხდარიყვნენ ცოლები. ამიტომ მის ნაშრომებში ადვილი ამოსაკითხია ის აზრი, თითქოს მონა ქალებს თეთრკანიანი ქალებისგან მხოლოდ მონობის წყობილების მიერ შექმნილი ბარიერები განასხვავებდათ, რომლებიც მათ საშინაო ცხოვრების ასრულებაში უშლიდა ხელს. გუტმანის მიხედვით, მიუხედავად იმისა, რომ მონობის წყობილებისთვის დამახასიათებელი ნორმები ქალებს ქორწინებამდელი თავისუფალი სექსუალური ცხოვრების ბევრად უფრო დიდ საშუალებას აძლევდა, დროთა განმავლობაში ქალები ქორწინდებოდნენ და მუდმივ ოჯახურ კავშირებს იმგვარად ქმნიდნენ, რომ ქალებისა და მათი ქმრების აზრი თანაბრად ყოფილიყო გათვალისწინებული. გუტმანის დამაჯერებელი, კარგად დოკუმენტირებული არგუმენტები მატრიარქატის დებულების წინააღმდეგ ძალიან ღირებულია, მაგრამ წარმოიდგინეთ, რამდენად უფრო ძლევამოსილი იქნებოდა მისი წიგნი, ავტორს რომ ოჯახში თუ, ზოგადად, მონების თემში შავკანიანი ქალის მრავალგანზომილებიან როლზე ესაუბრა.

როდესაც რომელიმე ისტორიკოსი შავკანიანი დამონებული ქალის გამოცდილებაზე ნაშრომს დაწერს, მისი ღვაწლი აღუწერელი იქნება. ეს კვლევა მხოლოდ ისტორიის ზედმიწევნით ცოდნისთვის არაა მნიშვნელოვანი, არამედ მონობის ეპოქიდან შესაძლებელია გაკვეთილის სწავლა, რაც გამოსადეგი იქნება შავკანიანი ქალების და დანარჩენი ყველა ქალის ემანსიპაციის ახლანდელი ბრძოლისთვის. როგორც არაპროფესიონალს, მე მხოლოდ ის შემიძლია, რომ რამდენიმე სავარაუდო იდეა შემოგთავაზოთ, რამაც, შესაძლოა, შავკანიანი ქალების მონობის ისტორიის გადასინჯვისკენ გაგვიკვლიოს გზა.

პროპორციულად, ყოველთვის უფრო მეტი შავკანიანი ქალი მუშაობდა საკუთარ სახლს გარეთ მათ თეთრკანიან დებთან შედარებით. სამუშაო შავკანიანი ქალების ცხოვრებაში ძალიან დიდ სივრცეს იკავებს, რაც სათავეს იღებს მონობის ყველაზე ადრეულ პერიოდში. მონად ყოფნის გამო, იძულებითი შრომა ქალების ცხოვრების ყველა სხვა ასპექტს აღემატებოდა. ამ მიზეზით, შავკანიანი მონა ქალების ცხოვრების განხილვა აუცილებლად უნდა დაიწყოს მათი, როგორც მუშის, როლის განხილვით.

მონობის სისტემა შავკანიანებს განსაზღვრავდა, როგორც მოძრავ ქონებას, რადგან ქალები, მსგავსად კაცებისა, დანახულები იყვნენ, როგორც შემოსავლის შემომტანი შრომითი ერთეული, მონათმფლობელებისთვის გენდერს მნიშვნელობა დიდად არ ჰქონია. ერთ-ერთი მკვლევარის სიტყვებით, „მონა-ქალი, პირველ რიგში, თავისი მფლობელისთვის იყო სრულგანაკვეთიანი მუშა და მხოლოდ მცირე თავისებურება შეიძლება ყოფილიყო მათი ცოლად, დედად თუ დიასახლისად ყოფნა.“ მეცხრამეტე საუკუნეში ფემინურობის შესახებ გავრცელებული იდეოლოგიის თვალით თუ განვსჯით, რომლის მიხედვითაც ქალების როლი განისაზღვრებოდა მომვლელი დედების, ქმრებისთვის მზრუნველი ცხოვრებისეული თანამგზავრებისა და დიასახლისების სახით, შავკანიანი ქალები, პრაქტიკულად, ანომალიას წარმოადგენდნენ.

მართალია, შავკანიან ქალებზეც ვრცელდებოდა ქალობის თანმდევი საეჭვო „სიკეთეები,“ მაგრამ რატომღაც მიჩნეულია, რომ მონა-ქალები ძირითადად საშინაო საქმეში იყვნენ დასაქმებულები - იყვნენ მზარეულები, მოსამსახურეები ან ბავშვების დედილოები „დიდ სახლებში.“ ბიძია თომა და სამბო ყოველთვის პოულობდნენ ერთგულ თანამგზავრებს დეიდა ჯემაიმას და შავი დედილოს სახით - ეს ის სტერეოტიპებია, რომლებიც თითქოს კარგად წარმოაჩენდა შავკანიანი ქალების სახეს მონობის დროს. თუმცა, როგორც ხშირად ხდება ხოლმე, რეალობა მითის აბსოლუტურად საპირისპიროა. როგორც მონა-კაცების უდიდესი ნაწილის შემთხვევაში, მონა-ქალებიც, ძირითადად, წარმოადგენდნენ ყანის მუშებს. ჩრდილოეთ ამერიკის მოსაზღვრე შტატებში მონების უმრავლესობა შესაძლოა სახლის მოსამსახურეები ყოფილიყვნენ, თუმცა ღრმა სამხრეთში, ნამდვილი მონათმფლობელობის სამშობლოში, მონები ძირითადად წარმოადგენდნენ სასოფლო სამეურნეო მუშებს. მე-19 საუკუნის შუა წლებში რვა მონიდან შვიდი იყო ყანაში მომუშავე მუშა, განურჩევლად იმისა, ქალი იქნებოდა ეს თუ კაცი.

სათანადო ასაკში როგორც კი შედგამდნენ ფეხს, ბიჭებს მაშინვე ყანაში აგზავნიდნენ ხოლმე. მათ მსგავსად გოგონებისთვისაც განსაზღვრული იყო, რომ მათ უნდა ემუშავათ მიწაზე, მოეკრიფათ ბამბა, დაელეწათ ლერწამი, მოემკათ თამბაქო. 1930-იან წლებში ინტერვიუებში მოხუცი ქალი იხსენებდა თავის ბავშვობას ალაბამას ბამბის პლანტაციაში მუშაობის დროს:

ჩვენ გვქონდა მოუხეშავი ფიცრულები, რომლებიც ნაგები იყო ჭოკებისგან, ღრიჭოები ხან ტალახით და ხავსით იყო ამოვსებული, ხან სრულიად არაფრით. არ გაგვაჩნდა კარგი საწოლები, ჭოკებისგან შეკოწიწებულ კედელზე მიჭედებული იყო ფიცნაგარები, რასაც ზევიდან ძველი, დაძონძილი ქვეშაგები ჰქონდა წამოსხმული. რთული იყო ამაზე ძილი, მაგრამ ესეც კი შვებას გვრიდა ჩვენს გადაქანცულ ძვლებს ყანებში გრძელი და რთული სამუშაო დღეების ბოლოს. როცა პატარა გოგონა ვიყავი, ბავშვებს ვემსახურებოდი და ვცდილობდი სახლი ისე მომეწესრიგებინა, როგორც ამას ქალბატონი მასწავლიდა. მერე, როგორც კი ათი წლის გავხდი, ბატონმა ბრძანა, ეს ზანგი გოგო ბამბის ყანაში გაუშვითო.

ჯენი პროკტორის მსგავსი გამოცდილება ხშირი იყო. გოგოებისა და ქალების უმრავლესობა, ისევე როგორც ბიჭებისა და კაცების უმეტესობა, როგორც წესი, გათენებიდან მზის ჩასვლამდე ყანებში მძიმე შრომას ეწეოდა. როდესაც საქმე ეხებოდა შრომას, სქესთა შორის განსხვავებაზე უფრო მნიშვნელოვანი იყო ძალა და პროდუქტიულობა, რომელიც მიიღწეოდა გამათრახების მუქარით. ამ მხრივ, ქალების ჩაგვრა იდენტური იყო კაცების ჩაგვრისა.

მაგრამ ქალები სხვა მხრივაც იტანჯებოდნენ, რადგან ისინი ხშირად იყვნენ სექსუალური ჩაგვრის ან სხვა სახის ბარბაროსული მოპყრობის მსხვერპლი, რაც მხოლოდ ქალებზე ვრცელდებოდა. მონათმფლობელების შეხედულებები მონა ქალების შესახებ პრაგმატულ საჭიროებებს ერგებოდა: როდესაც მომგებიანი იყო მათი ექსპლოატაცია კაცების მსგავსად, მათ ეპყრობოდნენ როგორც გენდერის არმქონეს, მაგრამ როცა შესაძლებელი იყო მათი ექსპლოატაცია, დასჯა და ჩაგვრა როგორც ქალების, უცებ მხოლოდ ქალობა ხდებოდა მათი მთავარი დამახასიათებელი თვისება.

