სოციალური სამართლიანობის ცენტრი აქვეყნებს 2022 წელის შეფასებას, რომელიც ეხება კონფლიქტების ტრანფორმაციასა და ადამიანის უფლებებს კონფლიქტის რეგიონებში.

წელსაც კონფლიქტების ტრანსფორმაციის, ისევე როგორც კონფლიქტის რეგიონებში და გამყოფი ხაზის სოფლებში ადამიანის უფლებათა დაცვის მიმართულებით ხელშესახები პოზიტიური ცვლილებები არ გვქონია. ახალი გეოპოლიტიკური და პოლიტიკური კონტექსტები, რომელიც უკრაინაში რუსეთის ომის შემდეგ შეიქმნა, არ გამხდარა საქართველოს ხელისუფლებისთვის ოკუპაციისა და კონფლიქტების თემაზე არსებითად ახალი პოლიტიკის და ინიციატივების დაწყების საფუძველი.

ნიშანდობლივია, რომ 2021 წელს დაწყებული სამუშაო პროცესი შერიგების და დეოკუპაციის სახელმწიფო სტრატეგიის შემუშავების მიზნით ჯერ კიდევ არ არის დასრულებული და სახელმწიფოს კვლავ არ აქვს სტრატეგია კრიტიკული მნიშვნელობის საკითხებზე. სტრატეგიების არ ქონის პარალელურად, არ ჩანს მნიშვნელოვანი ცვლილებები პოლიტიკის პრაქტიკული განხორციელების გზაზეც.

უცვლელად მძიმე რჩება კონფლიქტის რეგიონებში და მის მიმდებარედ, ადმინისტრაციულ საზღვართან არსებულ სოფლებში უფლებრივი და სოციალური მდგომარეობა. სახელმწიფოს არ აქვს შემუშავებული ერთიანი, თანმიმდევრული მიდგომა და სტრატეგია იმისათვის რომ უპასუხოს გამყოფ ხაზთან მცხოვრები ადამიანების უსაფრთხოების, უფლებრივ და სოციალურ წუხილებს. სახელმწიფოს არ აქვს სპეციალური სოციალური პროგრამები, რომელიც ომის ზიანს და კონფლიქტის ზონაში ცხოვრების მოწყვლად რეალობას დააკომპენსირებდა. გაეროს ქალთა ორგანიზაციის მიერ 2019 წელს ჩატარებული კვლევის მიხედვით, ადმინისტრაციული გამყოფი ხაზის დასახლებების მხოლოდ 33%-ს აქვს წყალგაყვანილობა და აქედან მხოლოდ 73%-ს აქვს სასმელი წყალგაყვანილობა; 38%-ში სამედიცინო მომსახურება საერთოდ არ არის ხელმისაწვდომი; მხოლოდ 39%-მა განაცხადა, რომ შინამეურნეობების უმეტესობას საკმარისი საკვები აქვს; ამავე კვლევის მონაცემებით კი, საბავშვო ბაღი ან ბაგა-ბაღი საზღვრისპირა დასახლებების მხოლოდ 30%-ს აქვს. ცხადია, რომ ეს რეალობა ადგილობრივი მოსახლეობის სოციალურ მდგომარეობას ამძიმებს. ამას ადასტურებს 2014 წლის მონაცემებიც. 2002 წლის შემდეგ გამყოფი ხაზის მიმდებარედ მცხოვრები მოსახლეობა 33%-ით შემცირდა, რაც საქართველოში მთლიანი მოსახლეობის კლების მაჩვენებელზე ორჯერ მაღალია. მნიშვნელოვანია, რომ წელს ხელისუფლებამ დაადასტურა, რომ სოფელ ზარდიანთკარში 28 დანგრეულ სახლს აღადგენს. თუმცა ეს გადაწყვეტილება მთავრობამ ადგილობრივების რამდენიმე წლიანი ლოდინის შემდეგ მიიღო.

