საერთო ცხელი ხაზი +995 577 07 05 63
საპატრიარქოში დღეს შექმნილი კრიზისი მრავალშრიან და ისტორიულ ანალიზს საჭიროებს. ამ გამოხმაურებით შევეცდები ეკლესიის ძალაუფლებრივ მექანიზმს და საზოგადოებისგან მისი სოციალური გაუცხოების რამდენიმე განზომილებას შევეხო.
დასაწყისშივე ვიტყვი, რომ ამ მცირე ტექსტში ეკლესიაზე, როგორც ძალაუფლებრივ ინსტიტუტზე ვლაპარაკობ და ვიცი, რომ არსებობენ ცალკეული სასულიერო პირები, მონასტრები და სამრევლოები, სადაც სრულიად უნიკალურ სულიერ და სოციალურ პრაქტიკას წავაწყდებით.
საქართველოს დამოუკიდებლობის შემდეგ ეკლესია ჩვენი საზოგადოების პოლიტიკური ცხოვრების ქმნადობაში საკვანძო როლს ასრულებს. ეთნო-რელიგიური ნაციონალიზმის დისკურსმა და ძლიერმა სენტიმენტებმა, რომელიც 90-იანი წლების დასაწყისში თითქმის ყველა პოლიტიკური ჯგუფის რიტორიკის ნაწილი იყო, დემოკრატიზაციის პროცესის კვალდაკვალ, პოლიტიკური ველიდან ეკლესიაში გადაინაცვლა და მისი იდეოლოგიური აპარატის ცენტრალური ღერძი გახდა. ეკლესია მის საჯარო ტექსტებში მუდმივად ჩვენი ერის განსაკუთრებულ მისიაზე, გლობალიზაციის აპოკალიპტური განადგურების საფრთხის გამო სიძველის, ქართული ტრადიციის დაცვის მნიშვნელობაზე აპელირებდა და საზოგადოების იმედს, მომავლის ნაცვლად, წარსულით ქმნიდა (რაც დროის არაქრისტიანული შემობრუნებაა). ეკლესიის საჯარო ტექსტები უფრო ტრადიციაზე, ქართველობაზე, მითოლოგიზებულ ისტორიაზე მითითებებით იყო აჭრელებული, ვიდრე პიროვნულობაზე, მოყვასის სიყვარულზე, სოლიდარობაზე მსჯელობით. ეკლესია საკუთარ თავს ეროვნული იდენტობის მწარმოებლად უფრო ხედავდა, ვიდრე განმათავისუფლებლად, რომელსაც საბოლოოდ უფრო დიდი იდეალები უნდა ამოძრავებდეს ტანჯვისგან ადამიანების გათავისუფლების და სიყვარულის, როგორც სოლიდარობის განვითარების სახით. საინტერესოა, რომ საკუთარი ძალაუფლებისთვის ეკლესია თითქმის არასდროს იყენებდა განკურნების/მხილების ძალაუფლებას და არასდროს ავლენდა და უპირისპირდებოდა ძალადობის, სიძულვილის, ჩაგვრის სოციალურ პრაქტიკას. ეკლესიამ ხმა არ ამოიღო ქალთა მკვლელობაზე და ძალადობაზე, ის დადუმდა მაღაროებში და მშენებლობაზე მუშების სიკვდილზე, ის დამუნჯა ციხეში ადამიანების წამებაზე, მან ვერ დაინახა მიგრანტი ქალების სასტიკი შრომა და გადამრჩენელის როლი. ამის საპირისპიროდ, ის ეთამაშებოდა და იყენებდა ეთნო-ნაციონალიზმს, როგორც საკუთარი გავლენის ძირითად იარაღს და არასდროს უპირისპირდებოდა უმრავლესობას, როგორც მისი ტრიუმფალიზმის და ძალაუფლების წყაროს. ამდენად შეიძლება ითქვას, რომ რელიგიურის ნაცვლად, პოლიტიკური, ტრანსცედენტულის ნაცვლად, პროფანული შინაარსი ეკლესიის იდეოლოგიურ მექანიზმში იმთავითვე იყო ჩადებული და არსებითია, ეკლესიის ძალაუფლებრივ ბუნებაზე მსჯელობა სწორედ აქედან დავიწყოთ.
90-იანი წლების შემდეგ ჩვენს ქვეყანაში გაბატონებულმა ეკონომიკურმა წესრიგმა, რომელმაც ადამიანები უფრო უთანასწორო, უფრო ღარიბი გახადა და სოციალური დაცვის ბაზისური სისტემების გარეშე დატოვა, ეკლესიის მთავარმა იდეამ აპოკალიპტური რეალობის შესახებ, სადაც ჩვენ მხოლოდ გადარჩენა (და არა განვითარება) შეგვიძლია, ზუსტად ასახა ჩვენი რეალობა და სოციალური შიშები. ამ რეალობას ეკლესია ასევე საკუთარი ძალაუფლების წარმოებისთვის იყენებდა და არასდროს ამხელდა და უპირისპირდებოდა მას. გლობალური აპოკალიფსი მისთვის დეჰუმანიზება, ჩაგვრა, სოციალური ქსოვილის რღვევა კი არ გახდა, არამედ მხოლოდ ქართული სულის, როგორც კულტურული პანაცეის რღვევა. უნდა ითქვას, რომ საგანგებო მდგომარეობის, გადარჩენის ეს რელიგიური/თეოლოგიური მექანიზმი ჩვენი პოლიტიკური რეალობის და ყოველდღიურობის საფუძვლად მდებარე მექანიზმიც გახდა. ის ჩვენგან ატანას, მოთმინებას და მორჩილებას ითხოვდა.