როდესაც მონათა საერთაშორისო ვაჭრობის აკრძალვამ ახლადშექმნილი ბამბის ინდუსტრიას საფრთხე შეუქმნა, მონათმფლობელი კლასი იძულებული შეიქნა, გამოეყენებინა ბუნებრივი რეპროდუქცია, როგორც მონათა პოპულაციის გამრავლებისა და სამუშაო ძალის შევსების ყველაზე სანდო მეთოდი. ამიტომ დიდი ფასი დაედო ქალის რეპროდუქციულ უნარს. სამოქალაქო ომამდე ათწლეულების მანძილზე ქალების გამრავლების უნარს უფრო და უფრო მეტი ღირებულება ენიჭებოდა: ნამდვილ საგანძურად იქცა ის, ვინც პოტენციურად ათი, თორმეტი, თოთხმეტი ბავშვის დედა შეიძლება გამხდარიყო. რა თქმა უნდა, ეს იმას არ ნიშნავდა, რომ შავკანიანი ქალებისთვის მათი დედობის სტატუსი უფრო დაფასებული იყო, ვიდრე მათი მუშის სტატუსი. დედობის განდიდების იდეოლოგიური ტენდენცია, რომელიც ასეთი პოპულარული იყო მეცხრამეტე საუკუნეში, მონებზე არ ვრცელდებოდა. სინამდვილეში, მონათმფლობელების თვალში მონა ქალები დედები სულაც არ იყვნენ, ისინი უბრალოდ წარმოადგენდნენ ინსტრუმენტებს, რომელთაც მუშათა ძალის გამრავლება შეეძლოთ. მათი ფუნქცია იყო „შეჯვარება“ ცხოველების მსგავსად, რომელთა მონეტარული ღირებულება იმისდა მიხედვით გამოითვლება, თუ რამდენ პირმშოს შობენ.

რადგან მონა ქალებს უყურებდნენ, როგორც „საჯიშეებს“ და არა „დედებს,“ დასაშვები იყო მათი კალთებიდან ახალშობილების მოშორება და გაყიდვა, როგორც ხბოების შემთხვევაში. აფრიკიდან მონების შემოყვანის აკრძალვიდან 1 წლის თავზე სამხრეთ კაროლინას სასამართლომ მიიღო განჩინება, რომლის მიხედვითაც მონა ქალებს თავიანთ შვილებზე კანონიერი უფლება არ ჰქონდათ. ამ განჩინების მიხედვით, დასაშვები იყო შვილების ჩამოშორება დედებისთვის და მათი გაყიდვა ნებისმიერ ასაკში, რადგან „ახალგაზრდა მონები... დგანან იმავე საფეხურზე, რომელზეც დგანან ცხოველები.“

მონა ქალებისთვის, ქალად ყოფნის გამო, იშვიათობას არ წარმოადგენდა ნებისმიერი სახის სექსუალური სახის ჩაგვრა. თუ მამაკაცების ძალადობრივი დასჯა იყო გაროზგვა და დასახიჩრება, ქალებს გაროზგვასთან და დასახიჩრებასთან ერთად აუპატიურებდნენ კიდეც. გაუპატიურება, სინამდვილეში,  წარმოადგენდა შავკანიან ქალებზე, როგორც მუშებზე, მონათმფლობელების ეკონომიკური ძალაუფლებისა და ზედამხედველების კონტროლის შეუფარავ გამოხატულებას.

ქალებზე მიმართული ძალადობა ამარტივებდა მათი შრომის სასტიკ ეკონომიკურ ექსპლოატაციას. ექსპლოატაცია მოითხოვდა, მონათმფლობელებს გვერდით გაეწიათ თავიანთი ტრადიციული სექსისტური დამოკიდებულებები, გამონაკლისებს წარმოადგენდა შემთხვევები, როცა ეს შეხედულებები გამოყენებული იყო ქალების დამატებითი ჩაგვრისთვის. შავკანიანი ქალები საყოველთაო გაგებით „ქალებად“ თითქმის არ მიიჩნეოდნენ, თუმცა მონობის სისტემამ ხელი შავკანიანი კაცების უპირატესობასაც შეუშალა. რადგან ქმრები და ცოლები, მამები და ქალიშვილები თანაბრად იყვნენ დაქვემდებარებულები მონათმფლობელის აბსოლუტურ ავტორიტეტს, ძალაუფლების ამ ჯაჭვში მონა მამაკაცების უპირატესობას შეიძლება არეულობა შეეტანა. ამას გარდა, რადგან შავკანიან მუშა ქალს სულაც არ ექცეოდნენ როგორც „სუსტ სქესს“ ან „დიასახლისს,“ შავკანიანი კაცები ვერ გახდებოდნენ „ოჯახის თავები,“ მითუმეტეს „ოჯახში სარჩოს შემტანები.“ როგორც მონათა კლასის წარმომადგენლებს, ქალებსა და ბავშვებს ხომ კაცების მსგავსად შეჰქონდათ ოჯახში სარჩო.

ბამბის, თამბაქოს, სიმინდის, შაქრის ლერწმის პლანტაციებში ქალები მათი კაცების მხარდამხარ მუშაობდნენ. როგორც ერთი ყოფილი მონა ამბობდა:

დილის ოთხ საათს ზარი გვამცნობს და ყველას ნახევარი საათი აქვს მოსამზადებლად. კაცები და ქალები ერთად იწყებენ შრომას. აუცილებელია, ქალებმა ისევე მუყაითად იმუშაონ, როგორც კაცებმა და იგივე სამუშაო შეასრულონ, რასაც კაცები ასრულებენ.

მონათმფლობელთა უმეტესობა თითოეული მონის სავალდებულო საშუალო პროდუქტიულობის გამოსათვლელად საანგარიშო სისტემებს იგონებდა, რომლის მიხედვითაც ბავშვები წარმოადგენდნენ სრული სამუშაო ძალის მეოთხედს. ქალები, როგორც წესი, ითვლებოდნენ სრულ სამუშაო ძალად, იმ გამონაკლისების გარდა, სადაც ისინი ღიად მიიჩნეოდნენ „საჯიშეებად“ ან „მეძუძურებად,“ ამ შემთხვევებში მათი სამუშაო ძალა ოდნავ ნაკლები იყო სრულ სამუშაო ძალაზე. რა თქმა უნდა, მონათმფლობელები ცდილობდნენ „საჯიშე“ ქალებს იმდენი ბავშვი გაეჩინათ, რაც ბუნებრივად შესაძლებელი იყო. თუმცა ეს არ ნიშნავდა ორსული ან ახალნამშობიარები ქალების სამუშაოდან გათავისუფლებას. ზოგ დედას აიძულებდნენ, ბავშვები სამუშაო ადგილთან ახლოს, მიწაზე დაეტოვებინათ, თუმცა ზოგიერთი დედა კატეგორიულ უარს ამბობდა ახალშობილების უყურადღებოდ დატოვებაზე და ცდილობდა, ზურგზე მოკიდებულ ბავშვებთან ერთად ემუშავა ჩვეულებრივი დატვირთვით. ერთ-ერთი მონადყოფილი აღწერს ყოველდღიურობას იმ პლანტაციის მაგალითზე, სადაც თავად ცხოვრობდა:

ერთი ახალგაზრდა ქალი, თავის შვილს სხვების მსგავსად მიწაზე არაფრის დიდებით არ ტოვებდა, ტანზე შემოიხვევდა მტკიცე ტომარას, რომელიც წარმოადგენდა მის ტანზე შემოხვეულ ტილოს ნაჭერს და თოთო ბავშვის ზურგზე ამ გზით იმაგრებდა. მთელი დღე ასე დაჰყავდა ბავშვი და სხვების გვერდით ასრულებდა მიწის დათოხნის სამუშაოებს.

სხვა პლანტაციებში ხანდახან შესაძლებელი იყო ქალებს საკუთარი ჩვილები პატარა ბავშვებისთვის ან ძალიან ხნიერი მოხუცებისთვის დატოვება, რომლებსაც ასაკის გამო ყანებში მძიმე სამუშაოს შესრულება აღარ შეეძლოთ. მაგრამ რადგან ახალშობილებს ძუძუთი ხშირად ვერ კვებავდნენ, ქალები ხშირად განიცდიდნენ გამაგრებული მკერდის გამო ტკივილს. [...]

ორსული ქალები იძულებულები იყვნენ არა მხოლოდ სამეურნეო შრომაში ყოფილიყვნენ ჩართულნი, არამედ მათ ჩვეულებრივ გაროზგავდნენ ხოლმე, თუ ისინი დღიურ ნორმას ვერ შეასრულებდნენ ან თუ „თავხედურად“ უკმაყოფილებას გამოთქვამდნენ მოპყრობის წესების გამო.