2022 წელს გაგრძელდა რუსეთის ანექსიური პოლიტიკა აფხაზეთში, რის საპასუხოდაც საქართველოს ხელისუფლებას არც ერთი ქმედითი ნაბიჯი არ გადაუდგამს. მათ შორის, 2022 წლის 11 ივლისს აფხაზეთის დე-ფაქტო რესპუბლიკის პარლამენტში დაიწყო განხილვები ბიჭვინთა-მიუსერის აღკვეთილში სახელმწიფო აგარაკების კომპლექსის გასხვისებასთან დაკავშირებით. მოსკოვსა და სოხუმს შორის 19 იანვარს გაფორმებული შეთანხმება ითვალისწინებს სახელმწიფო აგარაკის ყველა შენობა-ნაგებობა რუსეთის ფედერალური დაცვის სამსახურისთვის საკუთრებაში, ხოლო მიმდებარე 186 ჰექტრის 49-წლიანი იჯარით გადაცემას. ამ ინიციატივას აფხაზეთში პროტესტი მოჰყვა, საქართველოს ხელისუფლებას კი განცხადებაც არ გაუკეთებია.

გარდა ამისა, აფხაზეთში დამძიმდა საერთაშორისო ორგანიზაციების და ადგილობრივი სამოქალაქო ორგანიზაციების მდგომარეობაც. „აფხაზეთის კანონმდებლბის რუსეთის კანონმდებლობასთან ჰარმონიზაციის პროცესის“ ერთ-ერთი ნაწილად „უცხოეთის აგენტის“ შესახებ კანონის მიღება არის გათვალისწინებული. ამ კანონის მიღების შემთხვევაში მკაცრად გაკონტროლდება სამოქალაქო ორგანიზაციების საქმიანობა და ფინანსები, დე-ფაქტო საგარეო საქმეთა მინისტრი ინალ არძინბა ითხოვს, რომ საერთაშორისო და ადგილობრივი ორგანიზაციების საქმიანობა არ გასცდეს ჰუმანიტარულ სფეროს, არ შეეხოს პოლიტიკურ საკითხებს, განსაკუთრებით კი, არ მოიცავდეს ქართულ-აფხაზური ურთიერთობების გაუმჯობესების და ნდობის აღდგენის მიმართულებებს.^[5] ამ ინიციატივას მწვავე რეაქცია მოჰყვა აფხაზურ საზოგადოებაში. აფხაზეთის სახალხო დამცველმა განაცხადა, რომ ეს კანონი აფხაზეთის იზოლაციას გაზრდიდა .

უკრაინაში მიმდინარე ომის გავლენები გამოჩნდა სამხრეთ ოსურ საზოგადოებაზეც. ადგილობრივი სამხედროების უკრაინაში რუსეთის ომში ჩართვამ და გამოყენებამ, მოსახლეობაში უკმაყოფილება გამოიწვია და ახალი შიშები შექმნა. ზოგადად უკრაინაში მიმდინარე ომის მძიმე შედეგების გათვალსიწინებით, აფხაზურ და ოსურ საზოგადოებებში მათ მომავალთან დაკავშირებით შიშები და ბუნდოვანებები გააჩინა, რაც საქართველოს ხელისუფლებას და საერთაშორისო ორგანიზაციებს, ნდობის აღდგენის მიმართულებით ახალი ინიციატივების გამოყენების შესაძლებლობას აძლევს. ჩვენთვის არ არის ნათელი, თუ რა გეგმები და სტრატეგიები აქვს ამ პირობებში საქართველოს ხელისუფლებას.

აფხაზების და ოსების მიერ მტკივნეულად იყო აღქმული, ევროკავშირის საბჭოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება, რომელიც ოკუპირებულ რეგიონებში გაცემული რუსული პასპორტებით შენგენის ქვეყნებში მათ გადაადგილებას კრძალავს. იმ პირობებში, როცა მათ გადაადგილებისთვის საჭირო სხვა სამგზავრო დოკუმენტი არ აქვთ, ეს მათი იზოლაციის რისკებს ზრდის. ამ ფონზე მნიშვნელოვანია, საქართველოს ხელისუფლებამ საერთაშორისო ორგანიზაციებთან და de facto ადმინისტრაციებთან მოლაპარაკებების გზით იფიქროს, ადგილობრივების გადაადგილებისთვის საჭირო ალტერნატიული გზების მხარდაჭერაზე. ამ რეგიონებისა და საზოგადოების იზოლაცია ზრდის მათ დამოკიდებულებას რუსეთზე და ჩვენი აზრით, დეიზოლაციისკენ მიმართულ პოლიტიკას ამ რეალობის შეცვლის პოტენციალი აქვს. აღნიშნულ გადაწყვეტილებას პოზიტიური ეფექტი იქნება გამყოფი ხაზის იქით მცხოვრები საზოგადოებების ნდობის შექმნაზეც.

