ჩვენს საზოგადოებაში სოლიდარობის საწინააღმდეგო ორი ეთიკა და პრაქტიკა ბატონობს. პირველი ეთიკა ეთნო-რელიგიური ნაციონალიზმის ისტორიულად ჩამოყალიბებული იდეოლოგიაა, რომელიც წლების განმავლობაში კულტივირდება მართლმადიდებელი ეკლესიის და ასევე, პოლიტიკური ელიტების მიერ. ის ძირითადად რელიგიური და ეთნიკური მარკერებით ადამიანების და სოციალური ჯგუფების იერარქიზებას ახდენს და მას კულტურული დახარისხების გარდა, ხელშესახები ეკონომიკური და პოლიტიკური ეფექტებიც აქვს. მეორე ეთიკა კი ნეოლიბერალური იდეოლოგია და რაციონალობაა, რომელიც ინდივიდუალური ინტერესის, კონკურენციის ტოტალური ლოგიკით და ამგვარი სუბიექტების აგებით სოლიდარობის იდეას უბრალოდ თავის თავშივე გამორიცხავს. გარდა იმისა, რომ ის დღეს ჩვენი ეკონომიკური წესრიგის წამყვანი იდეოლოგიაა, მას ჩვენს საზოგადოებაში პროგრესული საბურველიც აქვს და ახლად გაჩენილი პოლიტიკური და ინტელექტუალური ელიტების მიერაც ასე საღდება. პირველი ეთიკა ლოკალურია, მეორე ეთიკა გლობალიზებული და ჰეგემონური.

როცა სოლიდარობის მშენებლობაზე ან მის კრიზისზე ვმსჯელობთ, ფუნდამენტურად მნიშვნელოვანია ეს ორი სისტემა თანადროულად დავინახოთ და ვამხილოთ, რადგან ორივე სისტემა თავის თავში სოციალური იერარქიების ნორმალიზებას, უთანასწორობის დაშვებას და ადამიანების დეჰუმანიზებას გულისხმობს და აწარმოებს.

ბოლო წლებში ქართველი მუსლიმი თემის მიმართ განმეორებადი კონფლიქტების ჯაჭვი სხვადასხვა რეგიონში გამოვლინდა. ნიგვზიანში 2012 წელს, წინწყაროში 2013 წელს, სამთაწყაროში 2013 წელს, ჭელაში 2013 წელს, ქობულეთში 2014 წელს, მოხეში 2014 წელს, ადიგენში 2016 წელს, და დღეს უკვე სოფელ ბუკნარში. ყველა ამ რელიგიურ კონფლიქტს საერთო მახასიათებლები აქვს. ყველა კონფლიქტი ეკომიგრანტებით დასახლებულ სოფლებში მოხდა, სადაც ადგილობრივ რელიგიურ თემებს თანაცხოვრების კოლექტიური მეხსიერება და ტრადიცია არ აქვთ და მათთვის შექმნილი სოციალური გარანტიები სუსტია, რაც მათ ყოფას მყიფეს და არაუსაფთხოს ხდის. კონფლიქტების ძირითად ნაწილს ჰქონდა პოლიტიკური ტრანზიციის, ან არჩევნების კონტექსტი და ადგილობრივ თემებში არჩევნების შედეგებთან და დამდგარ „ახალ“ პოლიტიკურ რეალობასთან დაკავშირებული განსხვავებული აღქმა (უფრო მეტი თავისუფლების, ან უფრო ეროვნული/საეკლესიო ხელისუფლების მოსვლის შესახებ). ყველა ამ შემთხვევაში რელიგიური დევნის და შევიწროების ადრესატები ქართველი მუსლიმები იყვნენ, რომლებსაც ისლამის შენარჩუნებას არ პატიობენ. მაგრამ ის რაც ყველა ამ კონფლიქტს ასევე აერთიანებს, სახელმწიფოს არაეფექტიანი და გულგრილი სამართლებრივი და პოლიტიკური პასუხია. არც ერთხელ არავინ დასჯილა, მათ შორის, მაშინ როცა პოლიციამ ათეულობით მუსლიმ გლეხს სცემა და დააკავა საკუთარი მეჩეთების წინ არც ერთხელ არ გაკეთებულა ხელისუფლების მხრიდან თანასწორობის მხარდამჭერი ძლიერი განცხადებები. ამის ნაცვლად, მუდმივად უმრავლესობის უფლებებზე და პრივილეგიებზე რიტორიკა გვესმოდა. არც ერთხელ არ იფიქრა ხელისუფლებამ კონფლიქტების ჭრილობაზე და დაპირისპირებულ მეზობლებს შორის ნდობის აღდგენის და სოლიდარული გარემოს შექმნაზე. თუმცა, ცხადია, რომ ამგვარი კონფლიქტების მიზეზები კიდევ უფრო სისტემურია და ის უკავშირდება არადომინანტური რელიგიური ჯგუფების განსაკუთრებით კი მუსლიმი თემების ისტორიულად უსაფრთხოების თვალით დანახვას. ისინი „არასათანადო მოქალაქეებად“ განიხილებიან არა მხოლოდ რელიგიური იდენტობის გამო ნაციონალიზმის ჩვენეულ ვიწრო გაგებაში, არამედ საშიშებიც და ნაკლებად ცივილიზებულებიც პროგრესული მოდერნული გაგებისთვის.