ქალი, რომელიც ყანაში რაიმეს დააშავებდა და დიდი მუცელი ჰქონდა, ვალდებული იყო დაწოლილიყო თხრილში იმგვარად, რომ შიგნით მუცელი ჩაეტია და მას ჩვეულებრივ გაროზგავდნენ წკეპლით ან ნახვრეტებიანი ხელჯოხით, რომლის თითოეული დარტყმისგან ბებერები ჩნდებოდა. ჩემი ერთ-ერთი და ისე მწარედ დასაჯეს, რომ მშობიარობა დაეწყო და ბავშვი პლანტაციაში დაიბადა. იმავე ზედამხედველს, მისტერ ბრუკსს, ამ გზით მანამდე ერთი გოგოც მოეკლა, სახელად მერი, მაშინ, როცა გოგოს დედ-მამაც იმავე ყანაში მუშაობდნენ.

იმ პლანტაციებსა და ფერმებში, სადაც ორსულ ქალებს უფრო ლმობიერად ეპყრობოდნენ, მიზეზი იშვიათად იყო კაცთმოყვარეობა. უბრალოდ მონათმფლობელები მეტად აფასებდნენ მონა ბავშვის ცოცხლად დაბადებას ახალშობილი ხბოს ან კვიცის დაბადების მსგავსად. როდესაც ინდუსტრიალიზაციის მცირე მასშტაბებმა სამოქალაქო ომამდელ სამხრეთამდეც ჩააღწია, მონათა შრომა ენაცვლებოდა, ან ხანდახან კონკურენციაშიც შედიოდა დამოუკიდებელ სამუშაო ძალასთან.

მონათმფლობელური ინდუსტრიები თანაბრად იყენებდა კაცებს, ქალებსა და ბავშვებს და როდესაც ფერმერები და პლანტაციების მფლობელები მონებს ქირაობდნენ, ქალებსა და ბავშვებზე ისეთივე დიდი მოთხოვნა იყო, როგორც კაცებზე. ქალი და ბავშვი მონები შეადგენდნენ ქსოვილის, ბოჭკოსა და თამბაქოს ქარხნებში მომუშავეთა დიდ ნაწილს... მონა ქალები და ბავშვები ხანდახან „მძიმე“ მრეწველობაშიც იყვნენ ჩართულები, როგორებიცაა შაქრის რაფინირება და ბრინჯის დაფქვა... სხვა მძიმე მრეწველობები, როგორიცაა ტრანსპორტირება და ტყის გაკაფვა დიდწილად ასაქმებდა მონა ქალებსა და ბავშვებს.

ქალები სულაც არ მიიჩნეოდნენ ზედმეტად „ფემინურებად,“ რომ ისინი ქვანახშირის მაღაროებში, რკინის მომპოვებელ საწარმოებში მუშაობისთვის არ გაემეტებინათ, ან ორმოს სათხრელად და ტყის საჩეხად არ წაეყვანათ. როდესაც ჩრდილო კაროლინაში სანტეს არხი აშენდა, მონა-ქალები სამუშაო ძალის ნახევარს შეადგენდნენ. ქალები ლუიზიანაში კაშხლების შენებაშიც იყვნენ ჩართულები და სამხრეთში არსებული რელსები, რომელთა დიდ ნაწილსაც დღესაც ვიყენებთ, ნაწილობრივ ქალების შრომითაა დაგებული.

მონა ქალების გამოყენება როგორც მძიმე ტვირთის გამწევი პირუტყვებისა სამხრეთის მაღაროებში, ინგლისში თეთრკანიანი ქალების შრომის საშინელ უტილიზაციას მოგვაგონებს, რასაც კარლ მარქსი აღწედა ნაშრომში „კაპიტალი“:

ინგლისში ქალებს ხანდახან ისევ იყენებენ ცხენების მაგივრად ხომალდებზე ტვირთის გადასაზიდად, რადგან ცხენებისა და დანადგარების წარმოებისთვის საჭირო შრომა ზუსტად არის ცნობილი და ჭარბი პოპულაციის წარმომადგენელი ქალების შენახვა ბევრად უფრო ნაკლები ჯდება.

ბრიტანელი კოლეგების მსგავსად, არც სამხრეთელი მრეწველები მალავდნენ თავიანთ საწარმოებში ქალების დასაქმების მიზეზებს. ქალი მონები ბევრად უფრო დიდი მოგების მომტანები იყვნენ, ვიდრე დამოუკიდებელი მუშები ან კაცი მონები. მათი „შენახვა და კაპიტალიზება უფრო ნაკლები ჯდება, ვიდრე ახალგაზრდა კაცებისა.“

აიძულებდნენ რა მათი ბატონები, რომ სამუშაოს შესრულებისას ისეთივე „მამაკაცურები“ ყოფილიყვნენ, როგორც მათი კაცები, შავკანიან ქალებზე დიდი გავლენა მოახდინა მონობის გამოცდილებამ. ზოგი, რა თქმა უნდა, გატეხეს და გაანადგურეს, თუმცა უმეტესობა გადარჩა და, ამ პროცესში, შეიძინა ისეთი თვისებები, რომლებიც მეცხრამეტე საუკუნეში ფემინურობის იდეოლოგიის მიხედვით ტაბუდადებული იყო. იმ დროს ერთ-ერთი მოგზაური მისისიპიში შეესწრო, როგორ ბრუნდებოდა სახლში ყანებიდან მონათა ბრიგადა და აღწერა, რომ ჯგუფის შემადგენლობაში შედიოდა:

ორმოცი ყველაზე უფრო მასიური და ძლიერი აღნაგობის ქალი, რაც კი ოდესმე მინახავს. ყველას მოლურჯო ფერის, სადა კაბის უნიფორმა ეცვა, ფეხშიშველები იყვნენ, მედიდურად მიდიოდნენ, ყველა მათგანს მხარზე თოხი ჰქონდა შემოდებული და დადიოდნენ თავისუფალი, ძლევამოსილი რწევით.

რთულია იფიქრო, რომ ეს ქალები სიამაყეს გრძნობდნენ შესრულებული სამუშაოს გამო, რადგან სამუშაოს შეუსრულებლობისთვის მათ გამათრახება ელოდათ, მაგრამ ალბათ მაინც ხვდებოდნენ თავიანთ წარმოუდგენელ ძალაუფლებას - მათ შეეძლოთ წარმოება და შექმნა. როგორც მარქსი წერდა, „შრომა არის ცოცხალი, მქმნელი ცეცხლი, ის ცვალებადობას და წარმავალობას გამოხატავს.“

რა თქმა უნდა, შესაძლებელია, რომ ამ მოგზაურის დაკვირვებები რასიზმის პატერნალისტური გამოვლინებით იყო ნაკარნახევი, მაგრამ თუ ეს ასე არ არის, იქნებ ამ ქალებმა ისწავლეს, მათი მჩაგვრელი რეალობიდან როგორ გამოეწვრთნათ ის ძალა, რაც მათ მონობის მიერ ყოველდღიური დეჰუმანიზების წინააღმდეგობისთვის სჭირდებოდათ. იმის გაცნობიერებამ, რომ შესწევდათ გამუდმებული მძიმე შრომის უნარი, მათ მიანიჭა თავდაჯერება, ებრძოლათ საკუთარი თავისთვის, საკუთარი ოჯახებისთვის, საკუთარი ხალხისთვის.

როდესაც ამერიკის შეერთებულ შტატებში სამოქალაქო ომამდე არსებული ქარხნების ამუშავების ფრთხილი ნაბიჯები ჩაანაცვლა მრეწველობის უფრო აგრესიულმა პოლიტიკამ, ამან ბევრი თეთრკანიანი ქალი გაძარცვა პროდუქტიული შრომის შესრულებისგან. მათი საკერავი მანქანები გამოუსადეგარი გახდა ქსოვილის ქარხნების არსებობის გამო. მათი გაკეთებული სანთლები, იმ სხვა ხელსაწყოებთან ერთად, რაც მანამდე ოჯახის აუცილებელ საყოფაცხოვრებო  ნივთებს წარმოადგენდნენ, სამუზეუმო ექსპონატებად იქცნენ. ფემინურობის იდეოლოგია, რომელიც ინდუსტრიალიზაციის გვერდითი მოვლენა იყო, გავრცელდა და პოპულარული გახდა ქალების ახალ-ახალი ჟურნალებითა და რომანტიკული რომანებით. თეთრკანიანი ქალები პროდუქტიული სამუშაოდან სრულიად მოწყვეტილი სფეროს ბინადრებად იქცნენ. სახლსა და საზოგადო ეკონომიკას შორის ინდუსტრიული კაპიტალიზმის წყალობით გაჩენილმა  უფსკრულმა კიდევ უფრო მეტად გაამყარა ქალების ქვემდგომობა მამაკაცებთან შედარებით, ვიდრე ოდესმე. „ქალი,“ გავრცელებული პროპაგანდის მიხედვით, „დედისა“ და „დიასახლისის“ სინონიმი გახდა და ორივეს, „დედასაც“ და „დიასახლისსაც“ დაქვემდებარებულის დაღი დაესვა, მაგრამ შავკანიან მონა ქალებს შორის არ არსებობდა ეს ლექსიკა. მონობის ეკონომიკური სისტემა უპირისპირდებოდა ამ ახალი იდეოლოგიის მიერ შემოღებულ იერარქიულ სქესობრივ როლებს. ამის გამო, ქალებსა და კაცებს შორის ურთიერთობა მონათა საზოგადოებაში არ ემორჩილებოდა დომინანტური იდეოლოგიის გავრცელებულ ნიმუშებს.

