ფოტოს წყარო: ნეტგაზეთი

"ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრი (EMC)" 31 ოქტომბერს, საპარლამენტო არჩევნების მიმდინარეობისას ქვეყნის მასშტაბით გამოვლენილ ინციდენტებთან დაკავშირებით, შინაგან საქმეთა სამინისტროს მუშაობას არაეფექტიანად აფასებს. EMC-ს მიაჩნია, რომ სამართალდამცავმა უწყებამ არჩევნების დღეს გამოვლენილ ძალადობრივ ფაქტებზე რიგ შემთხვევებში დაგვიანებული რეაგირებით, ზოგიერთ შემთხვევაში კი - კანონდარღვევის აღკვეთის ნების არქონით, მართლწესრიგის დაცვა სათანადოდ ვერ უზრუნველყო, რამაც გააძლიერა ძალადობის და არჩევნებთან დაკავშირებული კანონდარღვევების დაუსჯელობის განცდა. ამავდროულად, არჩევნების შემდგომ დღეებში პრობლემურია პოლიტიკური დიალოგის დეფიციტი, რაც უარყოფითად აისახება ქვეყნის დემოკრატიული განვითარების პერსპექტივაზე.

არსებულმა პოლარიზებულმა და ანტაგონისტურმა პოლიტიკურმა გარემომ გავლენა იქონია არჩევნების პროცესზეც და სამწუხაროდ, არჩევნების დღეს, საარჩევნო უბნებთან და მიმდებარე ტერიტორიებზე არაერთ ძალადობრივ ინციდენტს ჰქონდა ადგილი. პოლიტიკური პარტიები და განსაკუთრებით, ხელისუფლების წარმომადგენლები წინასაარჩევნო პერიოდში მუდმივად იყენებდნენ აგრესიულ და მტრულ რიტორიკას პოლიტიკური ოპონენტების მიმართ, რამაც მოსახლეობის ზოგად განწყობებზეც იქონია გავლენა. ასეთ პირობებში  წარიმართა 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნები, რა დროსაც, წესრიგის, მშვიდობის და თანასწორი გარემოს შექმნის მთავარი ხაზი არა პოლიტიკურ კონსენსუსსა და ურთიერთ ნდობაზე, არამედ საპოლიციო ძალაზე გადიოდა.

საარჩევნო უბნებზე წესრიგის დაცვის მიზნით, შინაგან საქმეთა სამინისტრომ  ყველა რეგიონში პოლიციის მობილური ჯგუფები შექმნა, რომელთა ამოცანა, მინიჭებული უფლებამოსილების ფარგლებში, კანონდარღვევებზე მყისიერი რეაგირება იყო. უწყების ინფორმაციით, საპოლიციო ძალები მთელი ქვეყნის მასშტაბით გადანაწილდა არჩევნების მშვიდ გარემოში ჩატარების მიზნით.[1] მთლიანობაში, არჩევნების დღეს თბილისში, რუსთავში, ქუთაისში, მარნეულში, ზუგდიდსა და სენაკში დაფიქსირებულ ძალადობრივ ინციდენტებთან დაკავშირებით, პოლიციამ გამოძიება დაიწყო 12 სისხლის სამართლის საქმეზე.[2] 16 ფაქტს მოჰყვა საქმისწარმოების დაწყება და 9 ადამიანის ადმინისტრაციული წესით  დაკავება.[3] ჟურნალისტისთვის საქმიანობის ხელშეშლასა და მასზე ძალადობისთვის სისხლისსამართლებრივ პასუხისგებაში მიეცა ერთი პირი.[4]

აღსანიშნავია, რომ არჩევნების მიმდინარეობისას, განსაკუთრებით დღის მეორე ნახევარში, გახშირდა ფიზიკური დაპირისპირებისა და ძალადობის შემთხვევები საარჩევნო პროცესში (დამკვირვებლები, კომისიის წევრები, უბნებთან მყოფი პარტიების წარმომადგენლები, კოორდინატორები)  მონაწილე პირებს შორის. თვალშისაცემი იყო მასმედიის წარმომადგენლების და არჩევნების დამკვირვებლების მიმართ აგრესია და შეურაცხყოფა. მათ შორის, ჟურნალისტური საქმიანობის ხელშეშლის ფაქტები კახეთში, სადაც საარჩევნო კომისიის წევრებმა ჟურნალისტები საარჩევნო უბანზე არ დაუშვეს, თბილისში - გლდანის რამდენიმე საარჩევნო უბანზე, სადაც მედიის წარმომადგენლებს საარჩევნო უბანთან შეკრებილი პირები ვითარების გადაღების საშუალებას არ აძლევდნენ.[5]