ცხადია, რომ ეს სისტემები და გამოცდილებები ჩვენს მუსლიმებში სასოწარკვეთის, გაუცხოების და მეორე კლასის მოქალაქეებად ყოფნის მძიმე განცდას და მეხსიერებას აჩენს. ეს კი ჩვენი სოციალური ქსოვილის რღვევის და გათიშულობის ყველაზე მძიმე შედეგია. გუშინ ბუკნარში ერთი მუსლიმი ქალი ამბობდა, როდემდე უნდა ვეგონოთ ცხვრები ამათო. სოფელში სოლიდარობის გამოსახატად ჩამოსული ახალგაზრდა მუსლიმი ბიჭების ტალღა კი პოლიციის კორდონს არღვევდა დაგროვებული უსამართლობის სიმწარით.

უპირობოა, რომ ამ გამოწვევების დაძლევას სისტემური მუშაობა სჭირდება ინსტიტუციურ, მაკრო და მიკრო სოციალურ დონეებზე და პოლიტიკის არა ერთი მიმართულებით, მათ შორის, რელიგიის თავისუფლების პოლიტიკის, ინტეგრაციის პოლიტიკის, განათლების პოლიტიკის, კულტურის პოლიტიკის, ამავდროულად მას სჭირდება რელიგიის საკითხებზე პროგრესული და განათავისუფლებული პერსეპექტივით მსჯელობის შემოტანა, რადგან ანტისოლიდარული საეკლესიო დოქსები დღეს ჩვენს ყველა სოფელში, ყველა ქალაქში და ყველა უბანში ეფექტიანად იცვლება და ვრცელდება. სამწუხაროდ, ამ გარდაქმნის რესურსი საპატრიარქოს შიგნით და უფრო ფართედ, ეკლესიის შიგნითაც არ არის.

არსებულ რელიგიურ კონფლიქტებს მხოლოდ წესრიგის და უსაფრთხოების დამყარების საპოლიციო ჩარევა არ უშველის, როგორც ამას დღეს არაერთი ლიბერალი აქტივისტი ქადაგებს. მეტიც, ის შეიძლება კონტრპროდუქციულიც აღმოჩნდეს. მესმის რომ ეს მიდგომა მცირე სახელმწიფოს (ნეო)ლიბერალური და არსებითად რეპრესიული გაგებიდან ამოიზრდება და იდეოლოგიური წინამძღვრები აქვს. იდეოლოგიურ კამათში რომ არც შევიდე, ამ სტრატეგიის არაეფექტურობას თავად პრაქტიკა გაამხელს. პოლიცია 1 კვირის თუ 1 თვის შემდეგ სოფლიდან გავა, კონფლიქტის ჭრილობა და გაუცხოება კი მეზობელ თემებს არ გაუნელდებათ. ამას ტრანსფორმაციული სამართლიანობის პარადიგმით ადგილზე დეკელატური მუშაობა სჭირდება. ამის რესურსი კი ჩვენს სისტემაში და ბიუროკრატიაში არ არსებობს, რადგან მათ არც საკმარისი საზოგადოებრივი ნდობა, არც ცოდნა და არც ამ პასუხისმგებლობის აღქმა აქვთ.

რა შეიძლება იყოს ზემოთ ნახსენები ტრანსფორმაციული მუშაობის ფილოსოფია? - მოქალაქეობის უფრო ინკლუზიური გაგების დასწავლა, თუ ჩვენი ქრისტიანი და მუსლიმი გლეხებისთვის სწორედ იმის ჩვენება, რომ მათ საერთო სინამდვილეში სოციალური (კლასობრივი) წუხილები, გასაჭირი და გამოწვევები აქვთ. ზემოთ ნახსენები ანტისოლიდარული სისტემები მათ მატერიალურ ყოფას თითქმის ერთნაირად აღარიბებს, ფიტავს და ადამიანობასაც ართმევს. მათ სიღარიბის, ჩამორჩენილი სოფლის მეურნეობის, განუვითარებელი სოციალური ინფრასტრუქტურის, სუსტი თვითმმართველობის სიმძიმეები თითქმის თანაბრად ეხებათ (აქ მაინც არ უნდა დავივიწყოთ კულტურულ განსხვავებთან დაკავშირებული სოციალური და პოლიტიკური დამატებითი უსამართლობები და განსხვავებები). კულტურული განსხვავებით მათი დახარისხება კი მათ რეალურ წუხილებს გადაფარავს და საბოლოოდ, ერთმანეთისგან თიშავს. მეტიც მათ საკუთარ და ერთმანეთის რელიგიურ და კულტურულ პრაქტიკებში სოლიდარობის შესახებ ცოდნის და ტრადიციის აღმოჩენა და საკუთარი და ერთმანეთის გაძლიერება შეუძლიათ. სწორედ ამ მჩაგვრელი და ანტისოლიდარული სისტემების გაცნობიერება, მხილება და საერთო ინტერესის გარშემო ადგილობრივების გაერთიანება შეიძლება იყოს უფრო მყარი ერთობის და ნამდვილი და მდგრადი სოლიდარობის მშენებლობის ყველაზე სწორი გზა. ამას თავად ადგილობრივების და ჩვენი ყველასი შრომა და ძალისხმევა სჭირდება. შეიძლება ამ შრომის და ერთობის სისტემებს ყველაზე მეტად შეეშინდეს.

გაზიარება