ზედმეტად სერიოზულად აღვიქვით მონათმფლობელების წარმოდგენები, რომლებიც შავკანიან ოჯახებს მატრილოკალურ[1] სტრუქტურას მიაწერდნენ. პლანტაციებში დაბადების დოკუმენტებიდან მამების სახელები ამოღებული იყო და მხოლოდ ბავშვების დედების სახელები იწერებოდა. მთელს სამხრეთში, კანონმდებლობა მიჰყვებოდა პრინციპს - partus sequitur ventrem - ბავშვს აქვს დედის სტატუსი.[2] თუმცა ეს იყო მონათმფლობელების მითითება, რადგან ხშირად ისინი თავად იყვნენ ხოლმე მონა ბავშვების მამები. მაგრამ იყო კი ეს ის ნორმები, რის მიხედვითაც ერთმანეთთან საშინაო ურთიერთობებს მონები თავად აწესრიგებდნენ? მონობის დროს შავკანიანების ოჯახის შესახებ შექმნილი ისტორიული და სოციალური კვლევების დიდი ნაწილი უბრალოდ ასკვნიდა, რომ ბატონის უარს, ეღიარებინათ მამობა თავიანთ მონებზე, პირდაპირი გავლენა ჰქონდა მონების ცხოვრებაზე და მატრიარქალურ ოჯახურ წყობას განაპირობებდა.

1965 წლის სენსაციური კვლევა „ზანგების ოჯახი,“ რომელიც მასებისთვის ცნობილია, როგორც „მოინიჰანის ანგარიში,“ პირდაპირ უკავშირებდა შავკანიანთა საზოგადოების თანამედროვე სოციალურ და ეკონომიკურ პრობლემებს ოჯახის სავარაუდო მატრიარქალურ სტრუქტურას. „თავისი არსით,“ ამბობდა დანიელ მოინიჰანი,

ზანგების საზოგადოებას მოუწია მატრიარქალურ სტრუქტურაზე იძულებით გადაწყობა, რომელიც შეუთავსებელია ამერიკულ საზოგადოებასთან და ამიტომ სერიოზულად აფერხებს ზანგების პროგრესს, აკისრებს რა მძიმე ტვირთს ზანგ კაცს და შედეგად ბევრ ზანგ ქალსაც.

ამ ანგარიშის თეზისის მიხედვით, ჩაგვრის წყარო უფრო ღრმა იყო, ვიდრე რასობრივი დისკრიმინაცია, რომელიც იწვევდა უმუშევრობას, უხარისხო სახლებში ცხოვრების ტვირთს, შეუსაბამო განათლებას და დაბალი ხარისხის ჯანდაცვას. ჩაგვრის ძირს ის აღწერდა, როგორც „აბურდულ პათოლოგიას,“ რომელსაც ჰქმნიდა შავკანიან საზოგადოებაში მამაკაცის ავტორიტეტის არარსებობა! მოინიჰანის ანგარიშის სადავო დასკვნის რეკომენდაციაში ეწერა, რომ აუცილებელი იყო შავკანიანთა ოჯახებში და სრულიად საზოგადოებაში მნიშვნელოვანი როლი ჰქონოდა მამაკაცის ძალაუფლებას. (რაც, რა თქმა უნდა, ნიშნავდა მამაკაცების გაბატონებულ უპირატესობას!)

მოინიჰანის ერთ-ერთი „ლიბერალი“ მხარდამჭერი, სოციოლოგი ლი რეინვოტერი შეეწინააღმდეგა ანგარიშში მოცემული პრობლემების გადასაჭრელ რეკომენდაციებს. ამის მაგივრად, მან წამოაყენა დასაქმების, უფრო მაღალი ხელფასების და სხვა ეკონომიკური რეფორმების აუცილებლობა. ის უფრო შორსაც წავიდა და თქვა, რომ საჭირო იყო სამოქალაქო უფლებებისთვის პროტესტი და დემონსტრაციები. მაგრამ, სხვა თეთრკანიანი სოციოლოგების და ზოგიერთი შავკანიანი სოციოლოგის მსგავსად, მან გაიმეორა ის თეზისი, რომელიც ამტკიცებდა, რომ მონობამ ეფექტურად დაანგრია შავკანიანთა ოჯახური სისტემა. შედეგად, შავკანიანები თურმე ისეთი ოჯახების ანაბარა დარჩნენ, რომლების „ცენტრიც იყო ქალი და ამიტომ დედაშვილური ურთიერთობა იყო ის ერთადერთი ძაფი, რომლითაც კაცი უკავშირდებოდა თავის ოჯახს.“

„დღეს,“ ამბობდა ის, „კაცებს ხშირად თავიანთი სახლები არ გააჩნიათ. ისინი დაიარებიან იმ ერთი ოჯახიდან მეორეში, სადაც რაიმე სახის ნათესაური ან სექსუალური ხასიათის კავშირი გააჩნიათ. ისინი საერთო საცხოვრებლებში, მრავალმდგმურიან სახლებში ცხოვრობენ, სხვადასხვა ინსტიტუციებში ატარებენ დიდ დროს. ისინი არ წარმოადგენენ ოჯახის წევრებს იქ, სადაც ნამდვილად „მათი სახლია“ და სადაც ცხოვრობენ მათი დედები და შეყვარებულები.“

თუმცა არც მოინიჰანს და არც რეინვოტერსს თავად არ მოუგონიათ თეორია მონობის უღელქვეშ შავკანიანთა ოჯახის შინაგან ნგრევაზე. პირველი ნაშრომები ამ თეზისის გასამყარებლად ეკუთვნოდა გამოჩენილ შავკანიან სოციოლოგს ე. ფრანკლინ ფრეზიერს 1930-იან წლებში. მის წიგნში „ზანგების ოჯახი,“ რომელიც 1939 წელს გამოქვეყნდა, ის დრამატულად აღწერდა მონობის სასტიკ გავლენას შავკანიანებზე, მაგრამ მან სათანადოდ ვერ შეაფასა შავკანიანთა წინააღმდეგობის ძალა, რისი საშუალებითაც ისინი თავიანთ ცხოვრებაში მონობის გავლენის შეღწევას უპირისპირდებოდნენ. მას ასევე არ ესმოდა, ამ პირობებში რამდენად გაიწვრთნა შავკანიანი ქალების დამოუკიდებლობისთვის მებრძოლი სული ან რამხელა ნდობა ჩამოუყალიბდათ საკუთარი თავების მიმართ. ის დანანებით აღნიშნავდა, რომ „არც ეკონომიკური საჭიროებას და არც ტრადიციას  არ განუმტკიცებია (შავკანიანი ქალების) მორჩილება მამაკაცთა ძალაუფლების ქვეშ.“

სადავო საკითხებზე მოინიჰანის კვლევით გამოწვეული დებატებითა და ფრეზიერის თეორიაში ეჭვის თვალით ყურებით მოტივირებულმა ჰერბერტ გუტმანმა მონათა ოჯახის კვლევა დაიწყო. დაახლოებით ათი წლის შემდეგ - 1976 წელს მან გამოაქვეყნა ღირსშესანიშნავი ნაშრომი „შავკანიანი ოჯახი მონობისა და თავისუფლების დროს.“ გუტმანის კვლევამ ფარდა ახადა იმ საოცარ მტკიცებულებებს, რომლებიც მიუთითებდა მონათა ოჯახის აყვავებასა და განვითარებაზე. მისი აღმოჩენით, ეს არ იყო ცნობილი მატრიარქალური ოჯახი, ეს ოჯახი მოიცავდა ცოლს, ქმარს, ბავშვებს, ხშირად სხვა ნათესავებს, ისევე როგორც ნაშვილებ ოჯახის წევრებს. ჩამოშორდა რა ფოგელისა და ენგერმანის საეჭვო ეკონომეტრიულ დასკვნებს, რომლებიც ამტკიცებდნენ, რომ ოჯახების უმეტესობას მონობის ტვირთი არც კი შეხებია, გუტმანი ამტკიცებდა, რომ ძალიან ბევრი ოჯახი ძალით დაანგრიეს. ოჯახების ნგრევა ქმრების, ცოლებისა და შვილების გაყიდვის საშუალებით, ჩრდილო ამერიკაში მონობას განსაკუთრებით სასტიკ დამღას ასვამს, მაგრამ, როგორც ავტორი მიუთითებს, მოსიყვარულე კავშირებმა, ოჯახური ურთიერთობის განმსაზღვრელმა კულტურულმა ნორმებმა და ოჯახის ერთად ყოფნის დაუძლეველმა სურვილმა მონობის უღელს გაუძლო. წერილებსა და დოკუმენტებზე დაყრდნობით, როგორებიცაა პლანტაციებიდან მოპოვებული დაბადების მოწმობები, სადაც მამების სახელი დედების სახელის გვერდითაა მითითებული, გუტმანი აჩვენებს, რომ მონები არა მხოლოდ ემორჩილებოდნენ იმ თანმიმდევრულ წესებს, რომლებიც აწესრიგებდა მათ ოჯახურ სისტემას, არამედ მათი ნორმები განსხვავდებოდა მათ გარშემო არსებული თეთრკანიანების ოჯახური სისტემებისგან.

