კვლევის შედეგად მიღებული მონაცემები ქვემო ქართლში კულტურული დომინაციის კომპლექსურ სურათს ასახავს. კვლევის მონაცემებზე დაყრდნობით შეგვიძლია ვისაუბროთ, ერთი მხრივ, მიზანმიმართულ, თუმცა მეორე მხრივ, გაუაზრებელ სახელმწიფო პოლიტიკაზე, რომლის შედეგებიც უშუალოდ აზერბაიჯანული თემის ყოველდღიურობაზე მტკივნეულად აისახება.

აზერბაიჯანული თემის წარმომადგენლებთან ჩატარებულ ინტერვიუებს ერთი საერთო ნარატივი აერთიანებს: ეს აღიარების მოლოდინია, რომელიც არადომინანტური კულტურის დანახვის, უკეთ გაცნობის ინტერესით გამოიხატება, ხოლო უპირველესი ამოცანა ქართულ საზოგადოებაში, მათი აზრით, პრობლების აღიარებაა. მათი აზრით, ასევე აუცილებელია მოქალაქეობის და ქართველობის ხელახალი გააზრება და ეთნოცენტრისტული დამოკიდებულების აღმოფხვრა. შესაბამისად, მათი რწენით, არადომინანტური ეთნიკური ჯგუფები არ უნდა იყვნენ აღქმული მეორეხარისხოვნად, არამედ ქართული საზოგადოების განუყოფელ ნაწილად. რესპონდენტები ასევე საუბრობენ საზოგადოების მხრიდან ინტეგრაციის, როგორც ორმხრივი პროცესის გააზრების აუცილებლობაზე. კვლევის მონაწილეთა აზრით, ქართული ენის სწავლების კუთხით პროგრამების ხარისხი მნიშვნელოვნად უნდა გაუმჯობესდეს, რაც აზერბაიჯანულ თემში დატოვებს შთაბეჭდილებას, რომ ეს საკითხი პოლიტიკის ნაწილია, რომ სახელმწიფო ნამდვილად აზერბაიჯანული თემისთვის ზრუნავს, და არა საერთაშორისო საზოგადოებისა და ორგანიზაციისთვის დასანახად მოქმედებს. რესპონდენტებს სურთ დაინახონ ის, რომ საკუთარ სამშობლოში ყველა ერთად – როგორც დომინანტური, ისე არადომინანტური ეთნიკური ჯგუფები – მონაწილეობენ ქართული სახელმწიფოს მშენებლობაში, ამ ქვეყნის უკეთესი მომავლისთვის.

საერთო ჯამში, კვლევის შედეგად რამდენიმე მიგნება გამოიკვეთა:

1. ა) ქართული ენა დომინანტურია საჯარო სფეროს ყველა ველში. სახელმწიფოს მხრიდან არ არის არც ინტერესი, და არც რესურსების სამართლიანი გადანაწილებისთვის მზაობა აღნიშნული ხარვეზის აღმოსაფხვრელად; ასევე ნათლად ჩანს ზოგადად ამ პრობლემის პრობლემად არაღიარება.
2. ბ) სახელმწიფო არ იჩენს სათანადო ძალისხმევას ადგილობრივი კულტურის განვითარების მხარდასაჭერად.
3. გ) ეთნიკური აზერბაიჯანული თემის ისტორია და კულტურა იმგვარად არ არის წარმოდგენილი, რომ თემს საერთოობის განცდა გაუჩინოს. არ არსებობს კოლექტიური მეხსიერების ნარატივი, რომელიც წარმოაჩენს თემს ამ ნარატივში ინტეგრირებულად.
4. დ) თემში ძლიერია სოციალური გაუცხოების, გარიყულობის განცდა, რასაც აძლიერებს თემის „უცხოდ“ წაკითხვა, როგორც დროებითი ბინადრის აღქმა, რომლის სამშობლო არა აქ, არამედ – აზერბაიჯანშია.
5. ე) აზერბაიჯანული თემის ახალგაზრდებში ძლიერია საერთო პოლიტიკურ პროექტში ჩაწერის ინტერესი, რაც ვლინდება მათ თვითორგანიზებასა და მობილიზებაში. ეს ქვემოდან წამოსული მიმდინარე პროცესია. ახალგაზრდებს პოლიტიკურ მობილიზებასა და თვითგამორკვევაში იდენტობის საკითხით დაინტერესება ეხმარება.

დომინანტური ჯგუფის მიერ განსხვავებული და „სხვად“ მონიშნული აზერბაიჯანული თემი, თავს გრძნობს უჩინრად, რამდენადაც სახელმწიფო და დომინანტური ჯგუფი მას არ აღიარებს. დომინანტური ქართული კულტურა სტერილურად მხოლოდ საკუთარ კულტურას აღიარებს, მისთვის უხილავი და უცნობია „სხვად“ მონიშნული აზერბაიჯანული თემის წარმომადგენელთა განცდები და გამოცდილებები.