საარჩევნო უბნებთან სამართალდამცავების მობილიზების მიუხედავად, ფიზიკური დაპირისპირების ფაქტებზე პოლიციამ დროული რეაგირების ნება არ გამოავლინა სამგორის 39-ე საარჩევნო უბანთან მომხდარი ინციდენტის,[6] გლდანის N10 საარჩევნო ოლქში დღის მანძილზე მომხდარ არაერთი ძალადობრივი დაპირისპირების აღსაკვეთად.[7]

სამართალდარღვევებზე სუსტი რეაგირების გარდა, აღსანიშნავია, რომ ოპოზიციური პარტიების წარმომადგენლები არჩევნების დღის განმავლობაში ავრცელებდნენ ინფორმაციას ქუთაისში,[8] ზუგდიდსა[9] და მარნეულში[10] პოლიციის თანამშრომლების მხრიდან პოლიტიკური ნეიტრალიტეტის დარღვევის, ოპოზიციურად განწყობილ ამომრჩევლებზე ზემოქმედების თაობაზე. პოლიციის არაეფექტურობა განსაკუთრებით პრობლემურია იმ ფონზე, რომ საარჩევნო უბნებზე ძალადობრივი ჯგუფების მობილიზებას დიდი ხნის პრაქტიკა აქვს საქართველოში და შესაბამისად, სამართალდამცავი ორგანოებისგან მეტი მოლოდინი არსებობდა, რომ ადეკვატურ პრევენციულ ზომებს გაატარებდნენ.

აღსანიშნავია, რომ პოსტ-საარჩევნო პერიოდშიც არსებობს სხვადასხვა ჯგუფებს შორის ფიზიკური დაპირისპირების რისკები. გასულ დღეებში არაერთი საპროტესტო აქცია და ფიზიკური დაპირისპირება ვიხილეთ მათ შორის მოქალაქეებსა და სამართალდამცავ ორგანოებს შორის.[11] ვითარებას ამძიმებს პოლიტიკოსების, განსაკუთრებით კი ხელისუფლების წარმომადგენლების რიტორიკა, რომელიც არ არის მიმართული პოლიტიკური დისკუსიის დაწყებისკენ და ზოგადად, ხელისუფლების მხრიდან დიდწილად იგნორირებულია კრიზისის მართვის პოლიტიკური და სამართლებრივი მექანიზმები. ასეთ ვითარებაში, მოსახლეობაში და ოპოზიციურ პარტიებში არსებული პროტესტის შეკავება/მართვა მხოლოდ საპოლიციო ძალის გამოყენებით მიმდინარეობს, რაც კრიზისის განმუხტვის პერსპექტივას ასუსტებს და ამავდროულად, ზრდის მოსახლეობის უნდობლობას პოლიციის მიმართ.

აღნიშნულიდან გამომდინარე, EMC მოუწოდებს ხელისუფლებას:

• პოლიტიკური კრიზისის განმუხტვისთვის, უფრო მეტად დაეყრდნოს სამართლებრივ და პოლიტიკურ ბერკეტებს; აგრეთვე გააძლიეროს კონსტრუქციული და დიალოგზე ორიენტირებული რიტორიკა;

შინაგან საქმეთა სამინისტროს:

• დროული და ეფექტიანი რეაგირება მოახდინოს საპარლამენტო არჩევნების დღეს გამოვლენილ სამართალდარღვევებზე, უზრუნველყოს ჟურნალისტური და არჩევნებზე სადამკვირვებლო საქმიანობის დაუბრკოლებელი განხორციელება და აღკვეთოს მასმედიის წარმომადგენელთა მიმართ ძალადობრივი ქმედებები;
• უზრუნველყოს მოსახლეობის ინფორმირება მიმდინარე გამოძიებების თაობაზე, აგრეთვე ზოგადად ძალადობრივი ფაქტების პრევენციის მიზნით მიღებულ ზომებზე;
• პოლიტიკური ნეიტრალიტეტის და ადამიანის უფლებების სტანდარტების დაცვით უზრუნველყოს საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისა და მართლწესრიგის დაცვა პოსტ-საარჩევნო პერიოდში; მათ შორის, უზრუნველყოს შეკრების უფლების დაცვა და შეკრებების მონაწილეების უსაფრთხოება.

გაზიარება