ქორწინებასთან დაკავშირებული ტაბუ, როგორიც იყო ბავშვებისთვის სახელის დარქმევისა და სექსუალური ხასიათის ნორმები, მაგალითად ქორწინებამდელი სექსუალური კავშირების დასჯა, მონათა წრეში სრულიად განსხვავებული იყო. რადგან მონა კაცები და ქალები ამჟღავნებდნენ შეუკავებელ წინააღმდეგობას ადამიანობადამკარგველი გარემოსადმი, რომელსაც მათი გარდაქმნა სურდა მშრომელ ჯგროდ, ისინი მაქსიმალურად დიდი ავტონომიის მოპოვებას ცდილობდნენ. მონა კაცებისა და ქალების ყოველდღიური არჩევანი, მაგალითად, წლობით ერთ მეუღლესთან თანაცხოვრება, ბავშვისთვის მამის სახელის გამჟღავნება ან დამალვა, იმ ქალზე ქორწინება, ვისაც ბავშვები ჰყავდა სხვა კაცებისგან, ახალდაბადებული ბავშვისთვის მამის სახელის, ან დეიდის და ბიძის ან ბებია-ბაბუის სახელის დარქმევა თუ განქორწინების შესაძლებლობა წყვილის შეუთავსებლობის შემთხვევაში, არა რიტორიკის, არამედ ქმედებების საშუალებით უარყოფდა მძლავრ იდეოლოგიას, რომლის მიხედვითაც მონა თითქოს მთელი ცხოვრების მანძილზე „ბავშვი“ ან გაკავებული „ველური“ იყო. ... საშინაო სისტემა და ნათესაური კავშირები ხელს უწყობდა თემის განვითარებას და პრიმორდიალური კავშირების მეშვეობით მათი შვილებისთვის ცხადი ხდებოდა, რომ მონები არ იყვნენ „არაკაცები“ და „არაქალები.“

სამწუხაროა, რომ გუტმანი არ ცდილობდა, დაედგინა, სინამდვილეში რა როლი ჰქონდათ ქალებს მონათა ოჯახში. ოჯახის კომპლექსურობის ჩვენებით, რომლებიც ისევე მოიცავდა ქმრებს, როგორც ცოლებს, გუტმანმა მატრიარქალურ არგუმენტს გამოაცალა ერთ-ერთი ყველაზე მთავარი ღერძი. თუმცა, მან არ დააყენა ეჭვქვეშ მომიჯნავე მტკიცება, რომლის მიხედვითაც ორმშობლიან ოჯახებში ქალი იყო ზემდგომი. [...]

მეცნიერული კვლევების დიდი ნაწილის ინტერპრეტაციით, ოჯახში ორივე მშობელიც რომ ყოფილიყო, მონათა ოჯახის ცხოვრებაში ქალის როლი დიდი იყო, ხოლო მამაკაცის - მცირე. სტენლი ელკინსის მიხედვით, მაგალითად, დედის როლი ... ბევრად უფრო დიდად იყო გამოკვეთილი მონა ბავშვისთვის, ვიდრე მამისა. ქალი აკონტროლებდა სხვადასხვა საქმიანობებს - საშინაო ზრუნვას, საჭმლის მომზადებას და ბავშვების აღზრდას საშინაო ყოფაში.

ელკინსის მიხედვით, ბატონების მიერ მონა კაცების სისტემური მონიშვნა, როგორც „ბიჭებისა,“ იმ რეალობის არეკვლას წარმოადგენდა, რომლის მიხედვითაც მათ თავიანთი მამობრივი პასუხისმგებლობების აღსრულება არ შეეძლოთ. კენეტ სტამპს ეს მსჯელობის ჯაჭვი უფრო შორს მიჰყავს, ვიდრე ელკინს:

... ჩვეულებრივი მონათა ოჯახი ფორმით მატრიარქალური იყო, რადგან დედის როლი უფრო მნიშვნელოვანი იყო ვიდრე მამისა. ოჯახური საქმიანობა მოიცავდა მოვალეობებს, რასაც, ტრადიციულად, ქალები ასრულებენ. მაგალითად, სახლის დალაგება, საჭმლის მომზადება, ტანსაცმლის კერვა და ბავშვების აღზრდა. კაცი, დიდი-დიდი ცოლის დამხმარე ყოფილიყო, ან მისი კომპანიონი და სექსუალური პარტნიორი. კაცი ხშირად მიიჩნეოდა ქალის ისეთივე საკუთრებად (მერი და თომას მსგავსად), როგორც ის ქოხი, რომელშიც ისინი ცხოვრობდნენ.

სიმართლეა ის ფაქტი, რომ საშინაო ცხოვრებას განსაკუთრებით დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა მონების სოციალურ ცხოვრებაში, რადგან ეს იყო ის ერთადერთი სივრცე, სადაც მონებს შეეძლოთ საკუთარი თავები ადამიანებად აღექვათ. ამ მიზეზით და იმის გამოც, რომ შავკანიანი ქალები, კაცების მსგავსად, მუშებს წარმოადგენდნენ, საშინაო საქმის შესრულებას ნაკლები ღირებულება არ ჰქონდა, როგორც ეს თეთრკანიანი ქალების შემთხვევაში იყო. თეთრკანიანი ქალებისგან განსხვავებით, ისინი ვერასდროს იქნებოდნენ მხოლოდ „დიასახლისები,“ მაგრამ იმის თქმა, რომ მათ შავკანიან მამაკაცებზე მუდმივად მეტი ძალაუფლება ჰქონდათ, მათი ცხოვრების არასწორ აღქმას წარმოადგენს.

1971 წელს ჩემს ესეიში, რომელიც იმ მცირედი რესურსებით დავწერე, რაზე წვდომაც ჩემი ციხის კაბინაში მქონდა, აღვწერე ის ღირებულება, რაც მონა ქალის საშინაო საქმეს მოჰქონდა:

ქალი ვალდებული იყო დაუსრულებელად ეზრუნა მის გარშემო მყოფი კაცებისა და ბავშვების საჭიროებებზე, ... მონათა თემში ის ასრულებდა იმ ერთადერთ საქმეს, რომლის დაჩემებაც მის მჩაგვრელს პირდაპირ და უშუალოდ არ შეეძლო. ყანაში მუშაობისთვის მონა არანაირ კომპენსაციას არ იღებდა, ამიტომ მონებისთვის იქ გაწეულ შრომას არანაირი გამოყენებითი მნიშვნელობა არ ჰქონია. მონათა თემისთვის საშინაო საქმე იყო ერთადერთი ღირებული სამუშაო მათი მთელი საზოგადოებისთვის ... ზუსტად  მძიმე სამუშაო, ქალების სოციალურად განპირობებული ქვეშევრდომობის მთავარი გამოხატულება, აძლევდა დატყვევებულ შავკანიან ქალებს საშუალებას, მათი და მამაკაცების ავტონომიისთვის ფუნდამენტი ჩაეყარათ.  მაშინაც კი, როცა ქალი იტანჯებოდა მხოლოდ უნიკალურად ქალებისთვის განკუთვნილი გზებით, ის წარმოადგენდა მონათა საზოგადოების ცენტრს. შესაბამისად, მას თემის გადარჩენისთვის სასიცოცხლო მნიშვნელობა ჰქონდა.