ამ მოცემულობაში საინტერესოა, რომ ეკლესია მზარდად აგროვებს ფინანსურ და ქონებრივ რესურსებს და ის სხვადასხვა არხიდან (სახელმწიფო ბიუჯეტი, თვითმმართველობების ბიუჯეტი, სარეზერვო ფონდები, ცალკეული სამინისტროების ბიუჯეტები, სახელმწიფოს უძრავი ქონების გადაცემა) სახელმწიფოსგან მუდმივად იღებს დაფინანსებას. უნდა ითქვას, რომ ის ამ რესურსების უკიდურესად მინიმალურ წილს ხარჯავს სოციალური მსახურებისთვის. ამის ნაცვლად, საპატრიარქო აძლიერებს ეკლესიების მშენებლობის და საგანმანათლებლო სამუშაოებს, როგორც მისი ყველგანმყოფობის, გავლენის და საბოლოოდ ძალაუფლების გატარების მექანიზმებს.
სიმდიდრის დაგროვების ამ პრაქტიკამ ეკლესია გააუცხოვა ჩვენი ღარიბი და სასოწარკვეთილი საზოგადოებისგან და მთლიანად ძალაუფლების ველში მოისროლა. პრივილეგირებულ ეპისკოსებს და სხვა იერარქიებს მათი მოოქროვილი სივრცეებიდან აღარ ესმით ტანჯულების ხმები.
სუსტი და კოლონიზებული პოლიტიკური ელიტები, რომლებმაც ვერც ჩვენი საზოგადოების რეალური საჭიროებების, წუხილებისა და ინტერესების პოლიტიზება, ვერც რეალური პრობლემების გადაჭრა და ვერც ჩვენი პოლიტიკური თანაარსებობის იდეალების შექმნა მოახერხეს, ასევე ჩაერთვნენ ეკლესიასთან პოლიტიკურ თამაშში და ხან ღია მორჩილებით, ხანაც გულუხვი დაფინანსებით და ამ გზით ეკლესიის ლოიალობის მოპოვებით , ცდილობდნენ საკუთარი მყიფე ძალაუფლების გადარჩენას. ათეისტი შევარდნაძე ძალაუფლებაში ყოფნის და სინამდვილეში მისი რეჟიმის კრიზისის ბოლო წლებში მოინათლა და სვეტიცხოველში ეკურთხა. ვარდების რევოლუციის პოლიტიკურმა ელიტამ, რომელიც კულტურული რევოლუციის/შოკის დისკურსს ყველაზე ინტენსიურად იყენებდა და საპატიარქოს იდეოლოგიურ აპარატთან დაპირისპირების მცდელობებს ქმნიდა, ეკლესია საკუთარი ანტისოციალური და რეპრესიული პოლიტიკის გამო კიდევ უფრო გააძლიერა. (თუმცა, აქ აუცილებლად უნდა აღინიშნოს სააკაშვილის პოლიტიკის საფუძველშივე ჩართული თეოლოგიური მექანიზმები მესიანიზმის, ხსნის, მსხვეპლშეწირვის სახით). ივანიშვილის ხელისუფლებამ კი, რომელმაც საერთოდ გააქრო პოლიტიკა, საწყის ეტაპზე საპატრიარქოს, როგორც პოლიტიკურ აქტორს საჯარო სივრცეების დაკავების შესაძლებლობა მისცა და როგორც ჩანს, მისი ძალაუფლების რყევის კულმინაციაში მისი ყველაზე მიუღებელი ფორმებით დასუსტება მოინდომა.
საბოლოოდ, სწორედ ძალაუფლებრივ მექანიზმებში ჩართულობამ და საზოგადოებისგან სოციალურმა გაუცხოებამ ეკლესია მთლიანად პროფანულ ველში გადაიყვანა, რაც საბოლოოდ კრიზისის მიზეზი გახდა. ეს კრიზისი დროთა განმავლობაში კიდევ უფრო გამოვლინდება. თუმცა, არსებითია, დაიწყოს ამ კრიზისის სისტემური გააზრება ეკლესიის შიგნით და გარეთ და კრიზისიდან გამოსვლის ხედვები მოინიშნოს. ეს პროცესი მნიშვნელოვანი მგონია, სწორედ იმის გამო, რომ ჩემი აზრით, ეკლესიას და რელიგიურ სისტემებს შეუძლიათ მნიშვნელოვანი როლის შესრულება ადამიანების წუხილების არტიკულირების, ძალაუფლებების სისტემებთან დაპირისპირებული ცნობიერების გაჩენის და სოლიდარობის (მიკრო) სოციალური პრაქტიკის გაჩენის პროცესში. სწორედ ამიტომ ეს კრიზისი კანონზომიერი მგონია, არ მიკვირს და უფრო მეტიც, ის შეიძლება მკრთალ იმედსაც კი მიჩენდეს. ეს იმედი ჩემი აზრით, მხოლოდ იმაზეა დამოკიდებული, თუ როგორ გავაცნობიერებთ წარსულს და როგორ ავხსნით ჩვენს რეალობას.