სარა აჰმედის სიტყვებით რომ ვთქვათ, „უცხო“ არის ის, ვინც ჩვენთვის ნაცნობია სწორედ იმიტომ, რომ ჩვენ მას იმთავითვე „უცხოდ“ მოვნიშნავთ“. აზერბაიჯანული თემი სწორედ „უცხოდ“ შემჩნევის და აღიარების შედეგად კონსტრუირდება, როგორც „სხვა“, რომლის ადგილიც არ არის „ჩვენს“ მიერ დაწესებულ საზღვრებში. ამ დემარკაციის ხაზს სახელმწიფო სხვადასხვა ტექნიკების მეშვეობით ავლებს, შემოსაზღვრულ ადგილებს ქმნის, სადაც „ჩვენ“ ვბინადრობთ – ეთნიკური ქართველები, ჩვენ არ გვჭირდება „სხვები“. ეს ადგილი უსაფრთხო და „უცხოს“ მოახლოებისგან დაცული ადგილია. ამავე დროს, ეთნიკურად არადომინანტურ აზერბაიჯანულ თემს, ერთი მხრივ, ძლიერი ემოციური მიჯაჭვულობა აქვს თავის მშობლიურ მიწასთან, მაგრამ ის ვერ გრძნობს მიკუთვნებულობას, ვინაიდან არ იმყოფება ისეთ „საკუთარ სახლში“, რომელიც მომავლის იმედის განცდას მოიცავს. მას მუდმივად ახსენებენ, ხშირად სიმბოლურ ველში, რომ ეს „ქრისტიანების“ მიწაა და, შესაბამისად, ის – მუსლიმი, არ თავსდება ქართველობის დამკვიდრებულ დომინანტურ განმარტებაში.

ზემოთ აღწერილი პროცესის უწყვეტობის შესანარჩუნებლად, აუცილებელია ძლიერსა (დომინანტურსა) და სუსტს (არადომინანტურს, „მეორეხარისხოვანს“) შორის არსებული ძალაუფლებრივი მიმართების უწყვეტობა, რასაც რადიკალური კონტრასტულობის მუდმივი წარმოება სჭირდება. მართლმადიდებელი ეკლესია „უცხოს“ წარმოების პროცესში ერთ-ერთი მთავარი აქტორია, რომელიც ხელს უწყობს კულტურული დომინაციის უწყვეტობის შენარჩუნებას. ეკლესიის დომინაციას სახელმწიფო არ აკავებს ეფექტიანი და რეალური ინტეგრაციის პოლიტიკით და მოქალაქეობის უფრო ფართო, სამართლიანი და ინკლუზიური გაგებით, რომელიც არადომინანტურ ეთნიკურ ჯგუფებს პოლიტიკურ ერთობაში ჩაწერის, პოლიტიკური ძალაუფლების გაზიარების, უფლებებზე, შესაძლებლობებსა და რესურსებზე თანასწორ წვდომას მოუტანდა. ცხადია, კულტურული იერარქიზების და დომინაციის უკან დგას პოლიტიკური, ეკონომიკური და სოციალური იერარქიზების და უგულებელყოფის პრობლემა, რომელიც არადომინანტური ჯგუფების ყოველდღიურობაზე, ყოფაზე აისახება და სიმბოლურ დონეზე, კულტურის დონეზე არსებულ არაღიარებას, წაშლას კიდევ უფრო მძიმე სოციალური შინაარსით ტვირთავს.

ამ პირობებში სახელმწიფოს მხრიდან არადომინანტური ეთნიკური ჯგუფებისთვის სამართლიანი პოლიტიკური, სოციალური და კულტურული გარემოს შექმნას არსებითი მნიშვნელობა აქვს და ამ კუთხით კულტურის პოლიტიკას, რომელშიც ძლიერად არის ჩართული იდენტობის, ეპისტემების, ონტოლოგიის საკითხი, მნიშვნელოვანი პოტენციალი შეიძლება აღმოაჩნდეს სოციალური ცვლილებებისა და ინტერეთნიკური დიალოგისთვის. ამავე დროს, ამ ველში უმცირესობების კულტურის წაშლის, დომინაციის, უგულებელყოფის პრაქტიკებმა, შეიძლება, მკვეთრად დამაზიანებელი გავლენა იქონიოს ინტეგრაციის პროცესზე და კონკრეტული ჯგუფების გარიყულობა კიდევ უფრო გააღრმაოს.

ვრცლად, მიმაგრებულ ფაილში

გაზიარება