ახლა უკვე გააზრებული მაქვს საშინაო საქმის განსაკუთრებული და ცენტრალური როლი არა მხოლოდ ქალებისთვის, არამედ კაცებისთვისაც, რადგან საშინაო საქმე მოიცავდა შრომას, რომელიც მხოლოდ ქალების საკეთებელი არ იყო. მონა კაცები ასრულებდნენ მათთვის განკუთვნილ საშინაო მოვალეობებს და ამიტომ არ წარმოადგენდნენ მხოლოდ მათი ქალების დამხმარეებს, როგორც ამას კენეტ სტამპი ამტკიცებდა. მაგალითად, სანამ ქალები საჭმელს ამზადებდნენ და კერავდნენ, კაცები უვლიდნენ ბაღჩებს და ნადირობდნენ. [...] საშინაო საქმის სქესობრივი დანაწილება, როგორც ჩანს, იერარქიული არ იყო: კაცების სამუშაო არც ზემდგომი და არც ქვემდგომი არ იყო ქალების მიერ შესრულებულ საქმეზე, ორივე ერთნაირად იყო საჭირო. მეტიც, ყველაფერი იმისკენ მიანიშნებს, რომ სქესთან შორის საქმის დანაწილება არ იყო ასეთი მკაცრი, რადგან სრულიად შესაძლებელია კაცებს სახლში ეშრომათ, ხოლო ქალებს ბოსტნისთვის მიეხედათ ან სხვებთან ერთად ენადირათ.

აშკარაა, რომ მონების საშინაო ცხოვრებიდან ამოიზარდა სქესობრივი თანასწორობა. ის შრომა, რასაც მონები ასრულებდნენ არა ბატონების გაძლიერებისთვის, არამედ საკუთარი თემისთვის, სრულდებოდა თანასწორობის პირობებში. საკუთარ ოჯახსა და თემში შავკანიანმა ხალხმა უდიდეს საგმირო გამარჯვებას მიაღწია. ნეგატიური მნიშვნელობის თანასწორობა - მათი თანაბარი ჩაგვრა, რომელსაც ისინი იზიარებდნენ ყველა სხვა მონასთან ერთად - მათ აქციეს აქციეს პოზიტიურ ნიშან-თვისებად: ეგალიტარიანული ხასიათის სოციალურ ურთიერთობად. [...] მათ ბიჭებს ისევე სჭირდებოდათ ძლიერი, სანიმუშო კაცები, როგორც გოგონებს სჭირდებოდათ ძლიერი, სანიმუშო ქალები.

შავკანიანი ქალები იზიარებდნენ სასტიკი ჩაგვრის თანასწორ უღელს და თუ ისინი ასევე თანასწორები იყვნენ საშინაო გარემოში და ისინი ასევე თანაბრად იყვნენ ჩართულები არაადამიანური ინსტიტუციის - მონობის წინააღმდეგ ბრძოლაში. ქალები წინააღმდეგობას უწევდნენ თეთრკანიანი კაცების სექსუალური სახის ძალადობას, იცავდნენ თავიანთ ოჯახებს და მონაწილეობდნენ გაფიცვებსა და აჯანყებებში. როგორც ჰერბერტ აპტეკერი შენიშნავს თავის პირველ ნაშრომში „ამერიკელი მონა ზანგების აჯანყებები,“ ქალები წამლავდნენ ბატონებს, იყენებდნენ დივერსიის სხვა აქტებს, თავიანთი კაცების მსგავსად, უერთდებოდნენ მოხეტიალე ჯგუფებს და თავისუფლების მოსაპოვებლად ხშირად იპარებოდნენ ჩრდილოეთ ამერიკაში. თუ დავეყრდნობით იმ ფაქტს, რომ აურაცხელი იყო ზედამხედველების მიერ ქალების მიმართ მიყენებულ სასტიკი ჩაგვრის მაგალითები, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ქალები, რომლებიც უმოქმედოდ ემორჩილებოდნენ საკუთარ ბედს, უფრო მეტად გამონაკლისს წარმოადგენდნენ და არა გავრცელებულ ნორმას. [...]

საკმაოდ ბევრი ქალი იპარებოდა მონობისგან თავდასაღწევად ჩრდილოეთში. ბევრი მათგანი წარმატებით, მაგრამ კიდევ უფრო მეტს გზაში იჭერდნენ. ერთ-ერთი ყველაზე დრამატული გაქცევის ეპიზოდი ერთ ახალგაზრდა ქალს ეხება, დიდი ალბათობით, მოზარდს, რომლის სახელია ენ ვუდი. ის სათავეში ედგა ერთი ვაგონის ოდენობის შეიარაღებულ ბიჭებსა და გოგოებს, რომლებიც გაიქცნენ თავისუფლების მოსაპოვებლად. 1855 წლის შობის ღამეს დაწეული მაძებრები იარაღით დაეტაკნენ გაქცეულებს. ორი მათგანი მოკლეს, მაგრამ დანარჩენებმა, როგორც ჩანს, მშვიდობით ჩააღწიეს ჩრდილოეთში.

მონობის გაუქმების მომხრე სარა გრიმკე აღწერდა ერთ-ერთი ქალის შემთხვევას, რომლის წინააღმდეგობაც ისეთივე წარმატებული არ აღმოჩნდა, როგორც ენ ვუდისა. რადგან ის სამხრეთ კაროლინადან გაპარვას გამუდმებით ცდილობდა, რათა თავისი ბატონის ჩაგვრისგან თავი დაეღწია, ის იმდენჯერ გაროზგეს, რომ „მის ჭრილობებს შორის თითისტოლა ადგილიც არ იყო დარჩენილი.“ რადგან ის ყველა შესაძლო შემთხვევას პლანტაციიდან გაპარვისთვის იყენებდა, ბოლოს ის საპატიმროში ჩასვეს და მძიმე, ლითონის ყელსაბამით დააბეს - ვაი და საყელურის გაწყვეტას თუ მოახერხებდა, წინა კბილს აცლიდნენ ხოლმე. გრიმკე ამბობს,

მისი მფლობელები ერთი შეხედვით ქველმოქმედი, ქრისტიანი ოჯახი იყო ... ეს დატანჯული მონა კი, რომელიც მათ ოჯახში მკერავი გახლდათ, მთელი ცხოვრების მანძილზე საპყრობილეში იჯდა და კერავდა ან ... სხვა საოჯახო საქმეს ასრულებდა. თუმცა მისი დასახიჩრებული და სისხლიანი ზურგი, დასახიჩრებული პირი და მძიმე საყელური, როგორც ჩანს, მათში სიბრალულის გრძნობას ვერ აღძრავდა.

ქალები წინააღმდეგობას უწევდნენ და იბრძოდნენ მონობის წინააღმდეგ ყოველი შესაძლებლობის დროს. [...] მოხეტიალე საზოგადოებები, რომლების შემადგენლობაში შედიოდნენ გაპარული მონები და მათი შთამომავლები, მთელს სამხრეთ ამერიკაში არსებობდა ჯერ კიდევ 1642 წლიდან და არ გამქრალა 1864 წლამდე. ეს ჯგუფები წარმოადგენდნენ „თავშესაფარს გაპარული მონებისთვის, ახლომდებარე პლანტაციების გამანადგურებელ ბაზებად მოიაზრებოდნენ და ხანდახან მათი წევრები დაგეგმილ აჯანყებებს უდგებოდნენ სათავეში.“ 1816 წელს საკმაოდ დიდი ზომის თემი აღმოაჩინეს: სამასი გაქცეული მონა - კაცები, ქალები და ბავშვები, რომლებსაც ფლორიდაში ციხეში გამაგრებულიყვნენ. როდესაც მათ უარი თქვეს საკუთარი სურვილით დანებებაზე, სამხედროებმა ბრძოლა გააჩაღეს, რომელიც 10 დღის მანძილზე გრძელდებოდა და ორას ორმოცდაათზე მეტი ბინადრის სიცოცხლე შეიწირა. ქალები ზუსტად ისეთივე თავგანწირვით იბრძოდნენ, როგორც კაცები. კიდევ ერთი შეტაკების დროს, რომელიც მობილში, ალაბამაში 1827 წელს გაიმართა, კაცები და ქალები ერთნაირი შემართებით იბრძოდნენ, ადგილობრივი გაზეთების მიხედვით, „ისევე, როგორც სპარტელები.“

თუმცა წინააღმდეგობა უფრო ხშირად ბევრად უფრო უჩინარი იყო, ვიდრე აჯანყებები, გაპარვა და დივერსია. მაგალითად, ეს მოიცავდა ფარულად წერა-კითხვის სწავლებას და ცოდნის სხვებისთვის გაზიარებას. ნათჩეზში, ლუიზიანაში, მონა ქალს „შუაღამის სკოლა“ ჰქონდა, ასწავლიდა მისი თემის წევრებს ღამის 11 საათიდან 2 საათამდე. ეს სკოლა ასობით ადამიანმა „დაამთავრა.“  ისიც უეჭველია, რომ ბევრმა მათგანმა თავად გააყალბა საკუთარი საშვი და თავისუფლების გზას დაადგა. [...]