მძიმე რჩება ეთნიკური ქართველების უფლებრივი და სოციალური მდგომარეობა გალსა და ახალგორში. გადაადგილების თავისუფლების შეზღუდვა და იზოლაცია, პრობლემური ხელმისაწვდომობა ჯანდაცვის, სოციალურ და სხვა მხარდამჭერ სერვისებზე, მშობლიურ ენაზე განათლების უფლების სრული აკრძალვა, მძიმე სოციალური და ეკონომიკური ფონი, უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული გამოწვევები - ეს ის მთავარი პრობლემებია, რაც გალის და ახალგორის მაცხოვრებლებს ყოველდღიურ ცხოვრებას ურთულებს და მათი ნაწილს აიძულებს საკუთარი საცხოვრებელი ადგილები დატოვონ. სამწუხაროა, რომ ამ დრომდე არ გვაქვს წარმატება გალში ინციდენტების პრევენციისა და მათზე რეაგირების მექანიზმის (IPRM) შეხვედრების განახლების მიმართულებით.

ახალგორელი სამოქალაქო აქტივისტის, თამარ მეარაყიშვილის წინააღმდეგ ცხინვალის პროკურატურამ გამოძიება განაახლა. როგორც ცნობილია, 2017 წლის 8 ივნისს მეარაყიშვილი მისი სახლის მიმდებარე ტერიტორიიდან გაიტაცეს დე-ფაქტო უშიშროების სამსახურის წარმომადგენლებმა და 15 საათის მანძილზე დაშინების და მუქარის გზით ცდილობდნენ მისგან აღიარებითი ჩვენების მიღებას, რომ ის მუშაობდა საქართველოს უსაფრთხოების სამსახურებთან. მალევე პროკურატურამ თ. მეარაყიშვილს ცილისწამებაში, ასევე დოკუმენტების გაყალბებასა და სამხრეთ ოსეთის რესპუბლიკის „მოქალაქის“ პასპორტის უკანონო მიღებაში ოფიციალურად დასდო ბრალი. მას გამოძიებამ ჩამოართვა de facto პასპორტი, სასამართლომ კი გაუსვლელობის ღონისძიება გამოიყენა მის წინააღმდეგ. საქმე მეარაყიშვილის წინაამდეგ 5 წლის განმავლობაში მიმდინარეობდა და მან არა ერთი სასამართლო ინსტანცია და განხილვა მოიარა. საბოლოოდ, მხოლოდ მიმდინარე წლის 9 ნოემბერს გამოძიება შეწყდა დანაშაულის ნიშნების არ არსებობის გამო. თუმცა, დეკემბრის დასაწყისში პროკურატურამ მოულოდნელად მიღებული გადაწყვეტილება გააუქმო. თამარ მეარაყიშვილის მიმართ მიმდინარე დევნა თვითნებობისა და უკანონობის მძიმე ფორმას იღებს და სამწუხაროდ, მნიშვნელოვანი პროგრესი მისი უფლებების დაცვის მიმართულებით არ დადგა. ხარვეზიანია თ. მერაყიშვილის გატაცების საქმეზე საქართველოს პროკურატურის მიერ დაწყებული საქმის გამოძიების პროცესიც.

აფხაზეთში კვლავ პარიმრობაში რჩებიან საქართველოს მოქალაქეები ირაკლი ბებუა და 20 ივლისს დაკავებული 24 წლის ქრისტინე თაკალანძე, რომელთა გათავისუფლების საკითხზე სიახლეები საქართველოს ხელისუფლების წარმომადგენლების მხრიდან კვლავ არ ისმის.

გაზიარება