მონობის დროს წინააღმდეგობების არცერთი აღწერა არ იქნება ზუსტი, თუ ჩვენ ჰერიეტ ტაბმენს და მის საგმირო საქმეებს არ ვახსენებთ, რომელიც სათავეში ედგა სამასზე მეტ ადამიანს. მისი ახალგაზრდობა სხვა მონა ქალების ახალგაზრდობას ჰგავდა. მერილენდში ყანაში მუშაობდა და თავისი შრომით ისწავლა, რომ მისი პოტენციალი კაცების პოტენციალის მსგავსი იყო. მამამისმა ასწავლა შეშის დაჩეხვა და ღობეების აგება და როდესაც გვერდიგვერდ მუშაობდნენ, მამა ისეთ გაკვეთილებს ასწავლიდა, რაც შემდეგ მისთვის უძვირფასეს ცოდნას წარმოადგენდა სამხრეთსა და ჩრდილოეთს შორის ცხრამეტი მოგზაურობის დროს. მამამისმა ასწავლა, როგორ ევლო ხმაურის გარეშე ტყეში, როგორ მოეძებნა საჭმელი და სამკურნალო საკვები მცენარეებიდან, ფესვებიდან, ბალახეულისგან. ის ფაქტი, რომ ის არასდროს დამარცხებულა ნამდვილად მამამისის რჩევების დამსახურებაც არის. სამოქალაქო ომის დროს ჰერიეტ ტაბმენი აგრძელებდა მის განუწყვეტლივ ბრძოლას მონობის წინააღმდეგ და დღესაც კი გამორჩეულია, რადგან ის ერთადერთი ქალია ამერიკის შეერთებულ შტატებში, რომელიც ოდესმე ბრძოლაში მებრძოლებს უძღვებოდა.

რა სტანდარტების მიხედვითაც უნდა განვსაჯოთ, იქნება ეს თეთრკანიანობის, შავკანიანობის, მამაკაცობის თუ ქალობის, ჰერიეტ ტაბმენი ნამდვილად გამორჩეული ინდივიდი იყო, თუმცა სხვა პერსპექტივით რომ შევხედოთ, რასაც ის აკეთებდა, იყო გამოხატულება იმ ძლიერი და შეუპოვარი სულისა, რომელიც ყველა შავკანიანმა ქალმა განივითარა. მნიშვნელოვანია მუდმივად ვიმეოროთ: შავკანიანი ქალები მათი კაცების თანაბრად და მსგავსად იჩაგრებოდნენ, ისინი მონათა თემში სოციალურად თავიანთი კაცების თანასწორები იყვნენ. ისინი წინააღმდეგობას უწევდნენ მონობას ისეთივე ენთუზიაზმით, როგორც მამაკაცები. ეს იყო მონათა სისტემის ერთ-ერთი ძირითადი ირონია. იმის გამო, რომ ქალები ქვეშევრდომები იყვნენ იმ ყველაზე სასტიკი ექსპლოატაციის, რომელიც სქესს ერთმანეთისგან არ განარჩევდა, შავკანიანი ქალებისთვის შეიქმნა საფუძველი, რომ მათ საკუთარი თანასწორობა არა მხოლოდ სოციალური ურთიერთობების საშუალებით გაემყარებინათ, არამედ თანასწორობა გამოეხატათ წინააღმდეგობის აქტებითაც. როგორც ჩანს, მონათმფლობელებისთვის ეს საშინელი აღმოჩენა იყო. ისინი ცდილობდნენ, თანასწორობის ეს ჯაჭვი როგორმე გაეწყვიტათ მხოლოდ ქალებისადმი მიმართული ძალადობრივი ქმედებებით. კიდევ ერთხელ ვიმეორებ, მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს, რომ ქალებზე განხორციელებული ძალადობრივი ქმედებები ბევრად აღემატებოდა კაცების სასჯელს, რადგან ქალებს მხოლოდ კი არ როზგავდნენ ან ასახიჩრებდნენ, არამედ აუპატიურებდნენ კიდეც.

შეცდომა იქნება, მონობის დროს ინსტიტუციური გაუპატიურების მაგალითები თეთრკანიანი კაცის სექსუალურ სურვილებს მივაწეროთ, რომელიც, სხვა დროს მიჩუმებული იყო თეთრკანიანი ქალების უმანკოების გამო. ეს ზედმეტად მარტივი ახსნაა. გაუპატიურება იყო დომინაციის იარაღი, ჩაგვრის იარაღი, რისი მიზანიც იყო მონა ქალის წინააღმდეგობის სურვილის მოსპობა და ამასთან, მათი კაცების ზნეობრივი წახდენა. [...]

[...] გაუპატიურება აგრესიის გამოხატულების ინსტიტუციონალურ მექანიზმს წარმოადგენდა, ის გამოიყენებოდა იმისთვის, რომ შეერცხვინათ და გამუდმებულ შიშში ჰყოლოდათ ქალები. ამიტომ მონათმფლობელებისთვის მნიშვნელოვანი იყო გაუპატიურების მუდმივი მოლოდინის შექმნა, რათა შავკანიანი ქალებისთვის საკუთარი ადგილი ესწავლებინათ. თუ შავკანიანი ქალი შეიგრძნობდა საკუთარ სიძლიერეს და გამოიჩენდა დიდ სიმტკიცეს წინაააღმდეგობის გასაწევად, მაშინ, მონათმფლობელების აზრით, ძალადობრივ სექსუალურ ქმედებებს უნდა შეეხსენებინა ქალებისთვის იმ არსებითი და შეუცვლელი ფაქტის შესახებ, როგორიც მათი ქალად ყოფნა იყო. იმ პერიოდში მამაკაცების გაბატონებული ძალაუფლების იდეოლოგიის ხედვით, ქალად ყოფნა ნიშნავდა უმოქმედობას, მორჩილებას და სისუსტეს.

მეცხრამეტე საუკუნის თითქმის ყველა მონა ქალების მონათხრობი მოიცავს ბატონებისა და ზედამხედველების მხრიდან მათ სექსუალურ წამებას. [...] იმ აურაცხელი ჩვენების მიუხედავად, სადაც მონებს აუპატიურებდნენ და სექსუალურად ძალადობდნენ, ეს საკითხი მონობის შესახებ ტრადიციულ ლიტერატურაში მსუბუქად არის აღქმული. ხანდახან მიიჩნევა, რომ მონა ქალები წაახალისებდნენ და მიესალმებოდნენ კიდეც თეთრკანიანი კაცების სექსუალური ხასიათის ყურადღებას. ამ ლიტერატურის მიხედვით, ეს ურთიერთობა სექსუალური ექსპლოატაცია კი არ იყო, არამედ „სისხლის აღრევა.“ ჯენოვეზი თავის წიგნში, „მიდი, ჯორდან, მიდი,“ ერთ ნაწილს რასათშორის სექსუალურ კავშირებს უძღვნის და ამტკიცებს, რომ გაუპატიურების რაოდენობა ბევრად უფრო პატარა პრობლემა იყო რასობრივი სისხლის აღრევის  დაუნდობელ ტაბუსთან შედარებით. „ბევრი თეთრკანიანი კაცი,“ ამბობდა ავტორი, „ვინც თავიდან ახალგაზრდა მონა ქალს სექსუალური ექსპლოატაციის მიზნით იყენებდა, ბოლოს ქალიც უყვარდებოდა და ქალის გაჩენილი შვილებიც.“ „ამიტომ სისხლის აღრევის ტრაგედია,“ მისი აზრით, ბატონები ვნების გრძნობაში და სექსუალურ ექსპლოატაციაში კი არ მდგომარეობდა, ტრაგედია ის საშინელი წნეხი იყო, რომლის გამოც ბატონი უარს ამბობდა სიამოვნებაზე, სინაზესა და სიყვარულზე, რომელიც უბრალოდ დასაბამს იღებდა ექსპლოატაციის დროს.

ჯენოვეზის ზოგადი მიდგომა ისეთია, რომ საკითხს პატერნალიზმის ფარგლებში განიხილავს. ის ამბობს, რომ მონები, მეტნაკლებად უპრობლემოდ იღებდნენ მათი ბატონების პატერნალისტურ მიდგომას და სწორედ ამ პატერნალიზმის წყალობით ბატონებიც იძულებულები იყვნენ, მონების ადამიანობა ეღიარებინათ. მაგრამ რადგან ბატონების ყველაზე წარმოდგენით, მათი მონები დიდი-დიდი ბავშვის ჭკუისები თუ იყვნენ, არაა გასაოცარი რომ ავტორმა სისხლის აღრევაში ადამიანური მარცვალი დაინახა.

თუმცა, რისი აღქმაც ავტორს ასე უჭირს ისაა, რომ ძალიან რთული მოსაძებნია საფუძველი „სიამოვნების, სინაზის და სიყვარულისთვის“ მანამ, სანამ თეთრკანიან კაცებს, მათი ეკონომიკური პოზიციის დამსახურებით, შავკანიანი ქალების სხეულებზე განუსაზღვრელი წვდომის ძალაუფლება აქვთ. თეთრკანიანი კაცების შავკანიანი ქალების სხეულებისადმი მიმართება იყო ჩაგვრის, ხოლო, ზედამხედველების შემთხვევაში - უპირატესობის დამტკიცების გამოხატვა. [...]

ე. ფრანკლინ ფრეზიერი ფიქრობდა, რომ მან შავკანიანი ხალხის მთავარი მიღწევა აღმოაჩინა -სისხლის შერევა: თითქოს ბატონი თავის სასახლეში და მისთვის სპეციალურად გამოყოფილ სახლში მყოფი მისი ფერადკანიანი საყვარელი წარმოადგენდნენ ადამიანური სოლიდარობის ყველაზე ტრიუმფალურ მაგალითს. მაგრამ, ამასთან ერთად ის ვერც იმას უარყოფდა, რომ არაერთი ქალი არ ნებდებოდა ბრძოლის გარეშე.

თეთრკანიანი ქალები, რომლებიც მონობის საწინააღმდეგო მოძრაობაში იყვნენ ჩართულები, განსაკუთრებით იყვნენ აღშფოთებულები შავკანიანი ქალების მიმართ სექსუალური ხასიათის ძალადობის გამო. მონობის წინააღმდეგ მომართულ ჯგუფებში ქალი აქტივისტები ხშირად პოულობდნენ კავშირს სასტიკი გაუპატიურების მსხვერპლებთან, რაც ხშირად თეთრკანიან ქალებს მათი შავკანიანი დების დახმარებისკენ წააქეზებდა. იმის მიუხედავად რომ ამ ქალებს აღუწერელი წვლილი მიუძღვით მონობის საწინააღმდეგო კამპანიაში, ხშირად მათ მაინც უჭირდათ მონა ქალების მდგომარეობის ბოლომდე შეცნობა. შავკანიანი ქალები ნამდვილად ქალები იყვნენ მონობის დროს, მაგრამ მათი გამოცდილებები მონობის დროს - მძიმე შრომა თავიანთი კაცების გვერდით, თანასწორობა ოჯახში, წინააღმდეგობა, გაროზგვა და გაუპატიურება - მათ აიძულებდა ისეთი ხასიათის თვისებები გამოემუშავებინათ, რომლებიც მათ მრავალი თეთრკანიანი ქალისგან განასხვავებდა.

მონობის გაუქმების ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი სალიტერატურო მაგალითია ჰარიეტ ბიჩერ სტოუს „ბიძია თომას ქოხი,“ წიგნი, რომელმაც დიდი რაოდენობით ადამიანები აამხედრა მონობის წინააღმდეგ და მათ შორის ბევრად უფრო მეტი ქალი, ვიდრე ოდესმე. აბრაამ ლინკოლნმა ერთხელ სასხვათაშორისოდ ახსენა კიდეც, რომ სტოუ ის ქალი იყო, რომელმაც სამოქალაქო ომი წამოიწყო. თუმცა წიგნის უდიდესი გავლენა ვერ აკომპენსირებს იმ ფაქტს, რომ ავტორმა მონათა ცხოვრების დიდი ნაწილი დამახინჯებულად გადმოსცა. წიგნის მთავარი შავკანიანი ქალის ფიგურა წარმოადგენს აბსურდს, რადგან ის უბრალოდ იმ გულუბრყვილო დედის ხატია, რომელიც იმ დროს კულტურული პროპაგანდის მიერ ვრცელდებოდა. უბრალოდ ავტორმა თეთრკანიანი საზოგადოების ფიგურის ასლი შექმნა მონათა თემში. ელაიზა თეთრკანიანი დედობის გამოსახულებაა, შავკანიან ქალად შენიღბული, უფრო სწორად, რადგან ის მხოლოდ ¼-ით არის შავკანიანი, ის, ფაქტიურად, დედობის თეთრკანიანი მოდელისგან სულ მცირედით განსხვავებულ სახეს წარმოადგენს.

ალბათ სტოუ იმედოვნებდა, რომ მისი რომანის თეთრკანიანი ქალი მკითხველები თავიანთ თავებში ელაიზას აღმოაჩენდნენ, მოიხიბლებოდნენ ქრისტიანული მორალის აღმატებულებით, ელაიზას გამბედავი დედობრივი ინსტინქტებით, მისი სინაზითა და სისუსტით - რადგან სწორედ ეს იყო ის თვისებები, რის გამომუშავებასაც ასწავლიდნენ თეთრკანიან ქალებს. ელაიზას სითეთრე მას ნებას აძლევს, დედობის სამაგალითო ნიმუში გახდეს. ხოლო მისი ქმარი, ჯორჯი, რომლის წინაპრებიც თეთრკანიანები არიან, ბევრად უფრო ახლოსაა „კაცობის“ მაშინდელ გაგებასთან, ამ სიტყვის ტრადიციული, გაბატონებული მნიშვნელობით, ვიდრე ნებისმიერი შავკანიანი მამაკაცი წიგნში. მორჩილ, მდუმარე, ბავშვისებრ ბიძია თომასგან განსხვავებით, ჯორჯს აქვს ამბიცია, ინტელექტი, განათლებულია და რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, მას მონობა მთელი გულით სძულს. როცა წიგნის პირველ გვერდებზე ჯორჯი გადაწყვეტს კანადაში გაქცევას, ელაიზა, ეს წმინდა, მუდმივად მზრუნველობის ქვეშ მყოფი მოსამსახურე ქალი უზომოდ არის შეშინებული ქმრის მიერ მონობის მიმართ შეუკავებელი სიძულვილის გამო:

ელაიზა კანკალებდა და გაყუჩებულიყო. მას აქამდე არასდროს ენახა თავისი ქმარი ასეთ ხასიათზე. მისი ფაქიზი ზნეობრივი მორალი ასეთი მრისხანების წინაშე ისევე იდრიკებოდა, როგორც ლერწამი.

ელაიზა, ფაქტიურად, უყურადღებოა მონობის სისტემის უსამართლობის მიმართ. ქალური მორჩილება მას აიძულებს, ბედისწერას დაემორჩილოს როგორც მონა და იყოს მისი კარგი, კეთილი ბატონისა და ბატონის საყვარლის სურვილების მორჩილი. მხოლოდ მაშინ, როდესაც მის დედობრივ სტატუსს დაემუქრება საფრთხე, ის პოულობს ძალას, ადგეს და იბრძოლოს. [...]

სტოუსთვის მნიშვნელოვანი არ იყო ის ფაქტი, რომ ელაიზას მელოდრამატული საგმირო საქმეები ამ ქალის ხასიათთან თანხვედრაში ვერ მოდიოდა, რადგან მისი აზრით, ღმერთი ზებუნებრივ უნარებს ანიჭებს ნაზ, ქრისტიან ქალებს. მნიშვნელოვანია გავიგოთ, რომ რადგან ავტორი უსიტყვოდ იღებდა მეცხრამეტე საუკუნის დედობის კერპს, მას უჭირს რეალობისა და სიმართლის დანახვა - რომ შავკანიანი ქალები წინააღმდეგობას უწევდნენ მონობას. ეს ქალები, ელაიზასგან განსხვავებით, მოტივირებულები იყვნენ დაეცვათ საკუთარი შვილები მონობის სისასტიკისგან. მათი ძალაუფლების წყარო დედობის მისტიური შესაძლებლობები კი არ იყო, არამედ მათი რეალური გამოცდილებები მონობის უღელქვეშ.  [...]

ელაიზასნაირები, თუ ოდესმე საერთოდ უარსებიათ ასეთ ქალებს, ნამდვილად გამონაკლისს წარმოადგენდნენ შავკანიანი ქალების უმეტესობასთან შედარებით. ელაიზასნაირი ქალები არ წარმოადგენდნენ იმ გამოცდილებას, რასაც განიცდიდნენ შავკანიანი ქალები - ისინი შრომობდნენ მათი ბატონების შიშის ქვეშ, ისინი მუშაობდნენ და იცავდნენ საკუთარ ოჯახებს, ისინი მონობის წინააღმდეგ ილაშქრებდნენ, მათ სცემდნენ და აუპატიურებდნენ, მაგრამ ვერასდროს იმორჩილებდნენ. ესენი ის ქალები იყვნენ, რომლებმაც თავიანთ მეტნაკლებად თავისუფალ შთამომავლებს დაუტოვეს მემკვიდრეობა მძიმე შრომის ატანის, გამძლეობის და საკუთარი თავისადმი ნდობის სახით, ასევე უდრეკობა, წინააღმდეგობის გრძნობა და სქესობრივი თანასწორობის დაჟინებული მოთხოვნილება - სხვა სიტყვებით, ახალი ქალობის სტანდარტები.

გაზიარება